دررفتگی دیسک یا فتق دیسک، وضعیتی است که هنگامی اتفاق می‌افتد که مرکز ژل مانند دیسک ستون فقرات، از طریق یک ناحیه‌ی تضعیف شده‌ای در دیواره‌ی خارجی بنام انولوس پاره می‌شود. این وضعیت بیشتر در ناحیه‌ی پایین کمر (ستون فقرات کمری یا لومبار) دیده می‌شود، اگرچه ممکن است در ناحیه‌ی گردن (ستون فقرات سرویکال) نیز رخ دهد. حتی اگر بیرون زدگی دیسک ممکن است بسیار دردناک باشد، علائم معمولاً کوتاه مدت هستند. انجام برخی از تمرینات ساده‌ی فیزیوتراپی و استراحت دادن مناسب به گردن می‌تواند موجب تسکین این درد شود.
پزشکان و متخصصین با تجربه ما در مرکز جامع توانبخشی امید برای درمان و تسکین درد دیسک گردن، با استفاده از معاینات دقیق و انجام تصویربرداری‌های لازم در صورت نیاز و سپس با ارائه برنامه درمانی اثربخش و پیشرفته با رویکرد پلکانی یعنی شروع درمان با روش‌های درمانی ساده مانند دارو، ورزش و فیزیوتراپی و سپس متدهای پیشرفته و تهاجمی‌تر ازجمله انواع تزریقات (استروئید، اوزون و پی آر پی) به شما در غلبه به این بیماری کمک می‌کنند. کلیه‌ی تزریقات در این مرکز تحت هدایت دستگاه اولتراسوند انجام می‌شود. لازم به ذکر است فیزیوتراپیست های این مرکز با گذراندن دوره‌های فیزیوتراپی ازجمله ماساژ و درمان دستی در اروپا مراحل درمانی بیمار را به بهترین نحو انجام می‌دهند. متخصصین این مرکز در صورت نیاز بیمار به استفاده از بریس‌های طبی، بهترین نوع آن را برای بیمار تجویز می‌کنند.
علت دیسک گردن
در حوادثی همچون سقوط یا رگ به رگ شدگی و کشیدگی بیش از حد، دیسک‌ها می‌توانند پاره شوند و باعث بیرون زدن هسته از دیواره دیسک و وارد آمدن فشار بر اعصابی که می‌شوند که از طناب نخاعی منشعب شده‌اند. این امر منجر به فتق دیسک، همراه با درد کمر یا گردن می‌شود. به‌طور مثال، وقتی برای چند لحظه می‌نشینید و سپس یک جسم سنگین را برمی‌دارید، می‌تواند باعث فتق و بیرون زدن دیسک شود.
دیسک‌ها می‌توانند از هر جهت – از قسمت جلو، مرکز یا معمولاً از قسمت عقب و از قسمت‌های کناری به سمت اعصاب نخاعی، فتق و بیرون زده شوند.
در حالی که دیسک‌های فتق شده اغلب به عنوان “دیسک‌های دررفته” شناخته می‌شوند، اما این معنای واقعاً دقیقی نیست زیرا دیسک‌ها هرگز از موقعیت خود خارج نمی‌شوند. آن‌ها در واقع توسط بافت همبند به مهره‌های بالا و پایین متصل می‌شوند. فتق دیسک می‌تواند “contained” یا “uncontained” باشد. به عنوان مثال، در نوع contained با یک دررفتگی، مرکز ژله‌ای در دیواره دیسک باقی می‌ماند. نوع “Uncontained” به این معناست که مرکز ژله از دیواره حلقوی بیرون زده است اما همچنان به هسته پالپوسوس متصل است. یا وقتی که دیسک از نوکلئوس رها می‌شود و از دیسک خارج و دور می‌شود، فتق دیسک می‌تواند به‌صورت قطعه‌ی جدا شده‌ی کامل یا سکوئستریشن (sequestered) باشد.
وقتی دیواره دیسک دچار تغییر شکل می‌شود اما لزوماً فتق نمی‌شود، برجستگی (بالجینگ) ایجاد می‌شود. در این شرایط هسته هنوز در دیواره قرار دارد. برای درمان بالجینگ دیسک هرگز نیازی به جراحی نیست.
علائم
بسته به اندازه فتق یا هرنیشن و موقعیت آن در دیسک، علائم می‌توانند بسیار متفاوت باشند. اگر دیسک بیرون زده، عصبی را تحت فشار ندهد ممکن است بیمار درد جزئی در گردن داشته باشد و یا حتی بدون درد باشد. علائم شایع فتق و بیرون زدگی دیسک کمر عبارت‌اند از:
- بیحسی: بیشتر افرادی که دچار بیرون زدگی دیسک هستند، بیحسی یا احساس سوزن سوزن شدن در قسمت‌هایی از بدن که نزدیک به اعصاب آسیب دیده هستند، تجربه می‌کنند.
- گردن درد: درد شدیدی در گردن یا بین تیغه‌های شانه که در دست نیز احساس می‌شود شایع است. این درد با هر حرکت ناگهانی یا به دلیل موقعیت ناخوشایند بودن تشدید می‌شود.
- ضعف: عضلات اطراف اعصاب آسیب دیده، ممکن است ضعیف‌تر شوند. این ضعف باعث تلو تلو خوردن بیمار شده و او را در معرض حوادث دیگری قرار خواهد داد.
تشخیص
در زیر به برخی از روش‌ها و ابزارهای تشخیصی اشاره شده است که ممکن است پزشک از آن‌ها برای بینش وضعیت شما و تعیین بهترین برنامه درمانی برای شرایط شما استفاده کند.
- سابقه‌ی بیماری: انجام یک شرح‌حال پزشکی دقیق به پزشک کمک می‌کند تا علل احتمالی درد کمر و گردن شما را که می‌تواند به برنامه ریزی برای مناسب‌ترین درمان کمک کند، تشخیص دهد.
- معاینه فیزیکی: در طول معاینه فیزیکی، پزشک شما سعی می‌کند منبع درد را مشخص کند. تست‌های ساده‌ای برای انعطاف پذیری و قدرت عضلات نیز ممکن است انجام شود.
- عکس‌برداری رادیولوژی معمولاً اولین قدم در روش‌های آزمایش تشخیصی است. در تصاویر رادیولوژی استخوان‌ها و فضای بین استخوان‌ها نشان داده می‌شود. با این وجود این تصاویر ارزش محدودی در تشخیص دارند، زیرا عضلات و رباط‌ها را نشان نمی‌دهند.
- MRI (ام آر آی) از یک میدان مغناطیسی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر بسیار دقیق از داخل بدن شما استفاده می‌کند. از آنجا که تصاویر رادیولوژی فقط استخوان را نشان می‌دهند، MRI برای تجسم بافت‌های نرم مانند دیسک در ستون فقرات مورد نیاز است. این نوع تصویربرداری بسیار بی‌خطر و معمولاً بدون درد است.
- سی تی اسکن / میلوگرام: سی تی اسکن از نظر ارائه اطلاعات تشخیصی در مورد ساختارهای داخلی ستون فقرات مشابه MRI است. از میلوگرام برای تشخیص بالجینگ و برآمدگی خفیف دیسک، تومور یا تغییراتی در استخوان‌های اطراف نخاع یا اعصاب استفاده می‌شود. یک بی‌حس کننده موضعی به قسمت کمر تزریق می‌شود تا ناحیه بی‌حس شود. سپس یک سوراخ کمری (spinal tap) انجام می‌شود. یک ماده رنگی به کانال نخاع تزریق می‌شود تا مشکلات به‌خوبی نشان داده شوند.
- مطالعات الکترودیاگنوستیک: مطالعات الکتریکی اعصاب و نخاع، ممکن است به عنوان بخشی از آزمایش تشخیصی انجام شوند. این آزمایش‌ها، به نام الکترومیوگرافی یا همان تست نوار عصب و عضله (EMG) یا پتانسیل‌های برانگیخته حسی سوماتیک (SSEP)، به پزشک شما کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا اعصاب یا نخاع شما تحت تأثیر شرایط شما قرار گرفته‌اند یا خیر.
- اسکن استخوانی: از تصویربرداری استخوانی برای تشخیص عفونت، بدخیمی، شکستگی‌ها و آرتروز در هر قسمت از اسکلت استفاده می‌شود. از اسکن استخوانی برای یافتن ضایعاتی برای بیوپسی یا برداشتن آن‌ها نیز استفاده می‌شود.
- از دیسکو گرافی برای تعیین ساختار داخلی دیسک استفاده می‌شود. این روش با استفاده از بی‌حس کننده موضعی و تزریق رنگ حاجب به دیسک تحت هدایت اشعه ایکس انجام می‌شود. برای مشاهده ترکیب دیسک، رادیولوژی و سی تی اسکن انجام می‌شود تا ساختار طبیعی یا غیر طبیعی بودن آن مشخص شود. علاوه بر ظاهر دیسک، پزشک هر دردی که در ارتباط با این تزریق به وجود می‌آید را ثبت می‌کند. مزیت دیسکو گرام این است که به پزشک امکان می‌دهد تا سطح دیسکی را که باعث درد شما می‌شود تأیید کند. این کار تضمین می‌کند که جراحی با موفقیت بیشتری انجام می‌شود یا خیر و خطر انجام عمل جراحی بر روی دیسک اشتباه را کاهش می‌دهد.
- تزریقات: تزریقات تسکین‌دهنده درد می‌تواند کمردرد را تسکین داده و اطلاعات مهمی در مورد مشکل شما به پزشک ارائه دهد و همچنین یک پلِ درمانی را برای شما فراهم کند تا بتوانید به مرحله‌ی بعدی درمان بروید.
درمان دیسک گردن
اولین قدم برای بهبود بیرون زدگی دیسک گردن شامل درمان غیر جراحی مانند داروهای مسکن خفیف، استراحت کافی، تمرینات مخصوص برای فتق و بیرون زدگی دیسک، آب‌درمانی و مدیریت درد است. حدود 80٪ از افراد در طی چهار تا شش هفته کاهشی را در علائم خود تجربه می‌کنند و پس از درمان دررفتگی دیسک در خانه و امتحان کردن برخی از درمان‌های خانگی ساده به فعالیت طبیعی خود برمی‌گردند. بهترین روش برای درمان بیرون زدگی دیسک گردن، شامل جلسات منظم فیزیوتراپی، ماساژ، ورزش و گرما / سرما درمانی برای تسکین درد است. در اینجا چند گزینه درمان برای بیرون زدگی دیسک وجود دارد:
استراحت
اولین قدم برای بهبودی دیسک گردن شامل استراحت دادن به بدن به روشی صحیح و محدود کردن فعالیت‌ها برای چند روز است. در طی مرحله حاد فتق دیسک گردنی، ممکن است لازم باشد که از حرکات تکراری گردن و همچنین حرکات پرفشار یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. یک گردن بند طبی نرم اغلب برای محدود کردن حرکت گردن و ایجاد آتلی برای راحت‌تر بودن گردن در موقعیتی مناسب در هنگام استراحت مفید است.
دارو برای تسکین درد
در صورت ادامه درد، بهتر است با پزشک معالج خود مشورت کنید تا برای شما داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را برای تسکین درد و کاهش التهاب تجویز کند. در صورت اسپاسم عضلات نیز می‌توان از داروهای شل کننده عضله استفاده کرد اما باید توسط پزشک تجویز شود.
فیزیوتراپی برای بیرون زدگی دیسک گردن
اولین و مهم‌ترین هدف در درمان فیزیوتراپی برای بیرون زدگی و فتق دیسک، کنترل علائم آن است. یک فیزیوتراپیست دوره دیده در این زمینه می‌تواند به شما در یافتن حرکات و موقعیت‌هایی کمک کند که می‌توانند درد را تسکین دهند. انجام تمرینات مخصوص فتق دیسک تحت هدایت یک فیزیوتراپیست مجرب در این زمینه می‌تواند عضلات کمر، پا و شکم را تقویت کرده و انعطاف پذیری ستون فقرات را افزایش دهد. انجام این تمرینات، غیر از تسکین درد، بدن را نیز در وضعیت بهتری قرار می‌دهند و باعث می‌شود کمتر در معرض آسیب‌های بعدی قرار بگیرید. تمرینات فیزیوتراپی برای درمان بیرون زدگی دیسک شامل گرما یا سرما درمانی، اولتراسوند تراپی، ماساژ بافت عمیق، آب‌درمانی و تحریک الکتریکی است. در حالی که این تکنیک‌ها با هدف تسکین درد انجام می‌شوند، تمرینات دیگری نیز وجود دارند که به ایجاد ثبات در ناحیه‌ی هسته بدن، افزایش انعطاف پذیری، بهبود تحرک و بازگرداندن قدرت عضلانی کمک می‌کنند و به شما کمک می‌کنند تا در مراحل اولیه‌ی بیماری بتوانید به برنامه عادی زندگی خود برگردید. نکته اصلی در کنترل این وضعیت، پیشگیری از طریق مراقبت روزمره از بعضی چیزها است. اطمینان از وضعیت قرارگیری خوب بدن در حالت نشسته، خوابیده، پیاده‌روی، استفاده از تکنیک مناسب در هنگام بلند کردن هر جسم سنگین و حفظ وزن سالم می‌تواند خطرات این بیماری را کاهش دهد. یک فیزیوتراپیست خوب می‌تواند برای کمک به مدیریت علائم و ایمن نگه‌داشتن ستون فقرات در طول فعالیت‌های معمول، راهنمایی‌هایی خوبی را به بیمار ارائه بدهد.
تراکشن
فیزیوتراپیست می‌تواند برای کمک به تسکین درد، تکنیک تراکشن متناوب را برای بیمار انجام دهد. اگر روش تراکشن تأثیر قابل توجهی داشته باشد، بیمار می‌تواند یک یونیت تراکشن برای خود خریداری کند و به‌طور منظم خود را در خانه تحت تراکشن (کشش) قرار دهد. هنگامی که درد کاهش می‌یابد، دامنه حرکت و تمرینات تقویت کننده می‌تواند به بهبود تدریجی مناطقی در گردن و شانه کمک کند که در اثر استفاده نکردن از آن‌ها و درد ضعیف شده‌اند.
تزریق استروئید
تزریق اپیدورال داروهای استروئید (ESI) یک روش کم تهاجمی است که می‌تواند به تسکین درد گردن، بازو، کمر و پا که به خاطر ملتهب شدن اعصاب نخاعی به دلیل تنگی نخاع یا فتق دیسک به وجود آمده است، کمک کند. با این تزریق‌ها، داروها به فضای اپیدورال، منطقه‌ای پر از چربی بین استخوان و کیسه محافظ اعصاب نخاعی، انتقال داده می‌شوند. تسکین درد ناشی از این تزریق ممکن است چندین روز یا حتی سال‌ها طول بکشد. هدف این است که درد کاهش داده شود تا بتوانید فعالیت‌های عادی و یک برنامه تمرین فیزیوتراپی را از سر بگیرید.
ورزش
برخلاف عضلات که می‌توانند تا حدودی سریع التیام یابند، دیسک پاره شده یا تحلیل رفته با سرعت کمتری بهبود می‌یابد. خبر خوب این است که در بسیاری از موارد، درد و التهاب ناشی از دیسک‌های آسیب دیده می‌تواند بدون جراحی و با کاهش التهاب درمان شود و با تقویت عضله اطراف دیسک آسیب دیده، حمایت بیشتری از آن شود.
تمرینات ویژه کششی می‌توانند به کاهش درد ناشی از فتق دیسک کمک کنند. ورزش می‌تواند مانند یک دستگاه وکیوم و خلأ کار کند تا مرکز دیسک را به جای خود مکیده و به آزاد شدن فشار از روی عصب کمک کند. اگرچه ممکن است کسی که دچار حمله کمردرد شده باشد، باور کردنش دشوار باشد، اما ثابت شده است که تمرینات خاصی که برای این مشکلات طراحی شده‌اند، می‌تواند به تسکین درد این بیماران کمک کند.
انجام تمریناتی مخصوص برای بیرون زدگی دیسک گردن در فضای راحت خانه و تحت نظر یک متخصص فیزیوتراپی، نه تنها درد مکرر را مهار می‌کند بلکه باعث بهبود سلامت کلی شما می‌شود. یک برنامه ورزشی که متناسب با شرایط شما طراحی شده است، به بهبود وضعیت بدن شما کمک می‌کند و شما را برای مدیریت درد و بهبود سلامت ستون فقرات با کار روی عضلات هسته آموزش می‌دهد. متخصصین فیزیوتراپی بسیار مجرب در این زمینه همچنین اقدامات پیشگیرانه و تغییراتی جزئی را در سبک زندگی به بیماران توصیه می‌کنند تا از بهبود سریع مشکل بیرون زدگی دیسک و جلوگیری از عوارض بعدی آن اطمینان حاصل شود.
