درمان فتق دیسک گردن با جراحی، فیزیوتراپی و ورزش

فتق دیسک گردن یک از دلایل عمده درد گردن و دست می‌باشد. امکان دارد فتق دیسک گردن با عارضه‌های مرتبط با شانه، آرنج، مچ یا دست اشتباه گرفته شود. بیرون‌زدگی دیسک گردن با گردن درد آغاز شده و سپس با درد در ناحیه شانه و دست ادامه پیدا می‌کند. با انجام آزمایش‌های ویژه، پزشک به ارتباط درد گردن و دست با فتق دیسک گردن پی می‌برد. روش‌های متفاوتی برای درمان بیرون‌زدگی دیسک گردن وجود دارد که روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی را شامل می‌شود.

اگرچه فتق دیسک گردن نگران‌کننده به نظر می‌رسد، بیش از 80 درصد از بیماران بدون نیاز به جراحی به شکل رضایت‌بخشی درمان می‌شوند.

دلایل ایجاد فتق دیسک گردن 

فتق دیسک گردن می‌تواند در اثر عوامل مختلفی ایجاد شود. در برخی از مواقع دلیل ایجاد این عارضه هیچ‌گاه مشخص نمی‌شود. امکان دارد بیمار با بروز علائم از خواب بیدار شود. در مواقع دیگر امکان دارد بیمار در اثر کشیدن یا بلند کردن اشیاء سنگین بالای سر خود به این عارضه مبتلا شود. هر عاملی که باعث کشیدگی یا تغییر وضعیت گردن بشود در ایجاد فتق دیسک گردن مؤثر است. یکی از دلایل شایع تصادف با اتومبیل است. در صورتی که اتومبیل از سمت جلو یا پشت تصادف کند، امکان دارد وضعیت سر و گردن به طور ناگهانی تغییر کند و در نتیجه آسیب‌دیدگی یا فتق دیسک گردن ایجاد می‌شود.

نشانه‌های فتق دیسک گردن

معمولاً فتق دیسک گردن با درد گردن آغاز می‌شود. در ابتدا لایه بیرونی دیسک دچار آسیب‌دیدگی می‌شود. در برخی از مواقع آسیب‌دیدگی در رباط واقع در بخش پشتی استخوان ایجاد می‌شود. این حالت باعث ایجاد گردن درد و گرفتگی عضلانی می‌شود. سپس التهاب ایجاد می‌شود و نشانه‌های این عارضه تشدید می‌شوند. در اثر آسیب‌دیدگی دیسک و رباط، امکان دارد ماده ژلاتینی از دیسک بیرون آمده و بر روی طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی فشار وارد کند. در نتیجه درد به استخوان کتف، شانه‌ها، بازوها و دست‌ها انتشار پیدا می‌کند. فتق دیسک گردن می‌تواند جلوی انتقال پیام از مغز به عضلات را بگیرد؛ در این حالت امکان دارد ضعف عضلانی نیز ایجاد شود. محل بیرون‌زدگی دیسک در گردن مشخص می‌کند که درد در چه بخشی از شانه، بازو یا دست بیشتر ایجاد می‌شود. برای مثال فتق دیسک گردن بین  مهره‌های C4-C5 باعث ایجاد درد گردن و شانه (عضله دالی) یا ایجاد ضعف می‌شود. فتق دیسک گردن در سطح مهره‌های C6-C7 باعث ایجاد درد گردن و بازو می‌شود. این نوع درد به پشت بازو، پشت ساعد و پشت انگشت‌های اشاره و میانی نیز منتقل می‌شود. فتق در سطح C6-C7 به سبب فشردگی عصب C7، می‌تواند باعث ضعف عضله سه سر شود.

تشخیص فتق دیسک گردن چگونه انجام می‌شود؟ 

در برخی از مواقع امکان دارد فتق دیسک گردن با آسیب‌دیدگی‌های دیگری اشتباه گرفته شود. برای مثال ممکن است کشیدگی تاندون و عضلات شانه، پارگی روتاتور کاف (عضلات گرداننده شانه) و یا سندرم تونل کارپال به اشتباه به جای فتق دیسک در بیمار تشخیص داده شود. تمامی این عارضه‌ها دارای علائمی هستند که امکان دارد با فتق دیسک گردن اشتباه گرفته شوند. مهم‌ترین بخش روند تشخیص عارضه، بررسی سابقه سلامتی بیمار و انجام معاینه بدنی است. اولین روش تشخیص فتق گردن، استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس است. اشعه ایکس می‌تواند ناهنجاری ستون فقرات گردنی یا التهاب مفاصل را مشخص کند. دقیق‌ترین ابزار تشخیص فتق دیسک گردنی، ام آر آی می‌باشد. ام آر آی ساختار بافت نرم مانند دیسک، طناب نخاعی، اعصاب، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها را با دقت بالا نشان می‌دهد.

روش‌های تهاجمی و غیر تهاجمی درمان فتق دیسک گردن 

روش‌های درمان فتق دیسک گردن شامل فیزیوتراپی، درمان دستی، داروهای غیر استروئیدی ضد التهابی (مانند ایبوپروفن)، استامینوفن (تایلنول)، ترکشن (کشش ستون فقرات) و تزریق می‌باشند. این روش‌های درمانی باعث بهبود علائم فتق دیسک گردن می‌شوند. تصویربرداری با ام آر آی نشان می‌دهد که در بیشتر موارد، فتق دیسک گردن به تدریج با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند. در واقع سیستم ایمنی بدن با استفاده از آنزیم‌هایی باعث بهبود فتق دیسک می‌شود. 80 درصد از موارد فتق دیسک گردن بدون نیاز به درمان در مدت زمان 6 تا 12 هفته بهبود پیدا می‌کنند.

جراحی 

در صورتی که روش‌های درمانی غیر جراحی پس از گذشت 6 تا 12 هفته تأثیری در بهبود فتق دیسک گردن نداشته باشند، امکان دارد از جراحی استفاده شود. جراحی فتق دیسک گردن به سه روش انجام می‌شود؛ هدف هر سه روش خارج کردن دیسک مورد نظر و رفع فشار وارد بر عصب یا طناب نخاعی است. شایع‌ترین روش جراحی فتق دیسک گردن، فیوژن و دیسککتومی قدامی گردن (ACDF) است. در این روش جراح دیسک بیرون‌زده را از بخش قدامی (جلویی) گردن خارج کرده و سپس دیسک را با یک اسپیسر (کیج) جایگزین می‌کند و دو استخوان موجود در هر دو طرف دیسک را با یک صفحه پلیت و چند پیچ محکم می‌کند. این روش به مدت چندین دهه استفاده شده است و به شکل رضایت‌بخشی باعث بهبود درد دست و گردن می‌شود.

روش دوم جراحی جهت درمان بیرون‌زدگی دیسک، آرتروپلاستی دیسک گردن (تعویض دیسک) نام دارد. در این روش جراح دیسک موجود در بخش قدامی گردن را به طور کامل خارج می‌کند. جراح به جای استفاده از صفحه و پیچ و اسپیسر، از ابزار ویژه‌ای جهت حفظ حرکت استخوان‌های بالا و پایین دیسک استفاده می‌کند. این ابزار از تیتانیوم، آلیاژ کبالت-کروم و پلی‌اتیلن ساخته شده است. تعویض دیسک گردن باعث حفظ انعطاف‌پذیری گردن می‌شود. در نتیجه نیرو یا فشار وارد بر دیگر بخش‌های ستون فقرات کاهش پیدا می‌کند. این امر باعث کند شدن روند التهاب مفاصل یا جلوگیری از ایجاد التهاب مفاصل و دیسک‌های مجاور می‌شود. این روش جراحی از سال 2007  تا به امروز در آمریکا مورد استفاده قرار گرفته است. آرتروپلاستی یا تعویض دیسک گردن معمولاً در بیماران جوان دارای فتق دیسک که به التهاب شدید مفاصل مبتلا نباشند استفاده می‌شود.

روش سوم جراحی که کم‌تر از دو روش قبل استفاده می‌شود، لامینوتومی و فورامینوتومی است. در این روش، قطعه‌ کوچکی از استخوان در قسمت عقب گردن برداشته می‌شود و به این ترتیب دسترسی به عصب تحت فشار و بخش زیرین دیسک بیرون‌زده ممکن می‌شود. در این حالت جراح می‌تواند بدون آسیب به عصب یا طناب نخاعی، دیسک مورد نظر را خارج کند. البته در برخی از موارد خارج کردن استخوان و رباط در قسمت پشت ستون فقرات، بدون نیاز به خارج کردن دیسک باعث رفع فشار از روی عصب می‌شود. در این روش جراحی به فیوژن ستون فقرات نیازی نیست. انجام این روش جراحی دشوار می‌باشد و در برخی از موارد، درمان کامل درد گردن و دست با استفاده از این روش امکان‌پذیر نمی‌باشد.

بهبود فتق دیسک گردن 

فتق دیسک گردن در بیشتر موارد با گذشت مدت زمان 6 تا 12 هفته بهبود پیدا می‌کند. معمولاً پس از 2 تا 3 هفته بهبود قابل مشاهده است و بهبود کامل 2 تا 3 ماه طول می‌کشد.

در صورت نیاز به جراحی، بهبودی کامل 3 تا 6 ماه پس از جراحی حاصل می‌شود. بعد از جراحی بایستی به مدت 6 تا 12 هفته از بریس گردن جهت بهبود بافت و استخوان استفاده شود. افرادی که دارای شغل اداری هستند می‌توانند پس از 2 تا 4 هفته به سرکار خود بازگردند ولی افراد دارای مشاغل دشوار و سنگین بایستی تا مدت 3 ماه یا بیشتر از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنند. معمولاً بیمار بایستی در مدت 4 تا 6 ماه به طور مرتب به جراح مراجعه کند تا وضعیت بیماری و بهبود علائم توسط جراح ارزیابی شود. پیگیری بلندمدت روند درمانی به علائم بیماری بستگی دارد و بیشتر بیماران دیگر به جراحی گردن نیازی ندارند.

ورزش و فیزیوتراپی 

ورزش و فیزیوتراپی بخش مهمی از روند درمان و بهبود فتق دیسک گردن محسوب می‌شوند. پزشک معمولاً پس از فتق دیسک، به بیمار توصیه می‌کند که چند روز استراحت کند.

فعالیت‌های ملایم باعث تقویت عضلات و در نتیجه حفاظت از ستون فقرات می‌شوند. در نتیجه فشار وارد بر ستون فقرات کاهش پیدا می‌کند. این گونه فعالیت‌ها همچنین باعث افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات شده و خطر بروز مجدد فتق دیسک را کاهش می‌دهند.

امکان دارد پزشک به بیمار توصیه کند که به تدریج شدت انجام فعالیت‌های روزمره را افزایش دهد. همچنین پزشک در ارتباط با تمارین ورزشی که بایستی در دوره بهبود انجام شوند با بیمار مشورت می‌کند.

فعالیت‌های ملایمی که به درمان فتق دیسک گردن کمک می‌کنند عبارتند از :

• یوگا
• شنا
• پیاده‌روی
• دوچرخه‌سواری

ورزش‌های فوق خصوصاً به هنگام خم شدن یا بلند کردن اشیاء بایستی به آرامی انجام شوند. انجام این فعالیت‌ها نباید باعث ایجاد درد بشود. در صورتی که انجام این تمارین برای بیمار دردناک شود، بایستی از ادامه انجام تمرین خودداری و با پزشک مشورت شود.

حرکات ورزشی برای تسکین گردن درد 

بروز گردن درد پس از فتق دیسک گردن شایع است. وارد آمدن فشار بر اعصاب گردن باعث ایجاد درد در عضلات گردن و شانه‌ها می‌شود. همچنین امکان دارد درد شدید در دست‌ها هم ایجاد شود.

جهت تسکین درد و فشار ناشی از فتق دیسک گردن، انجام تمارین ورزشی زیر سودمند می‌باشند :

• روی یک صندلی بنشینید و چانه خود را به سمت سینه بیاورید؛ سپس سر خود را بالا آورده و به پشت‌سری صندلی فشار دهید به طوری که گردن در حالت کشیده قرار بگیرد.
• گوش چپ خود را به سمت شانه چپ بیاورید؛ سپس گوش راست را به شانه راست نزدیک کنید.
• این حرکات را چندین بار تکرار کنید.

ارتفاع بالش زیر سر چقدر باید باشد؟ 

نحوه زندگی مدرن در ایجاد فتق دیسک گردن تأثیر به سزایی دارد. هر چه ساعات بیشتری به استفاده از تلفن همراه، رایانه یا تلویزیون اختصاص داده می‌شود، تعداد افرادی که به گردن درد مبتلا می‌شوند نیز افزایش پیدا می‌کند. قرار گرفتن گردن به مدت طولانی در وضعیت یکسان و  نامناسب باعث ایجاد فتق دیسک گردن می‌شود. بنابراین اصلاح وضعیت نامناسب بدنی جهت درمان این عارضه اهمیت زیادی دارد. با توجه به این که انسان تقریباً یک سوم از زمان طول روز را در خواب سپری می‌کند، رعایت وضعیت مناسب گردن در هنگام خواب از اهمیت به سزایی برخوردار است. به این منظور بایستی از بالش با اندازه و ارتفاع مناسب استفاده شود.

انتخاب بالش با ارتفاع مناسب 

جهت تسکین درد و خستگی گردن به هنگام خواب، ارتفاع بالش نباید خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. ارتفاع نامناسب بالش می‌تواند سرعت روند تخریب استخوان‌ها، عضلات و تاندون‌ها در بالاتنه را افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که با خوابیدن به پهلو بر روی بالش با ارتفاع بسیار کم، سر پایین‌تر از بخش مرکزی ستون فقرات قرار می‌گیرد و در این حالت بر سیاهرگ‌های سر و گردن فشار وارد می‌شود. در نتیجه خطر ایجاد بیماری گلوکوم (بالا رفتن فشار داخل چشم) افزایش پیدا می‌کند.

برای جلوگیری از ایجاد چنین عوارضی بایستی از بالش در اندازه مناسب استفاده شود. در صورتی که بر پشت خوابیده و سر خود را به صورت مستقیم بر روی بالش قرار می‌دهید، بالش بایستی حداقل 2 تا 3 اینچ  از سطح تخت بالاتر باشد. استفاده از بالش بسیار سفت که  ارتفاع آن نیز بیش از حد زیاد باشد، باعث کشیدگی گردن می‌شود و این حالت نه تنها برای افراد مبتلا به فتق دیسک گردن که برای افراد سالم نیز بسیار نامناسب است. در واقع ارتفاع بالش باید به گونه‌ای باشد که هنگام خوابیدن، سر مقداری بالاتر از بدن قرار بگیرد و انحنای ستون فقرات گردنی در هنگام خواب حفظ شود.

در صورتی که به پهلو می‌خوابید، ارتفاع بالش باید به گونه‌ای باشد که فاصله بین سر و تخت به اندازه عرض شانه باشد. برای این که گردن و ستون فقرات در یک سطح قرار بگیرند، بالش باید حداقل 4 تا 6 اینچ از سطح تخت بالاتر باشد. خوابیدن به پهلو می‌تواند باعث رفع فشار وارد بر گردن شود و در کاهش درد گردن مؤثر است. بالش با ضخامت و یا ارتفاع نامناسب به میزان قابل توجهی فشار وارد بر گردن را افزایش می‌دهد.

جلوگیری از فتق دیسک گردن 

ستون فقرات گردنی به طور طبیعی دارای انحنایی به شکل C می‌باشد. این انحنا مانند یک ضربه‌گیر عمل می‌کند و از مغر در مقابل ضربات گوناگون محافظت می‌کند.

قرار گرفتن گردن به سمت پایین یا جلو به مدت طولانی و به طور مکرر، باعث از بین رفتن انحنای طبیعی ستون فقرات می‌شود؛ در این صورت تنها قسمتی از گردن می‌تواند فشار وارد بر قسمت فوقانی بدن را  تحمل کند. این حالت در بلندمدت تأثیر نامناسبی بر وضعیت بدنی دارد و باعث ایجاد درد و خستگی در گردن و شانه‌ها می‌شود. استفاده از بالش با اندازه و ارتفاع مناسب باعث رفع این مشکل می‌شود.