درمان فتق دیسک گردن با جراحی، فیزیوتراپی و ورزش

تاریخ: 22 آبان 1402

فتق دیسک گردن یک از دلایل عمده درد گردن و دست می‌باشد. امکان دارد فتق دیسک گردن با عارضه‌های مرتبط با شانه، آرنج، مچ یا دست اشتباه گرفته شود. بیرون‌زدگی دیسک گردن با گردن درد آغاز شده و سپس با درد در ناحیه شانه و دست ادامه پیدا می‌کند. با انجام آزمایش‌های ویژه، پزشک به ارتباط درد گردن و دست با فتق دیسک گردن پی می‌برد. روش‌های متفاوتی برای درمان بیرون‌زدگی دیسک گردن وجود دارد که روش‌های تهاجمی و غیرتهاجمی را شامل می‌شود.

اگرچه فتق دیسک گردن نگران‌کننده به نظر می‌رسد، بیش از 80 درصد از بیماران بدون نیاز به جراحی به شکل رضایت‌بخشی درمان می‌شوند.

دلایل ایجاد فتق دیسک گردن 

یکی از تفاوت‌های مهم بین فتق دیسک و سیاتیک این است که سیاتیک را می‌توان در دوره نسبتاً کوتاهی درمان کرد، در حالی که بیرون زدگی دیسک کمر نیازمند اقدامات پیچیده‌تری است. هر دوی این عارضه‌ها دارای طبیعت دائمی هستند و در صورت عدم درمان، تأثیرات شدیدی بر روی کیفیت زندگی خواهند داشت.

در ابتدا، ممکن است این دو عارضه با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. بدون استفاده از ابزارهای تشخیصی که قبلاً اشاره شد، تشخیص دقیق عارضه می‌تواند مشکلی باشد. در بعضی موارد، استفاده از اسکن MRI لازم است تا پزشک بتواند ساختارهای فیزیکی داخل بدن را به وضوح مشاهده کند و تشخیص دقیقی را ارائه دهد. همچنین، در برخی موارد، فتق دیسک ممکن است باعث بروز سیاتیک شود، اما برعکس آن اتفاق نمی‌افتد.

نشانه‌های فتق دیسک گردن

معمولاً فتق دیسک گردن با درد گردن آغاز می‌شود. در ابتدا لایه بیرونی دیسک دچار آسیب‌دیدگی می‌شود. در برخی از مواقع آسیب‌دیدگی در رباط واقع در بخش پشتی استخوان ایجاد می‌شود. این حالت باعث ایجاد گردن درد و گرفتگی عضلانی می‌شود. سپس التهاب ایجاد می‌شود و نشانه‌های این عارضه تشدید می‌شوند. در اثر آسیب‌دیدگی دیسک و رباط، امکان دارد ماده ژلاتینی از دیسک بیرون آمده و بر روی طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی فشار وارد کند. در نتیجه درد به استخوان کتف، شانه‌ها، بازوها و دست‌ها انتشار پیدا می‌کند. فتق دیسک گردن می‌تواند جلوی انتقال پیام از مغز به عضلات را بگیرد؛ در این حالت امکان دارد ضعف عضلانی نیز ایجاد شود. محل بیرون‌زدگی دیسک در گردن مشخص می‌کند که درد در چه بخشی از شانه، بازو یا دست بیشتر ایجاد می‌شود. برای مثال فتق دیسک گردن بین  مهره‌های C4-C5 باعث ایجاد درد گردن و شانه (عضله دالی) یا ایجاد ضعف می‌شود. فتق دیسک گردن در سطح مهره‌های C6-C7 باعث ایجاد درد گردن و بازو می‌شود. این نوع درد به پشت بازو، پشت ساعد و پشت انگشت‌های اشاره و میانی نیز منتقل می‌شود. فتق در سطح C6-C7 به سبب فشردگی عصب C7، می‌تواند باعث ضعف عضله سه سر شود.

تشخیص فتق دیسک گردن چگونه انجام می‌شود؟ 

در برخی از مواقع امکان دارد فتق دیسک گردن با آسیب‌دیدگی‌های دیگری اشتباه گرفته شود. برای مثال ممکن است کشیدگی تاندون و عضلات شانه، پارگی روتاتور کاف (عضلات گرداننده شانه) و یا سندرم تونل کارپال به اشتباه به جای فتق دیسک در بیمار تشخیص داده شود. تمامی این عارضه‌ها دارای علائمی هستند که امکان دارد با فتق دیسک گردن اشتباه گرفته شوند. مهم‌ترین بخش روند تشخیص عارضه، بررسی سابقه سلامتی بیمار و انجام معاینه بدنی است. اولین روش تشخیص فتق گردن، استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس است. اشعه ایکس می‌تواند ناهنجاری ستون فقرات گردنی یا التهاب مفاصل را مشخص کند. دقیق‌ترین ابزار تشخیص فتق دیسک گردنی، ام آر آی می‌باشد. ام آر آی ساختار بافت نرم مانند دیسک، طناب نخاعی، اعصاب، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها را با دقت بالا نشان می‌دهد.

روش‌های تهاجمی و غیر تهاجمی درمان فتق دیسک گردن 

روش‌های درمانی برای فتق دیسک گردن شامل فیزیوتراپی، درمان دستی، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مانند ایبوپروفن)، استامینوفن (تایلنول)، ترکش (کشش ستون فقرات) و تزریق می‌باشند. این روش‌های درمانی باعث بهبود علائم فتق دیسک گردن می‌شوند. تصویربرداری با استفاده از MRI نشان می‌دهد که در بیشتر موارد، فتق دیسک گردن به تدریج در طول زمان بهبود می‌یابد. در واقع، سیستم ایمنی بدن با استفاده از آنزیم‌های خاص، بهبودی فتق دیسک را تسریع می‌کند. تا 80 درصد از موارد فتق دیسک گردن در مدت زمان 6 تا 12 هفته بدون نیاز به درمان بهبود می‌یابند.

جراحی 

در صورتی که روش‌های درمانی غیر جراحی پس از گذشت 6 تا 12 هفته تأثیری در بهبود فتق دیسک گردن نداشته باشند، امکان دارد از جراحی استفاده شود. جراحی فتق دیسک گردن به سه روش انجام می‌شود؛ هدف هر سه روش خارج کردن دیسک مورد نظر و رفع فشار وارد بر عصب یا طناب نخاعی است. شایع‌ترین روش جراحی فتق دیسک گردن، فیوژن و دیسککتومی قدامی گردن (ACDF) است. در این روش جراح دیسک بیرون‌زده را از بخش قدامی (جلویی) گردن خارج کرده و سپس دیسک را با یک اسپیسر (کیج) جایگزین می‌کند و دو استخوان موجود در هر دو طرف دیسک را با یک صفحه پلیت و چند پیچ محکم می‌کند. این روش به مدت چندین دهه استفاده شده است و به شکل رضایت‌بخشی باعث بهبود درد دست و گردن می‌شود.

یکی از روش‌های جراحی برای درمان بیرون‌زدگی دیسک، آرتروپلاستی دیسک گردن (تعویض دیسک) است. در این روش، جراح دیسک موجود در بخش قدامی گردن را به طور کامل برداشت می‌کند. به جای استفاده از صفحه، پیچ و اسپیسر، از ابزار ویژه‌ای برای حفظ حرکت استخوان‌های بالا و پایین دیسک استفاده می‌شود. این ابزار از موادی مانند تیتانیوم، آلیاژ کبالت-کروم و پلی‌اتیلن ساخته شده است. تعویض دیسک گردن باعث حفظ انعطاف‌پذیری گردن می‌شود و در نتیجه، نیرو یا فشار وارد بر بخش‌های دیگر ستون فقرات کاهش می‌یابد. این امر باعث کاهش روند التهاب مفاصل یا جلوگیری از ایجاد التهاب در مفاصل و دیسک‌های مجاور می‌شود. از سال 2007 تاکنون، این روش جراحی در آمریکا استفاده می‌شود. آرتروپلاستی یا تعویض دیسک گردن معمولاً در بیماران جوانی که فتق دیسک دارند و به التهاب شدید مفاصل مبتلا نیستند، استفاده می‌شود.

روش سوم جراحی که کم‌تر از دو روش قبل استفاده می‌شود، لامینوتومی و فورامینوتومی است. در این روش، قطعه‌ کوچکی از استخوان در قسمت عقب گردن برداشته می‌شود و به این ترتیب دسترسی به عصب تحت فشار و بخش زیرین دیسک بیرون‌زده ممکن می‌شود. در این حالت جراح می‌تواند بدون آسیب به عصب یا طناب نخاعی، دیسک مورد نظر را خارج کند. البته در برخی از موارد خارج کردن استخوان و رباط در قسمت پشت ستون فقرات، بدون نیاز به خارج کردن دیسک باعث رفع فشار از روی عصب می‌شود. در این روش جراحی به فیوژن ستون فقرات نیازی نیست. انجام این روش جراحی دشوار می‌باشد و در برخی از موارد، درمان کامل درد گردن و دست با استفاده از این روش امکان‌پذیر نمی‌باشد.

بهبود فتق دیسک گردن 

فتق دیسک گردن در بیشتر موارد با گذشت مدت زمان 6 تا 12 هفته بهبود پیدا می‌کند. معمولاً پس از 2 تا 3 هفته بهبود قابل مشاهده است و بهبود کامل 2 تا 3 ماه طول می‌کشد.

در صورت نیاز به جراحی، بهبودی کامل 3 تا 6 ماه پس از جراحی حاصل می‌شود. بعد از جراحی بایستی به مدت 6 تا 12 هفته از بریس گردن جهت بهبود بافت و استخوان استفاده شود. افرادی که دارای شغل اداری هستند می‌توانند پس از 2 تا 4 هفته به سرکار خود بازگردند ولی افراد دارای مشاغل دشوار و سنگین بایستی تا مدت 3 ماه یا بیشتر از انجام فعالیت‌های سنگین خودداری کنند. معمولاً بیمار بایستی در مدت 4 تا 6 ماه به طور مرتب به جراح مراجعه کند تا وضعیت بیماری و بهبود علائم توسط جراح ارزیابی شود. پیگیری بلندمدت روند درمانی به علائم بیماری بستگی دارد و بیشتر بیماران دیگر به جراحی گردن نیازی ندارند.

ورزش و فیزیوتراپی 

ورزش و فیزیوتراپی بخش مهمی از روند درمان و بهبود فتق دیسک گردن محسوب می‌شوند. پزشک معمولاً پس از فتق دیسک، به بیمار توصیه می‌کند که چند روز استراحت کند.

انجام فعالیت‌های ملایم می‌تواند به تقویت عضلات و حفاظت از ستون فقرات منجر شود. این فعالیت‌ها باعث کاهش فشار وارد بر ستون فقرات می‌شوند. علاوه بر این، این نوع فعالیت‌ها منجر به افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات می‌شوند و خطر بروز دوباره فتق دیسک را کاهش می‌دهند.

امکان دارد پزشک به بیمار توصیه کند که به تدریج شدت انجام فعالیت‌های روزمره را افزایش دهد. همچنین پزشک در ارتباط با تمارین ورزشی که بایستی در دوره بهبود انجام شوند با بیمار مشورت می‌کند.

فعالیت‌های ملایمی که به درمان فتق دیسک گردن کمک می‌کنند عبارتند از :

• یوگا
• شنا
• پیاده‌روی
• دوچرخه‌سواری

ورزش‌های فوق خصوصاً به هنگام خم شدن یا بلند کردن اشیاء بایستی به آرامی انجام شوند. انجام این فعالیت‌ها نباید باعث ایجاد درد بشود. در صورتی که انجام این تمارین برای بیمار دردناک شود، بایستی از ادامه انجام تمرین خودداری و با پزشک مشورت شود.

حرکات ورزشی برای تسکین گردن درد 

بروز گردن درد پس از فتق دیسک گردن شایع است. وارد آمدن فشار بر اعصاب گردن باعث ایجاد درد در عضلات گردن و شانه‌ها می‌شود. همچنین امکان دارد درد شدید در دست‌ها هم ایجاد شود.

جهت تسکین درد و فشار ناشی از فتق دیسک گردن، انجام تمارین ورزشی زیر سودمند می‌باشند :

• روی یک صندلی بنشینید و چانه خود را به سمت سینه بیاورید؛ سپس سر خود را بالا آورده و به پشت‌سری صندلی فشار دهید به طوری که گردن در حالت کشیده قرار بگیرد.
• گوش چپ خود را به سمت شانه چپ بیاورید؛ سپس گوش راست را به شانه راست نزدیک کنید.
• این حرکات را چندین بار تکرار کنید.

ارتفاع بالش زیر سر چقدر باید باشد؟ 

سبک زندگی مدرن به طرز قابل توجهی در ایجاد فتق دیسک گردن تأثیر دارد. هر چه بیشتر از زمان خود را به استفاده از تلفن همراه، رایانه و تلویزیون اختصاص دهید، تعداد افرادی که با درد گردن مواجه می‌شوند، زیادتر می‌شود. قرار گرفتن گردن در وضعیت یکنواخت و نامناسب به مدت طولانی، باعث ایجاد فتق دیسک گردن می‌شود. بنابراین، اصلاح وضعیت نامناسب بدنی بسیار مهم است تا این عارضه درمان شود. زیرا انسان تقریباً یک سوم زمان روز را در حالت خواب می‌گذراند، رعایت وضعیت مناسب گردن در زمان خواب بسیار اهمیت دارد. به منظور این منظور، استفاده از بالش با اندازه و ارتفاع مناسب بسیار ضروری است.

انتخاب بالش با ارتفاع مناسب 

جهت تسکین درد و خستگی گردن به هنگام خواب، ارتفاع بالش نباید خیلی زیاد یا خیلی کم باشد. ارتفاع نامناسب بالش می‌تواند سرعت روند تخریب استخوان‌ها، عضلات و تاندون‌ها در بالاتنه را افزایش دهد. تحقیقات نشان می‌دهند که با خوابیدن به پهلو بر روی بالش با ارتفاع بسیار کم، سر پایین‌تر از بخش مرکزی ستون فقرات قرار می‌گیرد و در این حالت بر سیاهرگ‌های سر و گردن فشار وارد می‌شود. در نتیجه خطر ایجاد بیماری گلوکوم (بالا رفتن فشار داخل چشم) افزایش پیدا می‌کند.

برای جلوگیری از ایجاد چنین عوارضی بایستی از بالش در اندازه مناسب استفاده شود. در صورتی که بر پشت خوابیده و سر خود را به صورت مستقیم بر روی بالش قرار می‌دهید، بالش بایستی حداقل 2 تا 3 اینچ  از سطح تخت بالاتر باشد. استفاده از بالش بسیار سفت که  ارتفاع آن نیز بیش از حد زیاد باشد، باعث کشیدگی گردن می‌شود و این حالت نه تنها برای افراد مبتلا به فتق دیسک گردن که برای افراد سالم نیز بسیار نامناسب است. در واقع ارتفاع بالش باید به گونه‌ای باشد که هنگام خوابیدن، سر مقداری بالاتر از بدن قرار بگیرد و انحنای ستون فقرات گردنی در هنگام خواب حفظ شود.

در صورتی که به پهلو می‌خوابید، ارتفاع بالش باید به گونه‌ای باشد که فاصله بین سر و تخت به اندازه عرض شانه باشد. برای این که گردن و ستون فقرات در یک سطح قرار بگیرند، بالش باید حداقل 4 تا 6 اینچ از سطح تخت بالاتر باشد. خوابیدن به پهلو می‌تواند باعث رفع فشار وارد بر گردن شود و در کاهش درد گردن مؤثر است. بالش با ضخامت و یا ارتفاع نامناسب به میزان قابل توجهی فشار وارد بر گردن را افزایش می‌دهد.

جلوگیری از فتق دیسک گردن 

ستون فقرات گردنی به طور طبیعی دارای انحنایی به شکل C می‌باشد. این انحنا مانند یک ضربه‌گیر عمل می‌کند و از مغر در مقابل ضربات گوناگون محافظت می‌کند.

قرار گرفتن گردن به سمت پایین یا جلو به مدت طولانی و به طور مکرر، باعث از بین رفتن انحنای طبیعی ستون فقرات می‌شود؛ در این صورت تنها قسمتی از گردن می‌تواند فشار وارد بر قسمت فوقانی بدن را  تحمل کند. این حالت در بلندمدت تأثیر نامناسبی بر وضعیت بدنی دارد و باعث ایجاد درد و خستگی در گردن و شانه‌ها می‌شود. استفاده از بالش با اندازه و ارتفاع مناسب باعث رفع این مشکل می‌شود.