تشخیص و رسیدن به علت دقیق گردن درد می‌تواند دشوار باشد، اما یک گام اساسی برای رسیدن به یک استراتژی درمانی مناسب است. قبل از اقدام به درمان، تفاوت بین دیسک گردن و آرتروز گردن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. یک پزشک متخصص می‌تواند با انجام یک معاینه پزشکی استاندارد، همراه با برخی از روش‌های تصویربرداری‌های تشخیصی ( مانند سی تی اسکن، رادیولوژی یا اسکن MRI)، تشخیص خود را دقیق‌تر انجام دهد. فیزیوتراپی می‌تواند یک روش درمانی مؤثر برای آرتروز ستون فقرات و موارد فتق دیسک ناحیه‌ی گردن باشد.
در این مقاله، ما قصد داریم تفاوت بین درد ناشی از فتق و بیرون‌زدگی دیسک گردن و آرتروز گردن را شرح دهیم.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید برای تشخیص بین دیسک و آرتروز گردن بعد از معاینه بالینی بیمار از جدیدترین روش‌های تشخیصی و عکس‌برداری استفاده می‌کنند. بعد از تشخیص علت درد بیمار برنامه درمانی مناسب با شرایط خاص او تجویز می‌شود. در این کلینیک درمان با رویکرد پلکانی و با درمان‌های ساده مانند ورزش، دارو و فیزیوتراپی آغاز می‌شود. در صورت لزوم درمان‌های پیچیده‌تر تجویز خواهد شد.
بخش‌های مختلف ستون فقرات گردنی و نحوه‌ی عملکرد آن‌ها
به طور کلی، گردن شامل ستون فقرات گردنی یا سرویکال (بخش عمده‌ای از ستون فقرات فوقانی) و بافت‌های نرم اطراف ستون فقرات گردنی می‌باشد. این بافت‌های نرم شامل اعصاب، عضلات، رباط‌ها، تاندون‌ها و رگ‌های خونی هستند. ستون فقرات گردنی از هفت مهره اول در ستون فقرات تشکیل شده است. پزشکان معمولاً از این استخوان‌ها تحت عنوان C1 تا C7 یاد می‌کنند. ستون فقرات ناحیه‌ی گردنی درست از زیر جمجمه شروع می‌شود و دقیقاً بالای ستون فقرات ناحیه‌ی صدری (در پشت قفسه سینه) به پایان می‌رسد. ستون فقرات دو عملکرد اصلی دارد:
- برای محافظت و حمایت از طناب نخاعی
- برای ساختاردهی و پشتیبانی از بدن ما و اینکه به ما اجازه می‌دهد تا صاف بایستیم
مهره‌های ستون فقرات، 24 مهره‌ی استخوانی هستند که به هم متصل شده و ستون فقرات را تشکیل می‌دهند. همان‌طور که استخوان‌های جمجمه از مغز ما محافظت می‌کنند، استخوان‌های ستون فقرات نیز از نخاع محافظت می‌کنند. نخاع مجموعه بزرگی از اعصاب است که مغز را به بقیه بدن متصل می‌کند.
در مرکز هر مهره یک سوراخ بزرگ وجود دارد. از آنجا که مهره‌ها همه به هم متصل شده‌اند، این سوراخ‌ها به صورت یک خط روی هم قرار می‌گیرند و یک “لوله‌ی استخوانی” به نام کانال نخاعی را تشکیل می‌دهند که از این کانال، نخاع عبور می‌کند. این لوله استخوانی کانال نخاعی را تشکیل می‌دهد که از طناب نخاعی محافظت و پشتیبانی می‌کند.
وقتی که نخاع از مغز خارج می‌شود، از کانال نخاعی به سمت دنبالچه امتداد می‌یابد. در طول این مسیر، اعصاب کوچک‌تری از آن نشاءت می‌گیرند که از طریق شکافی به نام فورامن (سوراخ بین هر مهره) از ستون فقرات خارج می‌شوند. اعصابی که از ناحیه فوقانی ستون فقرات یا ستون فقرات گردنی خارج می‌شوند، به سمت بازوها و به سمت دست‌ها کشیده می‌شوند. اعصابی که ستون فقرات را در ناحیه‌ی قفسه سینه یا ستون فقرات صدری خارج می‌شوند، بیشتر به قسمت قفسه سینه و شکم می‌روند. اعصابی که از کانال ستون فقرات در ستون فقرات تحتانی یا ستون فقرات لومبار خارج می‌شوند، به پاها و تا کف پا کشیده می‌شوند.
برای درک بهتری از نحوه کار و عملکرد اجزای ستون فقرات، می‌خواهیم یک بخش نخاعی (سگمان) را بررسی کنیم. یک بخش یا سگمان نخاعی متشکل از دو مهره، دیسک موجود در بین مهره‌ها و دو ریشه عصبی می‌باشد که از هر طرف دیسک یک ریشه از نخاع “منشعب می‌شوند”. مهره‌های واقع در ستون فقرات ناحیه‌ی گردنی، کوچک‌ترین مهره‌های ستون فقرات هستند، زیرا عملکرد تحمل وزنی مانند آنچه مهره‌های کمری دارند را ندارند. یک جفت عصب نخاعی از طریق شکاف بین مهره‌ها در هر بخش نخاعی خارج می‌شود. یکی از علل شایع برای درد گردن و کمر، از فشار بر ریشه‌های عصبی ناشی می‌شود که گاهی باعث درد و بی‌حسی در گردن یا پایین تنه می‌شود.
فضای بین دو مهره شامل یک دیسک گرد بزرگ از جنس بافت پیوندی است که دیسک بین مهره‌ای نامیده می‌شود. وقتی این دیسک بین مهره‌ای را از زاویه‌ی بالا مشاهده کنیم، می‌توانیم یک حلقه بیرونی ببینیم که آنولوس (annulus) نام دارد و همچنین یک مرکز اسفنجی نرم که هسته پالپوسوس (pulposus) نام دارد. آنولوس قوی‌ترین قسمت دیسک است و به حفظ مرکز اسفنجی داخل دیسک (هسته پالپوسوس) کمک می‌کند. هسته پالپوسوس به عنوان یک ضربه‌گیر عمل می‌کند تا استخوان‌ها را از فشار ایجاد شده در هنگام پیچاندن کمر، پریدن و تحمل وزن محافظت کند.
در جایی که دو یا چند استخوان به هم می‌رسند، یک مفصل تشکیل می‌شود. برآمدگی‌های استخوانی که فاست نامیده می‌شوند، از هر یک از مهره ایجاد می‌شوند و با یکدیگر همپوشانی دارند و مفصل فاست را تشکیل می‌دهند. مفاصل فاست مهره‌ها را مانند یک زنجیر به هم متصل می‌کنند و اتصال قابل تحرکی را بین هر مهره‌ایجاد می‌کنند. مفاصل فاست از اهمیت زیادی برخوردار هستند زیرا باعث خم شدن و چرخش گردن می‌شوند. هر مهره می‌تواند فقط تا حد کمی حرکت کند، اما زنجیره حرکات کوچک باعث می‌شود ستون فقرات بسیار انعطاف پذیر باشد.
فتق دیسک‌های گردنی
دیسک‌های نخاعی به چندین دلیل ممکن است دچار فتق و دررفتگی شوند. وارد شدن یک ضربه شدید (مانند تصادفات رانندگی یا آسیب ورزشی) می‌تواند دیسک را از جای خود خارج کند. ساییدگی و پارگی در ستون فقرات با گذشت زمان نیز می‌تواند منجر به فتق دیسک شود. وقتی دیسک‌ها دچار دررفتگی و فتق می‌شوند، می‌توانند در عملکرد اعصاب ستون فقرات تداخل ایجاد کنند که این می‌تواند مشکلات زیادی را در برداشته باشد. فتق دیسک نخاع می‌تواند باعث درد در کمر، گردن، باسن و پاها و همچنین از دست دادن احتمالی احساس در اندام‌ها شود.
آرتروز گردن
آرتروز ستون فقرات وضعیتی است که در آن غضروف واقع در دیسک‌های بین مهره‌ای و مفاصل به مرور زمان تحلیل می‌رود. آرتروز ستون فقرات معمولاً باعث خشکی یا از دست دادن توانایی حرکتی در ستون فقرات می‌شود. این وضعیت همچنین منجر به ایجاد خارهای استخوانی در ستون فقرات شده که ممکن است موجب درد و متداخل در عصب‌های محیطی در ستون فقرات گردند.
علائم شایع
علائمی که ایجاد می‌شود، به چگونگی تأثیر علت بروز درد بر روی شما بستگی دارد. علائم شایع ناشی از این وضعیت عبارت‌اند از:
- درد در ناحیه‌ی گردن
- سردرد
- درد در شانه، بازو یا دست
- کاهش دامنه حرکت در گردن
- بی‌حسی، ضعف و رفلکس‌های کندتر در بازوها، دست‌ها، پاها یا کف پاها
تشخیص دیسک گردن و آرتروز گردن
یافتن علت درد گردن با بررسی شرح حال کامل بیمار و معاینه فیزیکی او آغاز می‌شود. بعد از شرح حال و معاینه جسمی، پزشک در مورد علت درد شما به تشخیصی احتمالی خواهد رسید. برای اطمینان از علت دقیق درد گردن، پزشک می‌تواند از چندین آزمایش تشخیصی استفاده کند. این آزمایش‌ها برای یافتن علت دقیق درد گردن شما و نه برای بهبود درد شما استفاده می‌شوند. یک عکس‌برداری رادیولوژی معمولی که ممکن است در مطب پزشک نیز انجام شود، معمولاً اولین قدم برای بررسی هرگونه مشکل گردن است و کمک می‌کند تا آزمایش بیشتری بر روی شما انجام شود.
سابقه‌ی کامل از بیماری
بررسی یک “سابقه‌ی کامل بیمار” معمولاً از دو قسمت تشکیل شده است. قسمت اول به صورت مکتوب است؛ فرمی که وقتی منتظر ملاقات با دکتر هستید آن را پر می‌کنید. در حالی که فرم را پر می‌کنید، وقت بگذارید و به همه چیزهایی که مربوط به درد گردن شما است به یاد بیاورید و آن را یادداشت کنید. هرچه بیشتر بتوانید به پزشک خود اطلاعات بدهید، سریع‌تر می‌تواند علت را تشخیص داده و به تسکین درد شما کمک کند. بخش دوم در این بررسی، شامل پاسخگویی به سؤالات پزشک خواهد بود. پزشک از شما می‌خواهد که زمان شروع درد گردن و نوع دردی را که دارید توصیف کنید.
سؤالاتی که ممکن است از شما پرسیده شود، عبارت‌اند از:
- درد گردنتان برای اولین بار از چه زمانی شروع شد؟
- آیا سطح فعالیت خود را افزایش داده‌اید؟
- آیا تا به حال دچار آسیبی در ناحیه گردن خود شده‌اید یا عمل جراحی در آن ناحیه داشته‌اید؟
- آیا درد به سمت بازوها یا پاهایتان کشیده می‌شود؟
- چه عواملی باعث کم و زیاد شدن درد گردن شما می‌شود؟
- آیا در عملکرد روده یا مثانه مشکلی داشته‌اید؟
معاینه فیزیکی
پس از جمع‌آوری عمده‌ای از اطلاعات، پزشک معالج شما معاینه جسمی کاملی را بر روی شما انجام می‌دهد. در طول این معاینه، پزشک گردنتان را به خوبی مشاهده و بررسی می‌کند تا از نحوه‌ی عملکرد آن آگاه شود. این بررسی‌ها شامل این موارد می‌شوند:
- چقدر می‌توانید گردن خود را خم کنید و سر خود را به تمام جهات بچرخانید
- چقدر می‌توانید گردن خود را بچرخانید
- آیا در ناحیه گردن درد و ناراحتی دارید
- آیا اسپاسم عضلانی در اطراف گردن و شانه‌هایتان دارید
معایناتی که در طی آن‌ها عصب‌های خارج شده از ستون فقرات را بررسی می‌شوند نیز مهم هستند. این‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- معاینه‌ای برای بی‌حسی بازوها و دست‌ها
- تست رفلکس‌ها
- تست قدرت عضلات بازوها، دست‌ها و پاها
- آزمایش علائم تحریک عصب
عکس‌برداری رادیولوژی
عکس‌برداری رادیولوژی، استخوان‌های ستون فقرات ناحیه گردنی را نشان می‌دهد. بیشتر ساختارهای بافت نرم ستون فقرات مانند اعصاب، دیسک‌ها و عضلات در رادیوگرافی‌ها دیده نمی‌شوند. عکس‌برداری رادیولوژی می‌تواند مشکلاتی را که در استخوان‌ها وجود دارند نشان دهد، مانند عفونت، شکستگی یا تومورهای استخوانی. عکس‌برداری رادیولوژی همچنین ممکن است ایده‌ای درباره میزان انحطاط در ستون فقرات را برای پزشک فراهم آورد. با عکس‌برداری رادیولوژی، مشکل فتق و بیرون‌زدگی دیسک نشان داده نمی‌شود. همچنین، تنگ شدن فضای دیسک بین هر مهره و خار استخوان در تصاویر رادیوگرافی نشان داده می‌شود. تصاویر رادیوگرافی برای نشان دادن میزان تخریب و آرتروز در ناحیه گردن نیز مفید خواهند بود.
نوار عصب و عضله (EMG)
نوار عصب و عضله یا الکترومیوگرام (EMG) سرعت ارسال ریشه‌های عصبی به مغز را آزمایش می‌کند. این آزمایش با قرار دادن الکترودهای سوزنی ریز در عضلات ساق پا انجام می‌شود. در تست نوار عصب و عضله، سیگنال‌های الکتریکی عضلات اندازه‌گیری می‌شوند. نوار عصب و عضله می‌تواند نشان دهد که آیا عصب پس از منشعب شدن از ستون فقرات فشرده می‌شود یا خیر.
قبل از این تست، ممکن است محدودیت‌هایی در مورد خوردن یا نوشیدن، از جمله مصرف برخی داروهای خاص داشته باشید. همچنین باید یک فرم رضایت نامه را امضا کنید. در طول انجام این تست، دراز می‌کشید یا می‌نشینید تا عضلات مورد آزمایش در حالت استراحت قرار بگیرند. سپس یک الکترود سوزنی به عضله وارد می‌شود. ممکن است در حین این تست احساس ناراحتی کنید. یک صفحه فلزی که سیگنال الکتریکی را ضبط می‌کند در زیر شما قرار می‌گیرد. فعالیت الکتریکی غیر عادی می‌تواند به معنای فشرده بودن عصب باشد. این تست حدود یک ساعت طول می‌کشد.
اسکن استخوانی
از اسکن استخوان برای کمک به تعیین محل آسیب‌دیدگی در ستون فقرات استفاده می‌شود. برای انجام اسکن استخوانی، یک ماده شیمیایی رادیواکتیو به جریان خون تزریق می‌شود. ماده شیمیایی رادیواکتیو خود را به مناطقی از استخوان متصل می‌کند که به هر دلیلی دستخوش تغییرات سریع می‌شوند. مناطقی از اسکلت که دستخوش تغییرات سریع می‌شوند به صورت مناطق تاریک روی فیلم ظاهر می‌شوند. پس از شناسایی ناحیه آسیب‌دیده، آزمایش‌های دیگری مانند اسکن MRI برای بررسی دقیق‌تر ناحیه‌ی مشخص شده انجام می‌شود.
تست‌های آزمایشگاهی
دلایل زیادی برای گردن درد وجود دارد. برخی از این دلایل مربوط به تحلیل رفتن ستون فقرات نیست. برای یافتن عفونت یا آرتروز احتمالی، آزمایش خون ممکن است لازم باشد. مشکلات دیگری ممکن است وجود داشته باشند که از مناطقی غیر از ستون فقرات نشأت می‌گیرند و می‌توانند باعث درد گردن شوند. اگر پزشک شما احساس کند که ممکن است مشکلی در گلو یا مشکل تیروئید داشته باشید، شاید آزمایش‌های دیگری انجام دهد تا مطمئن شود که مشکل از این مناطق نباشد.
درمان دیسک گردن و آرتروز گردن
درمان هر بیماری گردن باید شامل دو هدف باشد:
- تسکین درد
- کاهش دادن خطر بروز آسیب مجدد
درمان درد گردن می‌تواند طیفی از شرایط را در بربگیرد، از اطمینان از اینکه هیچ مشکل خاصی وجود ندارد تا مشکلی که به جراحی پیچیده و دشواری نیاز ندارد. درمان همیشه بر اساس شرایط هر فرد و علائم وی انجام می‌شود. به طور کلی، درمان درد گردن به دو دسته گسترده تقسیم می‌شود: درمان محافظه کارانه (غیر جراحی) و درمان جراحی.
داروها
داروها معمولاً برای کنترل درد، التهاب، اسپاسم عضلات و اختلال در خواب استفاده می‌شوند.
برخی از نکات کلی در مورد درمان با دارو عبارت‌اند از:
- دارو باید هوشمندانه استفاده شود! تمام داروها را دقیقاً طبق دستورالعمل مصرف کنید و هرگونه عوارض جانبی را به پزشک خود گزارش دهید.
- برخی از داروهای مسکن بسیار اعتیاد آور هستند!
- هیچ داروی مسکنی در صورت استفاده طولانی مدت، درد مزمن را کنترل نمی‌کند.
- هیچ دارویی درد گردن را که منشأ آن دژنراسیون و تحلیل رفتن است درمان نمی‌کند.
گردن بند طبی
از گردن بند طبی غالباً برای پشتیبانی و محدود کردن حرکت در مدت زمان بهبودی گردن آسیب‌دیده استفاده می‌شود. همچنین به حفظ تراز عادی گردن کمک می‌کند. گردن بندهای طبی می‌توانند نرم (ساخته شده از فوم) یا سخت (ساخته شده از فلز یا پلاستیک فشرده) باشند. از آنجا که این گردن بندهای طبی می‌توانند حرکت سر شما را محدود کنند، ممکن است در غذا خوردن و سایر فعالیت‌ها به کمک نیاز داشته باشید. پوست زیر گردن بند طبی هر روز باید بررسی شود تا از ایجاد تاول یا زخم در آن ناحیه جلوگیری شود.
بالش طبی برای گردن
گاهی اوقات، یک بالش طبی مخصوص گردن برای افرادی که مشکل گردن درد در شب را دارند، توصیه می‌شود. این بالش طبی مخصوص گردن طوری طراحی شده است که گردن را در بهترین موقعیت قرار داده تا از وارد شدن استرس و فشار بیش از حد به ستون فقرات ناحیه‌ی گردنی در طول خواب جلوگیری می‌کند.
فیزیوتراپی
پزشک معالج شما ممکن است شما را به یک متخصص فیزیوتراپی ارجاع دهد تا یک برنامه‌ی تمرینی را متناسب با شرایطتان طراحی کند. متخصص فیزیوتراپی، یک برنامه مراقبت از گردن را فقط متناسب برای شما طراحی می‌کند. فیزیوتراپیست شرایط شما را ارزیابی کرده و برنامه‌ای برای تسکین درد شما و کمک به حرکت بهتر گردنتان طراحی می‌کند. همچنین به شما روش‌هایی برای مراقبت از گردن داده می‌شود تا بتوانید از درد آن جلوگیری کرده و از آسیب‌دیدگی بیشتر گردن خود جلوگیری کنید.
تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی (بلوک عصبی)
اگر این درمان‌های مختلف، کمردرد شما را تسکین ندهند، ممکن است تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی (ESI) یا بلوک عصبی ناحیه‌ی گردن انجام شود. در این تزریق‌های اپیدورال، مقدار کمی کورتیزون را درون کانال استخوانی نخاع وارد می‌کنند. کورتیزون یک داروی ضدالتهابی بسیار قوی است که ممکن است التهاب اطراف اعصاب را کنترل کند و درد ناشی از تحریک ریشه‌های عصبی را تسکین دهد. تزریق اپیدورال داروهای استروئیدی همیشه موفق عمل نمی‌کند. این تزریق اغلب در مواقعی که دیگر اقدامات محافظه کارانه مؤثر واقع نشود یا در تلاش برای به تعویق انداختن جراحی، استفاده می‌شود.
درمان جراحی
عمل جراحی فقط برای تعدادی از بیماران خاص لازم می‌شود. اگرچه همیشه یک نوع از جراحی برای همه‌ی مشکلات درد گردن مؤثر نیست. اگر پزشک شما فکر می‌کند جراحی باعث بهبود درد گردن شما می‌شود، نوع جراحی را که فکر می‌کند بهترین روش برای شماست پیشنهاد می‌کند. روش‌های جراحی متعددی برای درمان هر نوع درد گردن ارائه می‌شود. اقدامات جراحی معمولاً بنا بر یکی از سه دلیل انجام می‌شود:
- برای از بین بردن فشار از روی ریشه‌های عصبی ناشی از خار استخوان یا مواد دیسک بیرون زده (برای رادیکولوپاتی گردن)
- برای از بین بردن فشار از روی نخاع (برای میلوپاتی گردنی)
- برای جلوگیری از حرکتِ بین دو مهره – یا یک بخش (سگمان) نخاعی (برای بیماری دیسک دژنراتیو)
