درمان آرتروز کمر و ستون فقرات با فیزیوتراپی و ورزش

اسپوندیلوز (آرتروز ستون فقرات) یکی از دلایل اصلی درد ستون فقرات و سفتی آن به خاطر فرسایش مفاصل با بالا رفتن سن است. اسپوندیلوز  بر اساس ناحیه ای از ستون فقرات که تحت تاثیر بیماری قرار گرفته به صورت زیر قابل طبقه بندی می باشد:
•    اسپوندیلوز سرویکس (آرتروز گردن)
•    اسپوندیلوز توراسیک (آرتروز قفسه سینه)
•    اسپوندیلوز ستون فقرات (آرتروز کمر)

فرسایش روزمره باعث وارد شدن آسیب به مفاصل ستون فقرات می شود. در مراحل پیشرفته این آسیب، آرتروز ستون فقرات می تواند دردناک شده و تبدیل به شرایطی شود که در آن اعصاب گاز گرفته شده یا تحت فشار قرار می گیرند (برای مثال عصب سیاتیک). متاسفانه، برای این مشکل هیچ درمان مشخصی وجود ندارد. اما خبر خوب در این رابطه این است که امروزه روش های مختلف برای درمان آرتروز ستون فقرات و کنترل علائم بیماری و درمان آرتروز کمر و ساده کردن زندگی از طریق مدیریت صحیح شرایط بیمار وجود دارد.

بطور خاص روش های مورد استفاده در فیزیوتراپی کمردرد دارای تاثیر با اهمیت بر کاهش درد بیمار مبتلا به آرتروز کمر، بهبود عملکرد مفاصل و گسترش دامنه حرکتی آنها است. علاوه بر این با استفاده از این روش ها می توان سرعت پیشرفت بیماری را کاهش داده و تخریب ایجاد شده به خاطر ابتلا به اسپوندیلوز (آرتروز ستون فقرات) را تا حد ممکن کنترل کرد. نتایج مطالعات انجام شده در این حوزه نشان می دهد روش های فیزیوتراپی می تواند نقش اساسی در کاهش درد و عدم پایداری ایجاد شده به خاطر اسپوندیلوز داشته باشد.

علت ها و دلایل

در حالت عادی، مفاصل فاست به راحتی کنار هم قرار گرفته و بر روی یکدیگر بدون وارد شدن فشار خاص حرکت می کنند. در صورتی که بر محل رسیدن مفاصل به یکدیگر فشار وارد شود، غضروف موجود در سطح مفصل به تدریج از بین رفته یا دچار فرسایش می شود.

هر بخش از ستون فقرات دارای سه مفصل حرکتی اصلی است که عبارتند از یک دیسک میان مهره ای و دو مفصل فاست . این شرایط در حالی است که آسیب دیدگی یا ایجاد مشکل برای یکی از این ساختارها می تواند بر دو ساختار دیگر نیز تاثیر گذار باشد. برای مثال با نازک شدن دیسک به خاطر افزایش سن و یا فرسایش ناشی از انجام فعالیت های روزانه، فضای بین دو مهره ستون فقرات کاهش پیدا می کند و به این ترتیب مفاصل فاست به یکدیگر فشرده می شوند.

علاوه بر این مفاصل فاست ممکن است در نتیجه یک آسیب دیدگی قبلی دچار التهاب شوند. ترک خوردگی، پاره شدن رباط ها، و مشکلات دیسک کمر همگی می توانند باعث حرکت غیر عادی و قرار گیری نامناسب مهره های کمر در کنار یکدیگر شده و باعث وارد شدن فشار بیش از حد به سطح مفاصل فاست شود.

بدن انسان به فشار اضافی ایجاد شده در این حالت با ایجاد زائده های استخوانی واکنش نشان می دهد. با تشکیل زائده های استخوانی در اطراف لبه های مفاصل فاست، اندازه این مفاصل بزرگ می شود. در اصطلاح به این مشکل فرا درمانی (hypertrophy) می گویند. در واقع، سطح مفاصل در این شرایط متورم می شود. به این ترتیب در ادامه با فرسایش غضروف مفصل یا از بین رفتن آن، استخوان زیر غضروف بدون پوشش شده و بر روی استخوان مقابل آن کشیده می شود. در نتیجه شکل گیری این شرایط در ناحیه ستون فقرات، مفاصل ملتهب، متورم، و دردناک می گردند.

آرتروز ستون فقرات می تواند به آرامی در طول یک دوره زمانی طولانی رشد کرده و توسعه پیدا کند. دلیل این موضوع تا حدودی به خاطر از بین رفتن ستون فقرات در گذر زمان است که دلیل اصلی ابتلای فرد به آتروز مفاصل فاست می باشد. علائم آرتروز کمر به ندرت بلافاصله پس از ایجاد مشکل در بدن فرد مشاهده می شوند. به هر حال، حرکت سریع، وارد شدن فشار، یا خم شدن کمر به سمت عقب می تواند باعث آسیب دیدگی مفاصل فاست شده و این شرایط با مشاهده فوری علائم بیماری همراه است.

علائم و نشانه ها

درد ناشی از آرتروز ستون فقرات معمولاً پس از استراحت یا خوابیدن تشدید می شود. علاوه بر این، خم کردن کمر به پهلوها یا به سمت عقب نیز می تواند باعث ایجاد درد در همان ناحیه ای شود که مفصل فاست دچار آرتروز شده است. برای مثال، اگر شما روی شکم خود بر روی سطح صاف دراز کشیده و بالا تنه خود را بلند کنید، باعث کشیدن بیش از حد ستون فقرات و افزایش فشار به مفاصل فاست می شوید و این شرایط در صورت ابتلای شما به آرتروز مفصل فاست می تواند باعث ایجاد درد در ناحیه کمر شود.
 
در این حالت درد ممکن است در ناحیه میانی کمر احساس شده و سپس به یک یا هر دو باسن کشیده شود. گاهی اوقات در این شرایط می توان گسترش درد را در ناحیه ران ها نیز مشاهده کرد، اما این درد به ندرت به زیر ناحیه زانو می رسد. احساس بی حسی و سوزش (علائم تحت فشار قرار گرفتن عصب) در این رابطه معمولاً احساس نمی شود، زیرا آرتروز ستون فقرات معمولاً فقط باعث ایجاد درد مکانیکی می شود. در این حالت درد مکانیکی دردی است که در نتیجه حرکت غیر عادی ستون فقرات ایجاد می شود.

به هر حال، علائم تحت فشار قرار گرفتن عصب گاهی اوقات بطور همزمان با درد مفصل فاست ایجاد می شود. همانطور که گفته شد، ابتلا به آرتروز ستون فقرات می تواند باعث تشکیل زائده های استخوان در لبه های مفصل فاست شود. این زائده های استخوانی می تواند در نواحی باز ستون فقرات ایجاد شود که در این نقاط ریشه عصب از کانال نخاعی خارج می شود. در اصطلاح به این حفره های باز «مجاری عصبی» می گویند. هنگامی که زائده های استخوانی به ریشه عصب ساییده شوند، عصب ممکن است ملتهب شده و دچار آسیب شود. این آسیب عصبی می تواند باعث ایجاد علائم بیماری در محل هایی شود که عصب از آنها عبور می کند. این علائم معمولاً شامل بی حسی، سوزش، آهسته شدن سرعت رفلکس بدن، و ضعیف شدن عضلات باشد.

تشخیص

تشخیص این بیماری با دریافت سابقه کامل بیمار و انجام معاینات فیزیکی آغاز می شود. در هنگام ملاقات با متخصص فیزیوتراپی، از بیمار درباره علائم مشاهده شده و چگونگی تاثیر پذیری این علائم از فعالیت های روزمره سوال می شود. در این زمان سوالاتی درباره محل دقیق درد و وجود بی حسی یا ضعف در پاها پرسیده خواهد شد. علاوه بر این، در جلسه معاینه لازم است درباره وضعیت ها یا فعالیت هایی که باعث تشدید یا بدتر شدن علائم بیماری می شود، از فرد سوال شود.

متخصصان فیزیوتراپی این مرکز در ادامه از معاینه های فیزیکی استفاده می کنند که در آنها مشخص می شود چه حرکت هایی در ناحیه کمر می تواند باعث ایجاد درد یا سایر علائم بیماری شود. علاوه بر این، در این زمان احساس فرد بر روی پوست، قدرت عضلات، و انعطاف پذیری آنها نیز مورد بررسی قرار می گیرد.

در موارد خاص بعضی از بیماران به منظور انجام معاینات اضافی به پزشک متخصص ستون فقرات معرفی می شوند. هنگامی که معاینات لازم بر روی بیمار کامل شد، متخصص فیزیوتراپی برنامه درمانی خود به منظور کمک به بهبود سریع بیمار را تهیه می کند و به این ترتیب بیمار می تواند به سرعت فعالیت های عادی روزمره خود را آغاز نماید.

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) آزمایشی است که در آن از میدان مغناطیسی و پالس‌های انرژی امواج رادیویی به منظور تصویربرداری از اندام‌ها و ساختارهای داخل بدن استفاده می‌شود. در بسیاری از موارد، ام آر آی اطلاعات متفاوتی را از ساختار داخلی بدن در مقایسه با آنچه که با اشعه ایکس، سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن مشاهده می‌شود، ارائه می‌دهد. ام آر آی همچنین مشکلاتی را که نمی‌توان با سایر روش‌های تصویربرداری مشاهده کرد، نشان می‌دهد. با تقبل قیمت ام آر آی ، ناحیه‌ای از بدن که مد نظر است در داخل یک دستگاه مخصوص که دارای یک آهنربای قوی است، قرار می‌گیرد. عکس‌های بدست آمده از ام آر آی، تصاویر دیجیتالی هستند که می‌توان برای مطالعه بیشتر در کامپیوتر ذخیره کرد. این تصاویر را همچنین می‌توان از راه دور مورد بررسی قرار داد، برای مثال در یک کلینیک یا اتاق عمل. در برخی موارد ممکن است در طول اسکن ام آر ای از ماده حاجب (کنتراست‌زا) استفاده شود تا ساختارهای خاص واضح‌تر نشان داده شوند.

خدمات درمانی فیزیوتراپی چه کمکی به بیمار می کند؟

دکتر متخصص ستون فقرات و فیزیوتراپی می تواند به شما کمک کند اهداف درمانی مورد نیاز خود برای کاهش علائم بیماری و آهسته کردن فرآیند پیشرفت آن را مشخص کنید. در این حالت به شما آموزش لازم برای انجام ورزش های حرکتی به صورت بی خطر جهت بازگشت به فعالیت های عادی روزمره ارائه خواهد شد.

فعالیت های معمول فیزیوتراپی که می تواند برای درمان آرتروز کمر و آرتروز ستون فقرات استفاده شود، به شرح زیر هستند:

•    تکنیک درمان دستی (MTT): در این حالت از دست ها برای ماساژ بافت نرم، کشیدن و حرکت مفصل استفاده می شود و به این ترتیب می توان نحوه قرارگیری، تحرک و دامنه حرکت ستون فقرات را بهبود بخشید. با استفاده از این تکنیک ها امکان کاهش درد بیمار نیز وجود خواهد داشت.

•    تمرین های حرکتی (TE): شامل انجام ورزش های کششی و تقویتی برای بازیابی تحرک، دامنه حرکت، و تقویت عضلات کمر و شکم به منظور حفاظت، تثبیت کردن و کاهش فشار وارد شده بر مفاصل، دیسک ها و مهره های ستون فقرات.

•    باز آموزی عصبی عضلانی (NMR): از این روش برای بهبود وضعیت، بازیابی ثبات، و باز آموزی بیمار درباره نحوه خوابیدن، نشستن و انجام فعالیت های بدنی به صورت صحیح به منظور حفاظت از بخش های آسیب دیده ستون فقرات استفاده می شود.

•    مودالیتی ها: شامل استفاده از امواج مافوق صوت، تحریک الکتریکی، یخ، لیزر سرد، حرکت های کششی و سایر روش ها به منظور کاهش درد و التهاب ایجاد شده در ساختارهای ستون فقرات.

•    برنامه های خانگی: شامل ورزش های حرکتی کششی و تثبیت کننده و ارائه راهکار به منظور کمک به انجام فعالیت های روزانه و گسترش سطح فعالیت های بیمارمبتلا به آرتروز کمر و ستون فقرات.