ستون فقرات از یک سری استخوان‌های متصل به هم به نام «مهره» تشکیل شده است. حدوداً 5% از بزرگسالان، در یکی از مهرههای خود، که معمولاً در محل اتصال پایین ستون فقرات (کمر) به استخوان دنبالچه (ساکروم) قرار دارد، دارای یک ترک رشدی هستند. گاهی اوقات، این ترک به صورت یک شکستگی استرسی گسترش می‌یابد. از آنجا که پایین کمر دائماً زیر فشار قرار دارد، این شکستگی معمولاً مانند سایر استخوان‌ها به صورت طبیعی جوش نمی‌خورد. این نوع شکستگی (موسوم به اسپوندیلوز)، ترکی در یک بخش از مهره است که غالباً هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما، در برخی موارد مهره ترک خورده به طرف جلو لغزیده و به مهره زیر خود نزدیک می‌شود. به این حالت سرخوردگی مهره ایستمیک بزرگسالان گفته می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفن‌های02188801800 و 09107803155 تماس حاصل فرمایید.
اسپوندیلولیستزیس یا سرخوردگی مهرههای کمر چیست؟
واژه اسپوندیلولیستزیس برگرفته از دو واژه یونانی اسپوندیلوز به معنی ستون فقرات یا مهره و لیستزیس به معنی لغزش مهره کمر یا سر خوردن آن است. سرخوردگی مهره عارضه‌ای است که در آن یکی از استخوان‌های ستون فقرات (مهره‌ها) از جای خود خارج شده و به طرف مهره پایین خود می‌لغزد. اگر این مهره بیش از حد بلغزد، ممکن است به یک عصب فشار آورده و باعث درد شود. معمولاً استخوان‌های پایین کمر دچار چنین مشکلی می‌شوند.
انواع سرخوردگی مهره
سرخوردگی مهره انواع مختلفی دارد که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- سرخوردگی مهره مادرزادی: «مادرزادی» یعنی وضعیتی که از بدو تولد وجود دارد. سرخوردگی مادرزادی ناشی از شکل‌گیری غیرطبیعی استخوان‌ها است. در چنین مواردی، چیدمان غیرطبیعی مهره‌ها، آن‌ها را در معرض خطر بالاتری برای لغزش قرار می‌دهد.
- سرخوردگی مهره ایستمیک: این نوع سرخوردگی ناشی از عارضه اسپوندیلوز است که منجر به ایجاد شکستگی‌های استرسی کوچکی در مهره‌ها می‌شود. در برخی موارد، این شکستگی‌ها آنقدر مهره را ضعیف می‌کنند که باعث لغزیدن و خارج شدن آن از جای خود می‌شود.
- سرخوردگی مهره تخریبی (ناشی از پیری): این شایع‌ترین نوع این اختلال است. با بالا رفتن سن، دیسک‌ها (بالشتک‌های بین مهره‌ها)، آب خود را از دست می‌دهند که در نتیجه ساختار اسفنجی آن‌ها تحلیل رفته و مقاومتشان در برابر حرکات مهره‌ها کمتر می‌شود.
انواع غیرشایع‌تر سرخوردگی مهرههای کمر عبارتند از:
- سرخوردگی تروماتیک: در این حالت، وارد آمدن یک ضربه به ستون فقرات باعث شکستگی یا سر خوردن مهره می‌شود.
- سرخوردگی آسیب‌شناختی: زمانی رخ می‌دهد که ستون فقرات به خاطر یک بیمار (مانند پوکی استخوان)، عفونت یا یک تومور ضعیف شده باشد.
- سرخوردگی بعد از جراحی: نوعی سرخوردگی است که بعد از جراحی ستون فقرات بروز کرده یا بدتر می‌شود.
سرخوردگی مهرههای کمر چه علائمی دارد؟
بسیاری از مبتلایان به سرخوردگی مهره هیچ علائمی نداشته و حتی خبر ندارند که به چنین عارضه‌ای دچار هستند. اما در مواردی که علائم بروز می‌کنند، شایع‌ترین علامت عارضه درد پایین کمر است. درد معمولاً در پایین کمر پخش شده و گاهی اوقات شبیه درد کشیدگی عضلات است.
در برخی موارد، سرخوردگی مهره منجر به گرفتگی عضلات همسترینگ که در پشت ران قرار دارند نیز می‌شود. سفت شدن عضلات همسترینگ باعث می‌شود زانوها تنها کمی خم شوند، که در این حالت شخص مجبور می‌شود با قدم‌های کوتاه‌تر از حد معمول راه برود. گاهی اوقات فشار آوردن مهره سرخورده به یک عصب منجر به منتشر شدن درد به پا و مچ پا می‌شود. همچنین ممکن است باعث گزگز و بی‌حسی پا شود.
تشخیص
یک عکس رادیولوژی از پایین کمر می‌تواند خارج شدن یک مهره از جای خود را نشان دهد. گاهی اوقات برای دیدن واضح‌تر استخوان‌ها و عصب‌های درگیر، به انجام یک سی‌تی‌اسکن یا ام‌آرآی (که تصاویر دقیق‌تری تولید می‌کنند) نیاز می‌شود.
درجه‌بندی سرخوردگی‌های مهره
یک رادیولوژیست می‌تواند با دیدن عکس رادیولوژی ستون فقرات، درجه سرخوردگی را مشخص کند. سرخوردگی، بسته به شدت، به شکل زیر درجه‌بندی می‌شود:
- درجه 1: سرخوردگی 1% تا 25%
- درجه 2: سرخوردگی 26% تا 50%
- درجه 3: سرخوردگی 51% تا 75%
- درجه 4: 76% تا 100%
عموماً، سرخوردگی‌های درجه 1 و 2 نیازی به جراحی نداشته و با دارو درمان می‌شوند. اما، برای سرخوردگی‌های درجه 3 و 4، در صورتی که سرخوردگی دردناک بوده و همچنان ادامه داشته باشد، معمولاً از جراحی استفاده می‌شود.
سرخوردگی مهرههای کمر چگونه درمان می‌شود؟
نوع درمان سرخوردگی مهره به عوامل مختلفی از جمله سن و وضعیت کلی سلامت شخص، درجه سرخوردگی و شدت علائم بستگی دارد.
درمان محافظه‌کارانه
بیمار می‌بایست تا زمان برطرف شدن درد، ورزش و سایر فعالیت‌های خود را متوقف کند.
داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی
معمولاً، برای کاهش درد و التهاب (تحریک و تورم)، یک داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (مورتین) یا ناپروکسن (آلیو یا ناپروسین) توصیه می‌شود. اما اگر این داروها باعث تسکین درد نشوند مسکن‌های قوی‌تری تجویز می‌شود.
تزریق
در تزریق اپیدورال استروئیدها، دارو مستقیم به فضای اطراف ستون فقرات وارد می‌شود (که این می‌تواند به کاهش التهاب و درد نیز کمک کند). متخصص طب فیزیکی، برای درمان این عارضه می‌تواند از اوزون تراپی یا پی آر پی (PRP) نیز استفاده کند.
بریس
گاهی اوقات از یک بریس یا انواع کمربند یا ساپورت کمر برای کمک به ثبات پایین کمر و کاهش درد استفاده می‌شود.
فیزیوتراپی
یک برنامه ورزشی و یا فیزیوتراپی به افزایش دامنه حرکت بدون درد کمک کرده و باعث بهبود انعطاف‌پذیری و تقویت عضلات می‌شود. تمرینات ثبات دهنده بخش اصلی این نوع درمان هستند. این تمرینات و ورزش‌های کمر، عضلات کمر ویا شکم را تقویت کرده و حرکت استخوانی ستون فقرات را به حداقل می‌رسانند. عموماً، برای دستیابی به یک بهبود قابل ملاحظه به 8 تا 12 هفته درمان تهاجمی روزانه با تمرینات ثبات دهنده نیاز است.
درمان‌های دستی
درمان‌های کایروپراکتیک یا درمان‌های دستی و ماساژ درمانی گزینه‌های درمانی غیرجراحی برای دردهای ناشی از سرخوردگی مهرههای کمر هستند. معمولاً درمان‌های کایروپراکتیک به کاهش درد کمر مبتلایان به سرخوردگی مهرههای کمر کمک می‌کنند، زیرا در اکثر موارد خود سرخوردگی مهره علت درد نبوده بلکه درد کمر منشأ مکانیکی دارد، که در این صورت یک کایروپراکتور می‌تواند به طور مؤثری آن را درمان کند.
شاک‌ویو
شاک‌ویو تراپی، با تحریک مکرر و آرام ناحیه دردناک، به شکل مؤثری باعث تسکین درد می‌شود. این نوع درمان، در صورت استفاده برای سرخوردگی مهره، باعث رفع التهاب تاندون‌ها و رباط‌های ناحیه درگیر می‌شود.
لیزر درمانی
لیزردرمانی یک تکنیک غیرتهاجمی برای کمک به کاهش درد و التهاب است. لیزر درمانی را می‌توان بدون هیچگونه خطری در کنار درمان‌های دارویی یا به جای آن‌ها انجام داد.
نوع درمان لیزری مورد استفاده به عارضه تحت درمان بستگی دارد. هنگام انجام درمان، گرمای آرام‌بخشی را احساس خواهید کرد.
جراحی
اگر مهره‌ها همچنان به سر خوردن خود ادامه دهند یا درد با درمان‌های محافظه‌کارانه (کم‌خطر) درمان نیافته و شروع به ایجاد اخلال در فعالیت‌های روزانه بیمار کند، از جراحی برای درمان استفاده می‌شود. اهداف اصلی جراحی برای سرخوردگی مهرههای کمر عبارتند از تسکین درد ناشی از عصب تحریک شده، ثبات بخشیدن به ستون فقرات در محل سرخوردگی مهره، و افزایش سطح عملکرد بیمار.
آیا می‌توان از سرخوردگی مهره پیشگیری کرد؟
شما میتوانید با انجام اقدامات زیر احتمال سرخوردگی مهرههای کمرتان را کاهش دهید:
- عضلات کمر و شکم را قوی نگه‌دارید تا بتوانند از پایین کمر پشتیبانی کرده و ثبات آن را حفظ کنند.
- فعالیت‌ها یا ورزش‌هایی را انتخاب کنید که شما را در معرض خطر آسیب پایین کمر قرار ندهند. شنا و دوچرخه‌سواری گزینه‌های خوبی هستند.
- وزنتان را در محدوده سالم نگه‌دارید. اضافه وزن باعث افزایش فشار وارده به پایین کمر می‌شود.
- با پیروی از یک رژیم غذایی متعادل استحکام استخوان‌هایتان را حفظ کرده و موادی مغذی لازم را برای آن‌ها فراهم کنید.
