دیسک کمر در جوانی: پارگی، فتق و بیرون‌زدگی دیسک کمر جوانان

بیماری فتق دیسک کمر بر دیسک‌هایی که استخوان‌های ستون فقرات را از یکدیگر جدا می‌کنند تأثیر می‌گذارد. فتق دیسک شایع‌ترین بیماری در جوانان و افراد میانسال است و به ندرت نیز در کودکان دیده می‌شود.. با افزایش سن، دیسک‌ها شروع به خشک شدن کرده و جمع می‌شوند و علائم فرسایش و پارگی در ستون فقرات ظاهر می‌شوند. این تغییرات ناشی از افزایش سن ممکن است منجر به ابتلا به آرتروز، فتق دیسک یا تنگی کانال نخاع شود. وارد آمدن فشار بر نخاع و عصب‌ها باعث بروز درد می‌شوند.

اگر شما درد داشته باشید باید قطعاً برای تشخیص علت و اقدامات درمانی مقتضی مورد معاینه قرار گیرید. امروزه روش‌های مختلف درمانی برای جوانان وجود دارد که به ماهیت و شدت بیماری آنها بستگی دارد و برخی از آنها عبارتند از درمان‌های دستی یا کایروپرکتیک، ماساژ درمانی، فیزیوتراپی، یوگا و استراحت.
متخصصین کلینیک تخصصی امید پس از معاینه دقیق بیمار و تشخیص علت بیماری با کمک تصویربرداری‌های دقیق و پیشرفته برنامه درمانی مناسب را بر اساس سن بیمار و شدت آسیب ارائه می‌کنند. متخصصین این کلینیک با رویکرد درمانی پلکانی از روش‌های ساده، درمان را آغاز می‌کنند و در صورت لزوم شیوه‌های درمانی پیچیده‌تر را برای بهبودی بیمار انجام می‌دهند.

آناتومی دیسک

ستون فقرات شما از استخوان‌هایی به نام مهره تشکیل شده است. بین مهره‌ها یک دیسک جذب‌کننده ضربه وجود دارد که از سایش استخوان‌ها روی یکدیگر جلوگیری می‌کند. این دیسک شبیه به تایر اتومبیل است. دیواره سخت بیرونی آن، آنالوس نامیده می‌شود که مانند نخ‌های تایر، دور آن باندهای فیبروزی پیچیده شده است. این باندها به مهره‌ها وصل شده‌اند. درون دیسک و در مرکز آن ماده‌ای ژله‌ای مانند به نام نوکلئوس قرار دارد که شبیه به تیوب تایر است.

 بیماری دیسک کمر چیست؟

بیماری دیسک کمر (اسپوندیلوزیس) در هر قسمتی از ستون فقرات (گردنی، صدری و کمری) ممکن است اتفاق بیفتد اما بیشتر در قسمت پایین کمر دیده می‌شود. این عارضه واقعاً یک بیماری نیست اما نتیجه ابتلا به یک بیماری است که در آن دیسک‌ها تحلیل رفته و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و ارتفاع آنها برای جذب ضربات ستون فقرات کاهش می‌یابد. خون‌رسانی به دیسک‌ها محدود است بنابراین زمانی که آسیب می‌بینند به راحتی نمی‌توانند خود را ترمیم کنند. تغییرات ناشی از افزایش سن در دیسک‌ها عبارتند آر:

•    دیسک خشک شده و جمع می‌شود – هشتاد درصد نوکلوئوس دیسک از آب تشکیل شده است. زمانی که سن شما افزایش می‌یابد، دیسک‌ها به تدریج آب و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند و در نتیجه فشار بیشتری بر آنالوس دیسک وارد می‌شود.
•    پارگی‌های جزئی در آنالوس ایجاد می‌شود – گاهی اوقات ماده ژله‌ای شکل نوکلئوس از طریق پارگی‌های ایجاد شده بر دیواره دیسک فشار آورده و به عصب‌های نزدیک می‌رسد. این ماده حاوی نوعی پروتئین ملتهب کننده است که عصب‌ها را تحریک کرده و باعث ایجاد درد می‌شود. پارگی‌ها بر عصب‌های کوچک در آنالوس تأثیر گذاشته و باعث ایجاد درد دیسکوژنیک با بی‌ثباتی‌های بسیار ریز در دیسک می‌شود. به مرور زمان این پروتئین‌ها خشک شده و در نتیجه دیسک خشک می‌شود.
•    نازک شدن دیسک – زمانی که دیسک آب خود را از دست می‌دهد، نازک شده و فاصله بین مهره کاهش می‌یابد. به همین دلیل است که با افزایش سن قد انسان کوتاه‌تر می‌شود.
•    به وجود آمدن خارهای استخوانی – اگر دیسک‌های بین مهره‌ها دچار آسیب‌دیدگی شده و از بین بروند، مهره‌ها روی هم ساییده شده و باعث رشد خارهای غیرعادی استخوانی می‌شوند.
•    حرکت بیش از حد – سایش غیرعادی مهره‌ها روی یکدیگر باعث افزایش فشار بر مفاصل فاست می‌شود. فشرده شدن عصب‌ها ممکن است باعث پا درد و کمر درد (سیاتیک) شود.
•    باریک شدن کانال ستون فقرات – استرس وارده باعث می‌شود که رباط‌ها و مفاصل فاست بزرگ‌تر شوند (هایپر تروفی) زیرا سعی می‌کنند بار را در ناحیه وسیع‌تری توزیع کنند. این رشد بیش از حد باعث باریک شدن کانال ستون فقرات شده و بر نخاع و عصب‌ها فشار وارد کرده و بعث بروز درد می‌شود.

 آیا احتمال بیرون‌زدگی دیسک در همه جوانان برابر است؟

این عارضه ممکن است در افراد جوانی که سبک زندگی فعالی دارند نیز دیده شود اما بیشتر اوقات به صورت تدریجی اتفاق می‌افتد و در سنین بالا علائم آن بروز می‌کند. افرادی که سیگار می‌کشند یا افرادی که در برخی مشاغل خاص کار می‌کنند بیشتر در معرض ابتلا به دیسک کمر هستند. افرادی که اعضای خانواده آنها به دیسک کمر مبتلا شده‌اند بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به دیسک کمر هستند.

 نشانه‌های دیسک کمر در جوانان چیست؟

علائم ابتلا به دیسک کمر در هر فردی متفاوت است. بسیاری از افراد مبتلا به تحلیل دیسک، درد ندارند ولی برخی دیگر نیز ممکن است درد شدیدی داشته باشند که در زندگی و فعالیت‌های روزمره آنها اختلال ایجاد کند.

درد غالباً به یکی از سه شکل زیر شروع می‌شود:

1-    یک آسیب‌دیدگی شدید که پس از آن درد پیش‌بینی نشده و ناگهانی احساس می‌شود.
2-    آسیب‌دیدگی‌های جزئی که با کمر درد ناگهانی همراه است
3-    دردی که به صورت تدریجی شروع شده و به مرور زمان افزایش می‌یابد

معمولاً درد از قسمت پایین کمر شروع شده و در یک یا هر دو پا و باسن احساس می‌شود (سیاتیک). این درد غالباً به صورت درد فشاری یا سوزشی توصیف می‌شود. ممکن است شما دچار بیحسی یا احساس گزگز در پاهای خود شوید که معمولاً باعث نگرانی نیست مگر این که منجر به ضعف عضلانی در پاها شود.
ممکن است شما دچار درد مزمن ناخوشایندی شوید که گاه‌گاهی باعث درد عضلانی شدید شود و به مدت چند روز تا چند ماه ادامه یابد.
معمولاً نشستن باعث بروز درد بیشتری می‌شود زیرا در این وضعیت، وزن بیشتری روی دیسک‌ها است. فعالیت‌هایی مانند خم شدن یا چرخیدن باعث تشدید درد شده و دراز کشیدن این درد را تسکین می‌دهد. ممکن شما در هنگامی که راه می‌روید یا می‌دوید بیش از حالت نشسته یا ایستاده احساس راحتی داشته باشید.
افرادی که در دهه 30 زندگی خود به این عارضه مبتلا می‌شوند احتمالاً فکر می‌کنند زمانی که به سنین 60 سالگی می‌رسند درد بیشتری خواهند داشت اما زمانی که شما به سن 60 سالگی می‌رسید، دیسک‌ها خشک شده و باعث کاهش درد می‌شوند.

 ابتلا به دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

زمانی که شما برای اولین مرتبه دچار درد می‌شوید باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک سوابق پزشکی شما را برای بررسی علائم، آسیب‌دیدگی‌ها یا بیماری‌های قبلی شما و تعیین عادات سبک زندگی که باعث ایجاد درد می‌شوند مورد ارزیابی قرار می‌دهد. سپس شما را مورد معاینه فیزیکی قرار می‌دهد تا منشأ درد را مشخص کرده و ضعف و بیحسی های عضلانی را پیدا کند.
ممکن است پزشک دستور انجام برخی آزمایش‌های تصویری نظیر عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس، ام آر آی، دیسکوگرام، میلوگرام یا سی تی اسکن را برای تشخیص فتق و بیرون‌زدگی دیسک یا بیماری‌های دیگر که ممکن است بر ریشه عصب‌ها فشار وارد کنند را بدهد.

راه‌های درمان دیسک کمر در افراد جوان

در بیشتر موارد، فتق دیسک (همراه با سیاتیک یا بدون آن) به درمان‌های اولیه جواب می‌دهد. این اقدامات درمانی شامل استراحت محدود در رختخواب (معمولاً به مدت یک یا دو روز)، حمام آبگرم و استفاده از پدهای گرمایی می‌شود. دیسک پاره شده به مرور زمان و با ایجاد شرایط مناسب خود به خود بهبود می‌یابد. حفظ شرایط مناسب احتمال ابتلا به مشکلات دیسک را در آینده کاهش می‌دهد. به راهنمایی‌ها و دستورات پزشک توجه داشته باشد اما برخی نکات عمومی در این مورد عبارتند از:

•    سعی کنید به مدت طولانی ننشینید
•    از بلند کردن اجسام سنگین پرهیز کنید
•    به یاد داشته باشید که حرکاتی مانند خم شدن و چرخیدن (به خصوص به طور همزمان) می‌توانند فشار را بر دیسک آسیب‌دیده افزایش دهند.
•    عضلات شکم خود را تقویت کنید. عضلات قوی در شکم به حفظ سلامت کمر کمک می‌کنند. افرادی که عضلات شکم قوی دارند در بلند مدت کمتر دچار کمر درد می‌شوند اما باید به تمرینات ورزشی خود ادامه دهند تا از کمر درد مصون بمانند.
•    به وضعیت نشستن، ایستادن و راه رفتن خود توجه داشته باشید.

 دارو

 پزشک ممکن است مصرف داروهایی مانند آسپیرین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی دیگر یا شل کننده‌های عضلات را برای شما تجویز نماید. برخی پزشکان ممکن است مصرف کورتیکواستروئیدهای خوراکی را نیز برای شما تجویز کنند که البته مزایای درمانی آنها هنوز به طور قطع مورد تأیید قرار نگرفته است.

ورزش

 از آنجا که بی‌تحرکی در بلند مدت باعث تشدید بیماری می‌شود، پزشک ممکن است از شما بخواهد که انجام تمرینات ورزشی را در اسرع وقت شروع کنید. حتی اگر شما مجبور باشید در روزهای اول و دوم درمان خود در رختخواب استراحت کنید، باید دو تا سه مرتبه در روز به مدت 20 دقیقه پیاده‌روی کنید. پس از گذشت یک تا دو هفته، می‌توانید برنامه‌های خود را سنگین‌تر کرده و تمرینات هوازی و ایروبیک (پیاده‌روی، دوچرخه سواری و شنا کردن) را نیز به برنامه ورزشی خود اضافه کنید. به عنوان مثال:
•    تمرینات ورزشی برای افزایش انعطاف‌پذیری را به طور مرتب انجام دهید تا توانایی حرکتی شما افزایش یافته و تنش‌های عضلانی و کمر درد نیز کاهش یابد.
•    یک برنامه سبک برای تقویت عضلات کمر داشته باشد
•    حرکات یوگا تمرینی عالی برای تقویت و کشش برای افراد مبتلا به مشکلات کمر است که می‌توانید انجام دهید.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی شامل اقدامات مختلف درمانی با رویکردهای پیشگیرانه است که به مشکلات شما بستگی دارد.

در اولین جلسه درمانی، شما مورد ارزیابی قرار می‌گیرید تا مشخص شود که به چه کمکی نیاز دارید. سه رویکرد اصلی در فیزیوتراپی عبارتند از:
•    آموزش و توصیه‌های کاربردی
•     حرکات و تمرینات ورزشی
•    درمان‌های دستی
گاهی اوقات روش‌های دیگر مانند طب سوزنی یا اولتراسوند نیز ممکن است مورد استفاده قرار گیرند.

 درمان‌های دستی

 درمان دستی روشی است که برای انجام آن متخصص فیزیوتراپی از دستان خود و ماساژ دادن بافت‌های بدن استفاده می‌کند.
این روش درمانی کمک می‌کند که:
•    درد و خشک‌شدگی تسکین یابد
•    گردش جریان خون بهبود یابد
•    مایعات به صورت مؤثرتری از قسمت‌های مختلف بدن خارج شود
•    حرکات قسمت‌های مختلف بدن ارتقا یابد
•    آرامش بیشتری پیدا کنید
درمان‌های دستی برای درمان مشکلات خاص مانند کمر درد به کار برده می‌شود اما ممکن است برای برخی عارضه‌هایی که بر استخوان‌ها، مفاصل یا عضلات تأثیر نداشته‌اند نیز مؤثر واقع شود.

 تزریق استروئید اپیدورال

زمانی که این اقدامات درمانی اولیه مؤثر واقع نشوند، ممکن است تزریق استروئید اپیدورال مفید باشد. برای انجام این روش درمانی، استروئیدهایی که اثر بلند مدت دارند و بیحس کننده‌ها در فضای نزدیک به نخاع و عصب‌های تحت فشار تزریق می‌شود. این تزریق‌ها با کمک اشعه ایکس و سی تی اسکن هدایت می‌شود تا سوزن با دقت بالا در محل مورد نظر تزریق شود.

 عمل‌های جراحی

انجام عمل جراحی به ندرت توصیه می‌شود مگر این که فتق دیسک یا بی‌ثباتی به اثبات رسیده باشد و علائم شما با کمک روش‌های غیر جراحی تسکین نیابد.
در هر قسمتی از ستون فقرات، فضای دیسک در جلو و جفت با مفاصل فاست وجود دارد. مجموع این ساختار یک بخش حرکتی را نشان می‌دهد و اجازه حرکت می‌دهد. هدف از انجام عمل جراحی، متوقف کردن حرکات دردناک در بخش حرکتی، بازیابی ارتفاع دیسک و برداشتن فشار از روی عصب‌های ستون فقرات است. شما باید بدانید که عمل جراحی چه کاری می‌تواند انجام دهد و چه کاری نمی‌تواند انجام دهد و این که آیا می‌توان با انجام عمل جراحی، علائم را تسکین داد یا نه. در مورد این که آیا انجام عمل جراحی یک روش مناسب برای شرایط شما هست یا نه با پزشک صحبت کنید.

 عمل جراحی فیوژن ستون فقرات

در عمل جراحی فیوژن ستون فقرات، یک یا چند مهره به هم جوش داده می‌شوند تا ثابت شده و حرکات دردناک متوقف شود. یک بازکننده فضا با گرافت استخوانی در فضای دیسک آسیب‌دیده وارد می‌شود. پس از 3 تا 6 ماه، گرافت استخوانی به مهره بالایی و پایینی جوش می‌خورد و یک استخوان ثابت ایجاد می‌کند. میله‌ها و پیچ‌های فلزی نیز ممکن است برای تثبیت قسمت تحت درمان به کار برده شوند.
یکی از ریسک‌های بلند مدت فیوژن، تحلیل دیسک‌های مجاور است. دیسک‌های بالا و پایین فیوژن باید بار و فشار بیشتری را تحمل کنند. فرسودگی و پارگی مضاعف ممکن است منجر به تحلیل سریع‌تر این دیسک‌ها می‌شود.

عمل جراحی برای حفظ حرکت

در عمل جراحی که برای حفظ حرکت انجام می‌شود از تجهیزاتی برای تثبیت ستون فقرات استفاده می‌شود که نیازی به جوش دادن مهره‌ها به هم ندارد. هدف از انجام این عمل، کاهش ریسک بروز مشکل برای دیسک‌های مجاور است که البته تا کنون مورد تأیید قرار نگرفته است.

•    در عمل تعویض دیسک، دیسک آسیب‌دیده برداشته شده و یک دیسک مصنوعی متحرک جایگزین آن می‌شود که می‌تواند حرکاتی مشابه دیسک طبیعی داشته باشد. این دیسک مصنوعی از فلز و پلاستیک ساخته شده و شبیه ایمپلنت‌های مفصل زانو و لگن است.

•    در تثبیت دینامیکی یک میله قابل انعطاف در طول مفصل فاست در پشت ستون فقرات قرار داده می‌شود. پیچ‌هایی نیز در استخوان‌های بالا و پایین دیسک آسیب‌دیده قرار داده می‌شود. یک کانکتور قابل انعطاف نیز برای کمک به انجام کنترل شده حرکات خم شدن، مستقیم ایستادن و چرخیدن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جوانان چگونه از فتق دیسک کمر مجدد پیشگیری کنند؟

در بسیاری از موارد، امکان پیشگیری از فتق دیسک کمر وجود ندارد. به هر حال، اگر شما در گذشته دچار بیماری دیسک کمر شده‌اید، می‌توانید با رعایت نکات زیر احتمال بروز مجدد این عارضه را کاهش دهید:
•    اجتناب از فعالیت‌هایی که نیاز به بلند کردن اجسام سنگین یا خم شدن مکرر دارد
•    حفظ وضعیت مناسب بدن
•    حفظ وزن سالم بدن
•    ادامه دادن برنامه‌های فیزیوتراپی با هدف تقویت عضلات کمر و شکم و افزایش انعطاف‌پذیری کمر
•    ورزش کردن به طور منظم و مستمر به خصوص شنا و پیاده‌روی