درمان اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات با فیزیوتراپی و ورزش

تاریخ: ۳۰ آبان ۱۴۰۲

اسکولیوز پیچش و انحنای غیرعادی در ستون فقرات است. معمولاً این بیماری در وهله اول خود را با یک تغییر در ظاهر کمر و پشت انسان نشان می‌دهد.

علائم عمومی این بیماری عبارت‌اند از:

• انحنای ستون فقرات که با چشم قابل مشاهده است
• یکی از شانه‌ها نسبت به شانه دیگر بالاتر قرار می‌گیرد
• یکی از شانه‌ها یا یک طرف باسن نسبت به طرف دیگر بیرون‌زدگی دارد
• لباس‌ها به‌درستی و آراستگی روی بدن نمی‌نشیند
• قفسه سینه حالت بیرون‌زدگی دارد
• طول پاها متفاوت به نظر می‌رسد

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) در بزرگسالان عموماً با درد همراه است. در افراد جوان‌تر که دچار انحراف ستون فقرات هستند اگرچه درد و احساس ناراحتی وجود دارد ولی شدت آن از دردی که بزرگسالان تجربه می‌کنند خفیف‌تر است.

کشکک زانو یا پاتلا، یکی از سه استخوانی است که مشارکت کننده در تشکیل مفصل زانو است. هر یک از این استخوان‌ها در نقاط تماس خود با یکدیگر دارای لایه‌ای از غضروف برای حفاظت مفصل هستند. همچنین، کشکک زانو در میان یک تاندون قرار دارد. این تاندون، عضلات چهارسر ران را به استخوان درشت نی (تیبیا) در پایین زانو متصل می‌کند. با خم و دراز کردن زانو، کشکک زانو روی شیاری که در انتهای پایینی استخوان قرار دارد، به صورت صعودی و نزولی حرکت می‌کند. این شیار به نام تروکلئا شناخته می‌شود. شکل کشکک به گونه‌ای است که به‌طور دقیق در مرکز شیار تروکلئا قرار گرفته و به صورت همزمان و هماهنگ در داخل این شیار لغزش می‌کند. در برخی افراد، کشکک زانو به سمت خارج زانو کشیده می‌شود. در این وضعیت، کشکک در میانهٔ شیار حرکت نمی‌کند. این شرایط را به‌عنوان نیمه‌دررفتگی و جابجایی کشکک زانو توصیف می‌کنیم.

توصیه‌های پزشکی

در صورتی که شما یا فرزندتان علائم اسکولیوز یا انحراف ستون فقرات دارید، بهتر است به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید. آنها میتوانند کمر شما را بررسی کنند و در صورت نیاز، شما را برای انجام عکسبرداری با استفاده از اشعه ایکس به مراکز مربوطه ارجاع دهند تا اطمینان حاصل شود.

در صورتی که تشخیص اسکولیوز برای شما یا فرزندتان قطعی شده باشد، حتماً باید برنامه درمانی را که بر اساس شرایط شما تهیه شده است، پیگیری و اجرا کنید. به خاطر داشته باشید که عمل جراحی، به ویژه برای کودکان، آخرین گزینه خواهد بود و تنها در موارد خاص و شدید مورد استفاده قرار می‌گیرد.

علل انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)

در اغلب مواقع علت بیماری انحراف ستون فقرات ناشناخته است و عموماً قابل‌پیشگیری نیست.

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) معمولاً ربطی به وضعیت بد اندام، تمرینات ورزشی، رژیم غذایی یا موارد مشابه دیگر ندارد.

به نوعی از اسکولیوز که در آن علت نامشخص است، “اسکولیوز آیدیوپاتیک” گفته می‌شود. از هر ده مورد هشت مورد از اسکولیوزها از این نوع است.

به‌هرحال، محققان وجود سابقه خانوادگی را در برخی از موارد آیدیوپاتیک، مشاهده کرده‌اند که مشخص‌کننده امکان ارتباط این بیماری با مسائل ژنتیکی است.

اسکولیوز آیدیوپاتیک هم بر کودکان و هم بر بزرگسالان تأثیر می‌گذارد. برخی از موارد ممکن است در بزرگسالی خود را نشان دهد.

علت‌های شناخته شده

در برخی موارد محدود علت اسکولیوز شناخته شده است.

بیماری‌های عامل انحراف ستون فقرات

برخی از موارد انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) در اثر شرایط عصبی و عضلانی (نروماسکیلار) به وجود می‌آید از قبیل:

فلج مغزی: در شرایطی که مغز و اعصاب آسیب می‌بیند و در زمان تولد یا بلافاصله پس از تولد اتفاق می‌افتد.

تحلیل و ضعف عضلانی: حالتی ژنتیک که باعث ضعف عضلات می‌شود.

نروفیبروماتز: حالتی ژنتیک که باعث رشد تومور در مسیر اعصاب می‌شود.

انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) همچنین به عنوان علائمی از امراض که به آن سندرم گفته می‌شود ایجاد می‌شود. این نوع از اسکولیوز به عنوان “اسکولیوز سندرمی” شناخته می‌شود. مواردی که باعث ایجاد اسکولیوز سندرمی می‌شود عبارت‌اند از:

سندروم مارفان: یک اختلال در تولید بافت همبندی است که از والدین به کودکان به ارث می‌رسد.

سندروم رت: یک اختلال ژنتیکی است که معمولاً در دختران دیده می‌شود و باعث ناتوانی جدی و شدید فیزیکی و مغزی می‌شود.

موارد ذکر شده معمولاً در سنین کودکی و جوانی مشاهده می‌شود و غالباً با مشاهده آن‌ها مشکلاتی نظیر اسکولیوز هم بررسی می‌شود.

عیوب مادرزادی

در موارد نادر، ممکن است نوزاد در بدو تولد دچار انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) باشد. این موارد به‌عنوان “اسکولیوز مادرزادی” شناخته می‌شود. اسکولیوز مادرزادی ناشی از نقص مهره‌ها در هنگام تشکیل ستون فقرات در رحم مادر است.

این بیماری به دلیل ضعیف و باریک‌تر بودن قسمتی از ستون فقرات (پوکی استخوان) در زمان رشد است.

تشخیص انحراف ستون فقرات (اسکولیوز)

اسکولیوز معمولاً بعد از تست ستون فقرات، دنده‌ها، مفصل ران یا باسن و شانه‌ها تشخیص داده می‌شود.

از شما خواسته می‌شود که به سمت جلو خم شوید تا در نواحی مختلف پشتتان هر بیرون‌زدگی خاصی بررسی شود. به‌عنوان‌مثال ممکن است یکی از شانه‌های شما بالاتر از دیگری باشد یا در پشتتان برآمدگی‌ای وجود داشته باشد.

تست‌های اولیه معمولاً به‌وسیله یک پزشک عمومی انجام می‌شود. اگر احتمال انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) داده شود، وی شمارا به یک متخصص ارتوپد (متخصصی که مشکلات اسکلتی را تشخیص می‌دهد) جهت تست‌های تکمیلی و تخصصی و همچنین ارائه روش‌های درمانی معرفی می‌کند.

اسکن‌ها

متخصص ارتوپد برای اطمینان از صحت تشخیص از پشت شما به‌وسیله اشعه ایکس عکس‌برداری می‌کند.

به‌وسیله عکس گرفته‌شده با اشعه ایکس شکل، جهت، محل و زاویه انحنای ستون فقرات تشخیص داده‌شده و مشخص می‌شود. نام پزشکی زاویه انحنای ستون فقرات “زاویه اسکولیوز” است.

در برخی موارد استفاده از روش‌های عکس‌برداری ام آر آی یا سی‌تی‌اسکن نیز توصیه می‌شود.

درمان

درمان انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) در کودکان

اغلب درمان انحراف ستون فقرات کودکان به سن آن‌ها و میزان شدت بیماری بستگی دارد

اصلی‌ترین راه‌های درمان عبارت‌اند از:

• مشاهده
• گچ گرفتن
• آتل‌بندی
• عمل جراحی 

مشاهده

برای کودکان در همه موارد درمان نیاز نیست چون غالباً این وضع آن‌ها در زمان رشد به‌خودی‌خود خوب می‌شود

به‌هرحال، درصورتی‌که انحنا به‌خودی‌خود اصلاح نشد ممکن است فضا برای رشد اندام‌های درونی کاهش یابد بنابراین بیماری توسط متخصص باید به‌طور دقیق بررسی شود

معمولاً متخصص، عکس‌برداری منظم به‌وسیله اشعه ایکس را توصیه می‌کند تا بتواند وضعیت انحنای ستون فقرات را بررسی نموده و بهبود انحنا، عدم پیشرفت یا بدتر شدن شرایط بیماری را ببیند.

گچ گرفتن

در برخی موارد در نوزادان و کودکان باید ستون فقرات را در زمان رشد برای بهبود وضعیت انحنا در جهت صحیح تحت فشار قرارداد. برای کودکان زیر دو سال این شرایط به‌وسیله گچ گیری قابل انجام است.

گچ گرفتن نوعی آتل یا بریس خارجی است که با استفاده از ترکیبات سبک از پلاستر و یا مواد مدرن ساخته می‌شود. گچ به صورت دائمی پوشیده شده و نمی‌توان آن را از تن درآورد، اما به‌طور منظم تعویض شده و مدل و اندازه آن اصلاح می‌شود تا بدن بتواند به رشد طبیعی خود ادامه دهد.

گچ هر دو تا سه ماه یک بار در شرایط بیهوشی و با صاف کردن تدریجی ستون فقرات تعویض می‌شود ولی باز هم ممکن است بعدازاین مرحله کودک شما به آتل یا بریس قابل تعویض نیاز داشته باشد.

آتل‌بندی

درصورتی‌که ستون فقرات کودک شما بدتر شود، متخصص شما آتل یا بریس پشت را در طول مدت رشد توصیه خواهد کرد. آتل باعث بهبود اسکولیوز نمی‌شود و فقط از بدتر شدن آن جلوگیری می‌کند.

باوجوداینکه مدارک نشان‌دهنده مزایای بریسینگ در برخی موارد است ولی توسط همه متخصصان توصیه نمی‌شود.

در صورت استفاده از بریس ، آتل باید به‌دقت روی ستون فقرات کودک نصب و سوار شود.  برای انجام این کار حتی شاید لازم باشد که از پشت کودک شما قالب‌گیری شود. البته این کار به‌صورت سرپایی انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن کودک در بیمارستان نیست.

بریس معمولاً از پلاستیک سفت و محکم ساخته می‌شود و انواع قابل‌انعطاف آن نیز موجود است. به‌طورکلی بریس‌های مدرن پشت طوری طراحی شده‌اند که از زیر لباس‌های گشاد قابل دیدن و تشخیص نیستند.

معمولاً توصیه می‌شود که بریس‌ها به مدت بیست‌وسه ساعت در شبانه‌روز پوشیده شوند و فقط در زمان حمام کردن یا توالت رفتن آن‌ها را از بدن خارج کرد. بریس‌ها نباید در انجام فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کنند و باید بتوان آن‌ها را در زمان انجام ورزش‌های گروهی که احتمال برخورد ورزشکاران با هم وجود دارد هم استفاده نمود. الاایحال می‌توان در هنگام انجام ورزش یا شنا آن را از تن درآورد.

تمرینات ورزشی منظم برای کودکان که از بریس استفاده می‌کنند حائز اهمیت است. ورزش به افزایش حجم عضلات و قوی شدن بدن کمک کرده و درنتیجه باعث استفاده راحت‌تر از بریس می‌شود.

معمولاً بریس برای مدت زمان طولانی و در زمانی که کودک در حال رشد است استفاده می‌شود. برای اکثر کودکان این بدان معناست که آن‌ها باید از بریس تا سن حدود شانزده یا هفده‌سالگی استفاده کنند.

عمل جراحی

اگر رشد کودک شما متوقف شده و انحراف ستون فقرات (اسکولیوز) وی شدید باشد یا درمان‌های انجام‌شده ناموفق بوده باشد عمل جراحی اصلاحی پیشنهاد می‌شود. نوع عمل جراحی به سن کودک بستگی دارد.

درمان اسکولیوز در بزرگسالان

درد کمر و پشت مهم‌ترین مشکل ناشی از انحراف ستون فقرات و اسکولیوز در بزرگسالان  است بنابراین مهم‌ترین درمان اسکولیوز در بزرگسالان، کمک به کاهش درد ناشی از اسکولیوز است.

تجویز دارو

معمولاً برای کاهش درد ناشی از اسکولیوز داروهای مسکن و ضد درد توصیه و تجویز می‌شود.

مسکن‌های بدون نیاز به نسخه پزشک نظیر پاراستامول یا ایبوپروفن معمولاً اولین گزینه‌ها هستند. اگر این مسکن‌ها جواب نداد به پزشک عمومی مراجعه کنید. آن‌ها ممکن است مسکن‌های قوی‌تری برای شما تجویز کنند یا در صورت نیاز شمارا به یک کلینیک تخصصی کنترل درد معرفی نمایند.

در برخی موارد از تزریق کورتیکواستروئید یا بی‌حسی موضعی برای از بین بردن درد کمر استفاده می‌شود. درد کمر ناشی از فشار استخوان‌ها و مهره‌های کمر به اعصاب می‌باشد. لازم به ذکر است که تزریق دارو در ناحیه کمر برای کاهش موقتی درد در کوتاه‌مدت مورداستفاده قرار می‌گیرد و اغلب برای کارهای نسبتاً سنگین‌تر که باعث افزایش فشار به کمر می‌شود به‌کاربرده می‌شود.

اگر دلیل اسکولیوز، پوکی استخوان در ناحیه ستون فقرات تشخیص داده شود، استفاده از داروها و مکمل‌هایی برای تقویت استخوان‌ها تجویز می‌شود.

تمرینات ورزشی

تمرینات کششی و نرمش‌های عمومی باعث بهبودی حالت کلی بدن، افزایش انعطاف‌پذیری و همچنین کاهش درد در کمر می‌شود.

همچنین ورزش برای انحراف ستون فقرات به حفظ وزن مناسب بدن کمک کرده و باعث کاهش وضعیت نامطلوب در کمر می‌شود.

بریسینگ یا آتل‌بندی

اگرچه بریس ها در برخی موارد باعث تخفیف درد می‌شود ولی غالباً برای بزرگسالان به‌عنوان درمان برای بیماری اسکولیوز استفاده نمی‌شود. بریس به‌عنوان جایگزین عمل جراحی در زمانی که شما در شرایطی نیستید که بتوانید عمل جراحی انجام دهید مورد توجه و استفاده قرار می‌گیرد.

عمل جراحی

معمولاً برای بزرگسالان در مواردی که انحنای ستون فقرات زیاد و جدی است عمل جراحی توصیه می‌شود؛ به‌خصوص اگر بیماری به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای تشدید شود، درد کمر به دلیل وضعیت غیرعادی بدن آزاردهنده باشد و یا اعصاب در اثر فشار ستون فقرات تحت فشار باشند.