بریس اسکولیوز: کمربند طبی مخصوص اسکولیوز (انحراف ستون فقرات)

اسکولیوز یک بیماری شایع است که در بسیاری از کودکان و بزرگسالان دیده می‌شود. اسکولیوز به طور ساده انحراف ستون فقرات است که زاویه آن در عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس بیش از 10 درجه تشخیص داده شود. در این عارضه، ستون فقرات به جای این که به صورت یک خط صاف در وسط کمر دیده شود، شکلی مانند حروف C یا S پیدا می‌کند. برخی از استخوان‌ها در ستون فقراتی که دچار اسکولیوز شده است ممکن است کمی چرخیده باشند و باعث ناترازی و نابرابری کمر یا شانه‌های بیمار شده باشند. بهترین زمان برای درمان اسکولیوز آیدیوپاتیک پیش‌رونده معمولاً قبل از بلوغ است زیرا ممکن است رشد جهشی دوران نوجوانی باعث تشدید این انحراف شود.

پزشکان توصیه می‌کنند که در این دوران مهم و پراهمیت برای کاهش احتمال تشدید انحراف ناشی از ابتلا به اسکولیوز از بریس‌های سخت کمر استفاده شود. انحراف اسکولیوز آیدیوپاتیک به خودی خود اصلاح و صاف نمی‌شود. بسیاری از کودکان ممکن است دچار انحراف‌های جزئی در ستون فقرات خود باشند که نیازی به درمان ندارد. در این موارد، کودکان رشد کرده و به زندگی عادی خود ادامه می‌دهند اما این انحراف جزئی در ستون فقرات آنها از بین نخواهد رفت.
اگر ستون فقرات بیمار، انحراف بیشتری داشته باشد یا بیمار هنوز در دوران رشد باشد، ضروری است که انحراف ستون فقرات وی تحت نظر باشد و تغییرات آن با معاینات دوره‌ای و در صورت لزوم با کمک عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. افزایش بدشکلی در ستون فقرات باید توسط پزشک بررسی شود تا در صورت نیاز، اقدامات درمانی فعال برای درمانان انجام شود.

متخصصین کلینیک توان‌بخشی و فیزیوتراپی امید پس از معاینه دقیق بیمار در صورت لزوم بریس مناسب را برای درمان انحراف ستون فقرات در کنار سایر روش‌های درمانی توصیه خواهند کرد.

علت ابتلا به اسکولیوز چیست؟

در بیش از 80 درصد موارد، علت اسکولیوز (انحراف جانبی ستون فقرات) نامشخص است و این حالت به عنوان “آیدیوپاتیک” یا “علت ناشناخته” شناخته می‌شود. با این حال، می‌تواند بیماری‌ها و شرایط مختلفی منجر به بروز اسکولیوز و بدشکلی ستون فقرات شوند. این بیماری‌ها شامل ناهنجاری‌های مادرزادی ستون فقرات (که از زمان تولد وجود دارند)، بیماری‌های نورولوژیکی، بیماری‌های عضلانی، بیماری‌های ژنتیکی (مانند سندرم مارفان و سندرم داون) و عوامل دیگر مانند عفونت‌ها یا شکستگی‌های ناحیه ستون فقرات می‌باشند.

اسکولیوز ناشی از حمل کیف سنگین مدرسه یا اجسام سنگین دیگر، حرکات ورزشی، وضعیت نامناسب بدنی در هنگام خوابیدن یا ایستادن، کمبود کلسیم یا تفاوت‌های جزئی در ارتفاع پاها نمی‌شود.

علائم و نشانه‌های ابتلا به اسکولیوز چیست؟

• یک شانه بالاتر از شانه دیگر قرار می‌گیرد
• ممکن است یک تیغه شانه برجسته‌تر از دیگری باشد
• زمانی که دست‌های به طور آزادانه در کنار بدن قرار داده می‌شوند، در یک طرف فضای بیشتری بین دست و بدن وجود دارد.
• یک لگن ممکن است بالاتر از لگن دیگر به نظر برسد
• سر ممکن است درست در مرکز لگن قرار نداشته باشد
• کمر ممکن است به یک سمت متمایل شود و پوست یک طرف آن چین و چروک بردارد.

اگر اسکولیوز درمان نشود چه اتفاق می‌افتد؟ آیا انحراف ستون فقرات تشدید می‌شود؟

دو عامل وجود دارد که باعث می‌شوند انحراف ستون فقرات به شدت افزایش یابد:
در هنگام تشخیص بیماری اسکولیوز، سن پایین و انحراف بالای ستون فقرات می‌تواند نشانگر شدیدتر بودن حالت باشد. در کودکان زیر 10 سال که انحراف ستون فقرات آن‌ها بیش از 35 درجه است، در صورت عدم درمان، بیماری تشدید می‌شود. با پایان دوره رشد فرد، به ندرت انحراف ستون فقرات به سرعت افزایش می‌یابد. بر اساس مطالعات، زمانی که رشد فرد کامل شده و متوقف شده است، اسکولیوزی که کمتر از 30 درجه باشد، به طور قابل توجهی افزایش نمی‌یابد، اما انحراف‌هایی که بیش از 50 درجه هستند به مرور زمان با نرخ 1 تا 1.5 درجه در سال افزایش می‌یابند.

در تعین روش درمانی برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به اسکولیوز آیدیوپاتیک چه عواملی مؤثر است؟

سن بیمار

سن استخوان (رشد و بلوغ استخوان‌ها همیشه مشابه و مطابق سن تاریخی فرد نیست)

• میزان انحراف در ستون فقرات
• محل انحراف در ستون فقرات
• وضعیت عادت ماهیانه / بلوغ
• جنسیت بیمار
• شدت بدتر شدن انحراف در ستون فقرات
• علائم همراه با اسکولیوز نظیر کمر درد یا تنگی نفس

به طور خلاصه، زمانی که پزشک برای درمان کودک برنامه‌ریزی می‌کند، شدت انحراف و محلان را در ستون فقرات باید لحاظ کند. سن کودک نیز یک عامل مهم است – اگر ستون فقرات کودک هنوز در حال رشد باشد بر اقدامات درمان اثر می‌گذارد.
پزشک، نحوه و چگونگی تشدید انحراف در ستون فقرات را بررسی کرده و سپس گزنه‌های درمانی را متناسب با نیازهای کودک تعیین می‌کند. بیشتر جراحان اسکولیوز بر این باورند که کودکانی که انحراف شدید در ستون فقرات خود دارند (بیش از 50 درجه) باید برای کاهش این انحراف و جلوگیری از تشدید عارضه تحت عمل جراحی قرار گیرند.

چه موقع باید از بریس استفاده کرد؟

اسکولیوز یک انحراف جانبی در ستون فقرات است که میزان انحراف ستون فقرات زاویه کوب دران حداقل 10 درجه است که در تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس اندازه‌گیری می‌شود. زمانی که زاویه کوب بیش از 10 درجه و کمتر از 25 درجه باشد، معمولاً باید بیمار مدتی تحت نظر باشد یعنی 4 تا 6 ماه بعد پزشک دوباره از کمر وی به وسیله اشعه ایکس عکس‌برداری کند تا پیشروی یا عدم پیشروی انحراف را در ستون فقرات او بررسی کند.

استفاده از بریس غالباً در صورتی که یکی از دو حالت زیر رخ دهد توصیه می‌شود:

• زاویه کوب حداقل 25 درجه شده باشد و تا زمان رشد کامل اسکلت و بلوغ مدت زیادی باقی مانده باشد
• زاویه کوب کمتر از 25 درجه باشد اما پیشروی سریع باشد و در طول مدت 4 تا 6 ماه 5 درجه افزایش یافته باشد.

اگر رشد اسکلتی فرد بالغ مبتلا به اسکولیوز کامل شده باشد یا نزدیک به کامل شدن باشد، استفاده از بریس توصیه نمی‌شود زیرا از این بعد تأثیری نخواهد داشت.

هدف از استفاده از بریس

انحراف اسکولیوز بدون انجام عمل جراحی بهبود نمی‌یابد و اصلاح نمی‌شود. به هر حال، مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از بریس می‌تواند از پیشروی انحراف ستون فقرات جلوگیری کند. همچنین استفاده از بریس می‌تواند به کم ماندن نسبی زاویه کوب و قابل مدیریت ماندن انحراف ستون فقرات کمک کند.

انحنای اسکولیوز که پس از بلوغ و رشد کامل اسکلتی به 50 درجه رسیده باشد (حدود 14 تا 15 سالگی در دختران و 16 تا 17 سالگی در پسران) در دوران بزرگسالی نیز کماکان پیشروی خواهد کرد.
در بیشتر موارد، این نوع انحرافات ستون فقرات ممکن است تا حدودی پیشرفت کنند و نیاز به عمل جراحی داشته باشند. بنابراین، هدف استفاده از بریس (دستگاه پشتیبان) این است که پیشروی انحراف را متوقف کند یا حداقل از رسیدن انحراف به 40 یا 50 درجه در زمان رشد استخوانی ستون فقرات (به معنی بلوغ اسکلتی) جلوگیری کند. این اقدام باعث می‌شود تا نیاز به انجام عمل‌های جراحی سنگین در آینده کاهش یابد یا بهبود یابد.

بریس‌ها چگونه کار می‌کنند؟

هدف از درمان با بریس، اعمال نیرو اصلاح‌کننده بر ستون فقرات برای کاهش بار در قسمت مقعر (داخلی) انحراف و افزایش بار در قسمت محدب (خارجی) این انحنا است.

ایده این روش این است که هر چه استخوان تحت فشار قرار گیرد کمتر رشد کرده و هر چه انحراف پیدا کند (با فشار کم یا بدون اعمال فشار) ممکن است رشد بیشتری داشته باشد. استفاده از بریس رشد استخوان در سمتی که باید کاهش یابد را کند می‌کند و رشد سمتی را که باید افزایش یابد تسریع می‌کند.
با این که اسکولیوز با استفاده از بریس اصلاح نمی‌شود و برنمی‌گردد اما پیشروی آن ممکن است کاهش یابد تا کودک به بلوغ و رشد کامل اسکلتی برسد.

پس از این زمان، استخوان‌ها خیلی دچار انحراف نخواهند شد (کمتر از 40 درجه)
مکانیزم دقیق عملکرد بریس هنوز تحت مطالعه و بررسی است. ولی تحقیقات نشان می‌دهد که بریس باید سخت باشد تا بتوانید فشار زیاد و مستمری بر انحراف ناشی از اسکولیوز وارد کرده و بر آن اثر بگذارد؛ بنابراین، موضوع این مقاله، بریس‌های سخت است.

انواع بریس اسکولیوز

امروزه انواع مختلف بریس‌ها و کمربندهای سخت برای درمان اسکولیوز در بازار وجد دارند. این بریس‌ها در نحوه اعمال فشار بر ستون فقرات و دنده‌ها متفاوت عمل کرده و از پیشروی انحراف ناشی از ابتلا به اسکولیوز جلوگیری می‌کنند.
برخی بریس‌های سخت را باید به صورت تمام وقت و معمولاً بین 16 تا 23 ساعت در طول شبانه روز استفاده کرد ولی برخی دیگر را فقط باید به مدت 8 تا 10 ساعت در هنگام شب و در هنگام خواب پوشید.

بریس‌های تمام وقت

برخی از انواع بریس‌ها که باید به صورت تمام وقت مورد استفاده قرار گیرند عبارتند از:

بریس بوستون

یکی از بریس‌هایی که معمولاً برای اسکولیوز تجویز می‌شود، بریس بوستون است. بسیار از افراد بریس بوستون را به عنوان یک کمربند صدری – کمری – ساکرال می‌شناسند. انواع دیگر مدل‌های بریس بوستون مانند CTLSO برای انحراف‌های صدری شدید مناسب هستند که البته خیلی رایج نیستند.

بریس‌های بوستون معمولاً از چندین قالب پیش¬ساخته ساخته شده‌اند. پس از این که سازنده بریس، قالبی که مناسب سایز و اندازه و نوع انحراف ستون فقرات بیمار است را انتخاب کرد، پدهای اصلاح‌کننده و خطوط برش بر اساس طرح خاص انحراف اسکولیوز بیمار به بریس اضافه می‌شوند.

بریس بوستون با اعمال فشار اصلاح‌کننده روی قسمت محدب (خارجی) انحراف و کاهش فشار از روی قسمت‌های متناظر در قسمت داخلی (مقعر) انحراف عمل می‌کند تا ستون فقرات در جهت درست خود انتقال یابد.
این بریس از پشت باز می‌شود بنابراین بیمار برای پوشیدن و خارج کردن آن نیاز به کمک دارد.

بریس ویلمینگتون

یکی دیگر از TLSO های معروف، بریس ویلمینگتون است. بریس ویلمینگتون بر خلاف بریس‌های بوستون، به صورت سفارشی و بر اساسی قالب گچی که از بیمار در حالت درازکش به پشت گرفته می‌شود ساخته می‌شود. پس از این که قالب گچی ساخته شد، نیروهای خاص اصلاح‌کننده به انحنای ستون فقرات بیمار اعمال می‌شود و پس از آن بریس تکمیل می‌شود.
این بریس مانند یک ژاکت تنگ پوشیده می‌شود و به عنوان یک TLSO با تماس کامل شناخته می‌شود زیرا هیچ فاصله یا نقطه بازی ندارد.

به صورت تئوری، هم بریس ویلمینگتون و هم بریس بوستون از انواع بریس‌های دائمی برای انحراف اسکولیوز در T8 (قسمت میانی کمر یا پایین تیغه شانه‌ها) یا پایین‌تر از آن محسوب می‌شوند. گاهی اوقات یک کلینیک فقط در استفاده از بریس بوستون تجربه دارد و یک کلینیک دیگر فقط در استفاده از بریس ویلمینگتون و همین موضوع تعیین‌کننده تجویز نوع بریس است.

بریس میلواکی

بریس میلواکی یک نوع بریس گردنی-صدری-کمری-ساکرال است که در سال 1940 توسط میلواکی اختراع شد و یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین بریس‌ها است. با وجود پیشرفت بریس‌های مدرن و اثربخشی و راحتی بیشتر آن‌ها، استفاده از بریس میلواکی به ندرت رخ می‌دهد. با این حال، در برخی موارد خاص، ممکن است از این بریس برای انحراف‌های قرار گرفته در بالای قسمت صدری ستون فقرات یا انحراف‌های گردنی ستون فقرات استفاده شود.

بریس شبانه

دو نوع رایج بریس‌های شبانه و پاره وقت عبارتند از:

بریس خم شونده چارلستون

بیشترین نوع بریس شبانه‌ای که تجویز می‌شود، بریس خم شونده چارلستون است. این نوع برسی بر اساس قسمت میانی بدن بیمار قالب‌گیری می‌شود. پس از این که قالب ساخته شد، نیروهای اصلاح‌کننده بر اساس داده‌های گرفته شده از عکسی که به وسیله اشعه ایکس از ستون فقرات گرفته شده است اضافه می‌شوند.

بریس خم شونده چارلستون برای استفاده در حالت خوابیده و درازکش طراحی شده است و نه برای زمانی که بیمار ایستاده است یا در حال حرکت است. به همین دلیل این بریس نیروی بیشتر و قوی‌تری بر انحراف ستون فقرات وارد می‌کند و برای حفظ سر در مرکز لگن محدودیتی ایجاد نمی‌کند.

علاوه بر اعمال نیروهای جانبی برای فشار دادن انحراف ستون فقرات به سمت خط میانی کمر، این بریس فشاری برای خم کردن و نگه داشتن ستون فقرات در وضعیتی که بیش از اصلاح اصلی مورد نیاز است نیز به ستون فقرات وارد می‌کند. از آنجا که واقع‌بینانه نیست که کسی بتواند به این اندازه در هنگام روز و در هنگام انجام فعالیت به یک سمت خم شود، از این بریس در هنگام خواب و در هنگامی که فرد در حال درازکش است استفاده می‌شود.

بریس پراویدنس

این بریس نیز مشابه بریس چارلستون است، بریس پراویدنس یک نیروی اصلاح‌کننده بسیار قوی روی ستون فقرات وارد می‌کند که فقط در هنگامی که فرد در هنگام شب می‌خوابد می‌توان آن را اعمال کرد. به هر حال، به جای خم کردن انحراف ستون فقرات در جهت خلاف (مانند کاری که بریس چارلستون انجام می‌دهد) این بریس یک شانه را کمی بالا می‌برد و مستقیماً نیروهای جانبی و چرخشی را بر انحنای ستون فقرات (یا اگر انحنا دوگانه باشد بر هر دو انحنا) وارد می‌کند.
بریس پراویدنس می‌تواند انحنای ستون فقرات را به سمت جلوی خط میانی یا در برخی موارد فراتر از آن فشار دهد.
گاهی اوقات، پزشکان تجربه بیشتری در استفاده از بریس چارلستون یا بریس پراویدنس دارند و به همین دلیل یکی از آنها را تجویز می‌کنند.

انتخاب بریس تمام وقت یا بریس شبانه

با این که هم بریس‌های دائمی و هم بریس‌های شبانه، گزینه‌های درمانی مؤثر برای اسکولیوز هستند، از نظر علمی هنوز برتری هیچ یک نسبت به دیگری اثبات نشده است.
برخی مطالعات نشان می‌دهد که هر چه یک فرد زمان بیشتری از بریس استفاده کند احتمال این که پیشروی اسکولیوز او متوقف شود افزایش می‌یابد. ولی برخی مطالعات دیگر نشان میدهد که بریس‌های شبانه بهتر هستند زیرا بیمار بهتر می‌تواند پروتکل درمانی را رعایت کند.

به طور عمومی، امروزه پزشکان بیشتر از بریس‌های دائمی برای انحراف‌هایی که زاویه آنها حداقل 35 درجه است یا انحراف‌های دوگانه استفاده می‌کنند. برای انحراف‌های منفرد که زاویه آنها کمتر از 35 درجه است، می‌توان از بریس‌های شبانه استفاده کرد؛ به خصوص اگر بیمار استفاده از آنها را ترجیح دهد.

آیا روش‌های درمانی جایگزین یا مکملی وجود دارد که به کاهش اسکولیوز یا علائم آن کمک کنند؟

بسیاری از بیماران یا والدین آنها در مورد اثربخشی اقدامات درمانی دیگر به جز استفاده از بریس و انجام عمل‌های جراحی سؤال می‌پرسند.

روش‌های درمانی جایگزین برای جلوگیری از پیشروی بیشتر انحراف ستون فقرات مانند درمان‌های دستی و کایروپرکتیک و یوگا به درمان اسکولیوز کمکی نمی‌کنند. به هر حال، این روش‌ها و روش‌های دیگر ممکن است مزیت‌های فیزیکی دیگری برای بیمار داشته باشند (مانند تقویت قسمت میانی بدن و تسکین علائم). تمرینات ورزشی فیزیوتراپی مخصوص اسکولیوز به صورت فزاینده‌ای در کنار استفاده از بریس در درمان اسکولیوز آیدیوپاتیک پیش‌رونده مورد استفاده قرار می‌گیرند. ترکیب این دو روش ممکن است مزایای بیشتری نسبت به برنامه‌های درمانی ساده‌تر برای بیمار داشته باشد.