تاریخ: ۳۰ دی ۱۴۰۲
کمردرد یکی از شایع ترین شکایات پزشکی است. به طور گسترده ای گزارش شده است که حدود 80 درصد بزرگسالان در دوره ای از زندگی خود دچار کمردرد می‌شوند. بیشتر کمر درد در طی چند روز تا چند هفته به خودی خود برطرف می‌شود و به دلیل بیماری مزمن مانند آرتروز یا دیسک کمر نیست. در حقیقت ، بیشتر درد حاد (کوتاه مدت) کمر به دلیل آسیب اسکلتی عضلانی مانند کشیدگی عضله یا پیچ خوردگی است.
اگر چه کمر درد هفته‌ها یا ماه‌ها ادامه دارد، وقت آن است که بررسی کنیم آیا یک بیماری پزشکی می‌تواند مسئول علائم باشد یا خیر. متأسفانه، بسیاری از افراد به آرتروز به عنوان علت کمر درد خود مشکوک نیستند، حتی اگر آرتروز در کمر بسیار شایع باشد. آرتروز در ناحیه کمر همچنین می‌تواند با دلایل دیگر کمردرد، مانند لیز خوردن یا دیسک بیرون زده یا سیاتیک همراه باشد، که باعث می‌شود تشخیص و درمان صحیح آن دشوار باشد.
متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید برای تشخیص بین آرتروز کمر و دیسک کمر ابتدا از معاینه‌های دقیق بالینی آغاز می‌کنند سپس از جدیدترین و دقیق‌ترین روش‌های اسکن ستون فقرات کمک می‌گیرند. بعد از تشخیص علت کمردرد بهترین برنامه درمانی متناسب با شرایط خاص هر بیمار تجویز خواهد شد. برنامه درمانی با رویکرد پلکانی از روش‌های ساده مانند ورزش، دارو و فیزیوتراپی آغاز می‌شود. در صورت لزوم درمان‌های پیچیده تر تجویز خواهد شد.
آرتروز کمر
وقتی در مورد آرتروز صحبت می‌کنیم، ممکن است تصور کنیم که این بیماری عمدتاً بر مفاصلی مانند زانو، لگن و انگشتان تأثیر می‌گذارد. درست است که آرتروز معمولاً در این مفاصل رخ می‌دهد، اما در واقع می‌تواند در هر مفصلی از بدن اتفاق بیافتد، از جمله مفاصل ستون فقرات در کمر.
آرتروز کمر تنها یک بیماری نیست، بلکه انواع مختلف آرتروز می‌توانند منجر به درد و سفتی در کمر شوند. علائم ممکن است به عواملی مانند سایش مفاصل ستون فقرات، بیماری‌های خود ایمنی و التهاب گسترده یا عفونت مرتبط باشد. بدون در نظر گرفتن مکان دقیق یا دلیل فیزیولوژیکی، آرتروز در کمر ممکن است دردناک باشد و اغلب به صورت مزمن تجربه می‌شود.
به طور کلی، با پیر شدن، احتمال مبتلا شدن به آرتروز ستون فقرات بیشتر می‌شود. بسیاری از افراد آرتروز کمر دارند حتی اگر علائمی نداشته باشند. اگرچه تقریباً 10 درصد از افراد بالای سن ۳۰ سال دچار آرتروز کمر هستند و تغییرات آرتروزی در تصویربرداری (مانند اشعه ایکس) قابل مشاهده است، اما بیش از 80 درصد افراد بالای ۸۰ سال تغییرات آرتروزی در ستون فقرات دارند که در تصویربرداری قابل رویت است. با این حال، تنها تعداد کمی از افراد علائم آرتروز را تجربه می‌کنند، بنابراین تصویربرداری معمولاً مفید نیست.
در ادامه، می‌توانید درباره عواملی که باعث آرتروز کمر می‌شوند، انواع مختلف آرتروز کمر و روش‌های درمان آن بیشتر بخوانید.
علائم آرتروز در پشت
علائم رایج آرتروز کمر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کمردرد، به ویژه در ناحیه کمر
- دامنه حرکتی محدود
- سفتی و از دست دادن انعطاف پذیری در ستون فقرات، مانند عدم توانایی صاف کردن کمر یا چرخاندن گردن
- محدودیت عملکرد، مانند عدم توانایی در این که به راحتی از رختخواب بیرون بیایید، کفش خود را ببندید، لباس خود را بپوشید یا عوض کنید، یا انجام فعالیت بدنی یا ورزش
- حساسیت در مهره‌های آسیب دیده
- احساس سایش و ایجاد صدا هنگام حرکت ستون فقرات
- سوزن سوزن شدن، بی حسی، ضعف یا درد شدید و تیر در بازوها یا پاها در صورت تحت تأثیر قرار گرفتن اعصاب ستون فقرات
- سردرد (وقتی ستون فقرات فوقانی یا گردنی تحت تأثیر قرار گیرد)
- درد / تورم / سفتی در مفاصل دیگر، مانند زانوها، دست‌ها و پاها (شایع در آرتروز التهابی)
- خستگی
- دردی که در لگن، باسن یا ران احساس می‌شود
اگرچه کمر درد یکی از علائم رایج است، اما همه افراد مبتلا به آرتروز در کمر، علائمی مانند درد ندارند، حتی کسانی که دچار آرتروز کمر پیشرفته هستند. از طرف دیگر، بعضی از افراد حتی قبل از مشاهده شواهد آرتروز در اشعه ایکس، ممکن است کمر درد را تجربه کنند.
دیسک بیرون زده یا دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر یک بیماری دردناک است که می‌تواند بخش کمری (کمر) ستون فقرات را تحت تأثیر قرار دهد. ستون فقرات یا ستون مهره‌ها که از 33 مهره تشکیل شده است، وظیفه جذب نیرو در بین استخوان‌ها و تسهیل حرکت انعطاف‌پذیر را برعهده دارد و بر روی بالشتک‌های قابل انعطاف و دیسکی استوار است. اگر به فشار بیش از حد و سختی استفاده از آن بیافتد، لایه خارجی دیسک ممکن است به یکپارچگی خود آسیب ببیند و باعث پارگی یا بروز بیرون‌زدگی شود. ناحیه کمر که از پنج مهره پایین‌تر از ستون فقرات تشکیل شده است، منبع شایع درد در دیسک کمر است.
دیسک‌هایی که بین مهره‌های کمر قرار دارند، با مواد جاذب شوک پر شده و توسط یک لایه فیبر احاطه شده‌اند. با پیر شدن، این دیسک‌های انعطاف‌پذیر تدریجاً محتوایآبی که در خود نگه می‌دارند را از دست می‌دهند، به همین دلیل آسیب پذیرتر می‌شوند حتی در شرایط استفاده معمولی. وقتی لایه بیرونی و سخت دیسک ترک خورده و محتویات دیسک از داخل آن خارج می‌شود، به آن را دیسک “لیز خورده” یا دیسک کمر می‌گویند. این تغییرات باعث فشار بر اعصاب نخاعی می‌شود و افراد مبتلا به آن درد و علائم دیگری را تجربه می‌کنند.
علل بروز دیسک کمر
ستون فقرات کمری از بزرگ‌ترین مهره‌های کمر تشکیل شده و نسبت به قسمت‌های قفسه سینه و گردنی ستون فقرات تحت فشار بیشتری قرار دارد. در نتیجه، دیسک کمر بیشتر از قسمت‌های دیگر ستون مهره‌ها در قسمت پایین کمر اتفاق می‌افتد.
تحمل وزن بالاتنه، ستون فقرات کمر به طور مداوم تأثیر حرکات روزمره مانند راه رفتن، خم شدن و رسیدن را به خود جذب می‌کند. ساختار انعطاف پذیر همچنین حرکت را تسهیل می‌کند و نیروهای تجربه شده در طی فعالیت‌های ورزشی را جذب می‌کند. دیسک کمر در نتیجه ضعیف شدن پدهای لاستیکی در اثر عواملی مانند گذشت زمان، از طریق تخریب طبیعی، یا در اثر یک حادثه یا آسیب ایجاد می‌شود.
در بسیاری از موارد، تشخیص دقیق یک علت اساسی دشوار است، اما موارد زیر ممکن است به کمردرد و دیسک کمر در ستون فقرات کمر کمک کنند:
- وزنه برداری سنگین
- نشستن طولانی مدت
- پیچ خوردگی تکراری
- رسیدن
- خم شدن به جلو یا پهلو
عوامل خطر اضافی برای دیسک در ناحیه پایین کمر عبارتند از:
- چاقی
- سیگار کشیدن
- استعداد ژنتیکی
- شرایط سخت کاری
- بی تحرکی در حین کار و یا کلا بیکاری و بی تحرکی
علائم یک دیسک کمر
دیسک کمر در ستون فقرات پایین کمر ممکن است باعث یک یا چند مورد از این علائم شود:
- کمر درد – مداوم یا متناوب، و ممکن است در اثر حرکت تشدید شود
- ضعف عضلات در اندام تحتانی
- بی حسی در پا
- اسپاسم عضلات در کمر
- بی نظمی اعمال مثانه و روده
- سیاتیک – دردی که از پایین کمر به داخل ساق پا یا ران پا کشیده می‌شود
تشخیص
تشخیص آرتروز و دیسک کمر در پشت با گرفتن شرح حال پزشکی و معاینه فیزیکی کمر و پاها برای ارزیابی تحرک یا انعطاف پذیری و اطمینان از عملکرد صحیح اعصاب آغاز می‌شود. دکتر درباره این موارد سوال خواهد کرد:
- در جایی که درد وجود دارد
- چه مدت درد ادامه داشته است
- درد چه حسی دارد و شدت آن چقدر است
- چه شرایط یا فعالیت‌هایی احساس درد را بهتر یا بدتر می‌کند
- چگونه درد بر عملکرد روزانه شما تأثیر می‌گذارد یا آن‌ها را محدود می‌کند
آزمایش‌ها تصویربرداری معمولاً برای کمک به تأیید تشخیص مورد نیاز است. اشعه X، عموما نخستین تصویربرداری درخواستی است. این تصاویر می‌توانند مفصل آسیب دیده در اثر خار استخوانی را مشخص نماید، اما نمی‌تواند بافت‌های نرم مانند عضلات، رباط‌ها یا دیسک‌های برآمده و آسیب را تشخیص دهد. برای جستجوی تغییرات یا آسیب‌هایی که در اشعه ایکس قابل مشاهده نیست، ممکن است آزمایش‌ها دیگری نیز انجام شود. این موارد ممکن است شامل استفاده از ام آر آی، سی تی، سونوگرافی، اسکن استخوان یا سایر آزمایش‌ها در صورت لزوم باشد. استاندارد طلایی برای تشخیص آرتروز در کمر، در واقع تزریقی به نام بلوک شاخه داخلی است، اما اغلب لازم نیست.
اگر پزشک شما شک دارد که می‌توانید نوعی آرتروز التهابی داشته باشید، ممکن است آزمایش خون را برای یافتن علائم التهاب مانند پروتئین واکنشی C یا میزان رسوب گلبول‌های قرمز تجویز کند.
سایر آزمایش‌ها خون ممکن است به دنبال نشانگرهای ژنتیکی مرتبط با اسپوندیلوآرتریت محوری مانند HLA-B27 یا آنتی بادی‌های مرتبط با آرتریت روماتوئید باشد (مانند فاکتور روماتوئید یا آنتی CCP).
درمان آرتروز کمر و دیسک کمر
درمان آرتروز کمر و دیسک کمر به فاکتورهای زیادی از جمله سن، سطح درد، نوع و شدت آسیب، سایر شرایط پزشکی و داروها و اهداف بهداشت شخصی بستگی دارد. از آنجا که آسیب مفصل غیرقابل برگشت است، درمان معمولاً بر کنترل درد و جلوگیری از آسیب بیشتر متمرکز است.
کاهش وزن
قرار نبود ستون فقرات مقدار زیادی اضافه وزن داشته باشد. حفظ وزن سالم به کاهش استرس و فشار به مفاصل کمک می‌کند و کاهش وزن اضافی می‌تواند منجر به درد کمتر و عملکرد بهتر شود. یک مطالعه نشان داد که افرادی که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند به طور قابل توجهی از انحطاط دیسک بیشتر در ستون فقرات کمر برخوردار هستند.
هدف شما خوردن مجموعه ای از غذاهای ضد التهابی است که ممکن است به کاهش التهاب کمک کند. میوه‌ها و سبزی‌ها، حبوبات و آجیل‌های رنگارنگ، روغن زیتون، ماهی و غلات سبوس دار را انتخاب کنید. از غذاهای به شدت فرآوری شده و کربوهیدرات‌های ساده مانند نان، ماکارونی و غذاهای حاوی قند اضافه خودداری کنید.
حفظ وزن سالم باعث کاهش نیروی اضافی در مفاصل می‌شود و یکی از مهم ترین جنبه‌های سلامت مفاصل است.
ورزش
زمانی که درد کمر شما را مزاحم می‌کند، ممکن است به طور اولیه ورزش را آخرین چیزی بدانید که باید در نظر بگیرید. اما ورزش نقش مهمی در مدیریت آرتروز و دیسک کمر ایفا می‌کند. قبل از شروع هر برنامه ورزشی جدید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. همچنین ممکن است بخواهید با یک تخصصی طب فیزیکی یا مربی کار کنید که به شما نشان دهد چگونه تمرینات را تنظیم کنید تا درد شما را تشدید نکند.
برای انواع التهابی آرتروز مانند اسپوندیلوآرتریت محوری، ورزش‌های آرام مانند حرکات کششی در یوگا و پیلاتس می‌توانند به شما کمک کنند تا در مقابل درد شدید کمرتان احساس بهتری داشته باشید. این تمرینات به شما کمک می‌کنند در مقابل سفتی ناشی از التهاب مرتب شده مقاومت کنید.
برای آرتروز، تمرینات قدرتی منظم و تمرینات انعطاف پذیری بسیار مهم هستند. این تمرینات به تقویت عضلات مرکزی بدن و کمر کمک می‌کنند و ستون فقرات سالم را پشتیبانی می‌کنند. همچنین می‌توانند به جلوگیری از تحلیل مفصل کمک کنند.
ورزش‌های قلبی عروقی و هوازی مانند پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری نیز برای تقویت گردش خون سالم در ستون فقرات و حفظ وزن مناسب بسیار مهم هستند. این ورزش‌ها به حفظ سلامتی ستون فقرات کمک می‌کنند.
فیزیوتراپی
نشان داده شده است که فیزیوتراپی به اکثر انواع کمردرد کمک می‌کند. فیزیوتراپی به بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات کمر و عضلات مرکزی بدن کمک می‌کند، که به مقدار زیادی در کاهش و بهبود درد کمر نقش دارند.
ترک سیگار
سیگار کشیدن به طور معمول آرتروز را در برابر درمان مقاوم تر می‌کند و کنترل آن دشوارتر می‌شود. این امر بر روی تمام بافت‌های بدن تأثیر می‌گذارد و توانایی بدن در بهبود خود را کاهش می‌دهد. “سیگار کشیدن برای سلامتی استخوان شما افتضاح است و بهبود استخوان را مختل می‌کند. متخصصین می‌گویند با دکتر خود در مورد راهکارهایی برای کمک به ترک سیگار صحبت کنید.
تنظیم وضعیت بدنی
یک فیزیوتراپیست می‌تواند آموزش وضعیتی را ارائه دهد تا مطمئن شوید نحوه نشستن و ایستادن شما بیشتر به کمر درد شما کمک می‌کند. وضعیت شما باید صاف و عمودی باشد و کمی خمیده باشید.
از کم تحرکی خودداری کنید
همچنین مهم است: اگر شغلی دارید که بی تحرکتان می‌کند در فواصل منظم بی تحرکی را کنار بگذارید. نشستن به مدت طولانی برای کمر خوب نیست. مدتی در طول روز استراحت کنید یا از میز ایستاده استفاده کنید. همچنین بهتر است به ایستگاه کاری خود مراجعه کرده و در صورت لزوم تنظیماتی را انجام دهید. ممکن است بخواهید از صندلی ارگونومیک استفاده کنید که پشتیبانی مناسب از کمر یا ابزارهایی مانند ماوس ارگونومیک کامپیوتر یا پایه کامپیوتر را در اختیار شما قرار دهد.
داروها
مسکن‌ها (مانند استامینوفن) می‌توانند به بهبودی درد خفیف تا متوسط کمک کنند و به عنوان داروی خط اول برای تسکین درد در نظر گرفته می‌شوند. NSAIDهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن (Advil) و ناپروکسن (Aleve) و همچنین NSAIDهای تجویز شده می‌توانند به تسکین درد و تورم مفاصل کمک کنند. با این حال، اگرچه بسیاری از NSAID ها بدون نسخه در دسترس هستند، اما می‌توانند عوارض جانبی ایجاد کنند (مانند زخم معده، افزایش خطر حمله قلبی و مشکلات کلیوی)، به خصوص در صورت مصرف طولانی مدت و یا در دوزهای بالا. NSAIDها خط اول درمان در آرتروز و روماتیسم مفاصل هستند و همچنین در اسپوندیلوآرتریت محوری برای کاهش درد و سفتی استفاده می‌شوند. در آرتریت التهابی، می‌توان از آن‌ها به همراه سایر داروها برای درمان التهاب، درد و تورم استفاده کرد.
کورتیکواستروئیدها
استروئیدها داروهای ضد التهابی هستند که ممکن است در صورت وجود علت التهابی کمردرد استفاده شوند. اگر یک نوع التهاب سیستمیک از آرتروز داشته باشید، ممکن است پزشک در ابتدا یک استروئید تجویز کند. با این حال، اگر آرتروز التهابی ندارید، استروئیدها معمولاً توصیه نمی‌شوند.
توانبخشی با رادیوفرکانسی
اگرچه از نظر فنی این روش یک دارو نیست، گزینه دیگر توانبخشی با رادیوفرکانسی است، که روشی سرپایی می‌باشد که در آن اعصاب مفصل فاست با سوزن می‌سوزند. این درمان می‌تواند تسکین درد طولانی مدت را برای برخی از بیماران ایجاد کند. درد می‌تواند برای یک تا دو سال کاهش یابد. با این حال، ممکن است در همه بیماران موثر نباشد و در دستورالعمل‌های اخیر درمان آرتروز آمده است که فقط شواهد محدودی در مورد اثربخشی آن وجود دارد. این ماده در آرتروز زانو اثر محدودی دارد، اما دستورالعمل‌ها در مورد آرتروز ستون فقرات توضیحی نمی‌دهند. مطالعات دیگر نشان می‌دهد که توانبخشی با رادیوفرکانسی برای ستون فقرات بسیار موثر است.
