تاریخ: ۲۱ آبان ۱۴۰۲
پوکی استخوان یا استئوپروزیس یک نوع بیماری تحلیل برنده استخوان است که باعث میشود استخوان تحلیل برود و سیستم ایمنی دچار مشکل شود. در این اختلال استخوانها شکننده میشوند و احتمال شکستگی آنها یا ترک خوردن شان افزایش پیدا خواهد کرد. این اختلال اغلب طی مدت چند سال پیشرفت میکند و با درد و ناراحتی همراه نیست و تا زمانی که بیمار دچار شکستگی استخوان نشود مشکلات تشخیص داده نخواهد شد. شکستگی در استخوانهای ران، لگن، ستون فقرات و مچ دست بسیار شایع است اما احتمال درگیر شدن همه استخوانهای بدن وجود دارد. در اکثر موارد این شکستگیها به علت زمینن خوردن رخ میدهند اما انجام امور ساده و روزمره منزل نیز میتواند باعث شکستگی ستون فقرات شود زیرا استخوانها ضعیف شده اند. این نوع شکستگی اغلب باعث بروز درد مزمن، ناتوانی حرکتی و کاهش کیفیت زندگی فرد خواهد شد.
از هر دو نفر خانم یک نفر و از چهار مردی که ۵۰ سال به بالا سن دارند یک نفر در طول زندگی خود دچار شکستگی استخوان خواهد شد. در زنان که شکستگی استخوان بیشتر از احتمال بروز سرطان سینه یا سرطان رحم و سرطان تخمدان است. احتمال شکستگی هر یک از استخوانهای بدن وجود دارد اما شکستگی استخوان لگن و ستون فقرات باعث بروز نگرانی بیشتری خواهد شد. برای درمان شکستگی استخوان لگن بیمار باید در بیمارستان بستری شود و معمولاً به انجام عمل جراحی نیاز خواهد داشت. شکستگی استخوان لگن باعث بروز مشکل در توانایی فرد برای راه رفتن می شود و می تواند باعث بروز ناتوانی حرکتی دائمی یا موقت یا حتی مرگ شود. در اکثر افرادی که دچار شکستگی استخوان لگن هستند و قبلاً زندگی مستقلی داشته اند به کمک اعضای خانواده یا مراقبت در منزل نیاز خواهند داشت. شکستگی استخوان مهره یا ستون فقرات با عواقب جدی و خطرناکی از قبیل کاهش ارتفاع مهرهها، درد شدید کمر و بد شکلی مهره همراه است. به این ترتیب اگر شما دچار پوکی استخوان هستید باید هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید تا تحت درمان قرار بگیرید. پزشکان ما در کلینیک سلامت امید با انجام آزمایشات تخصصی تلاش می کنند علت بروز پوکی استخوان را در شما پیدا کنند و بهترین روشهای درمانی و تعداد جلسات مورد نیاز برای درمان را به شما پیشنهاد دهند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفنهای02188801800 و 09107803155 تماس حاصل فرمایید.
فاکتورهای خطر در بروز پوکی استخوان شامل چه مواردی است؟
فاکتورهای خطر در بروز پوکی استخوان به شرح زیر می باشند:
- با بالا رفتن سن برای رسیدن به سن ۵۰ سالگی از تراکم استخوانها کاسته می شود.
- نداشتن رژیم غذایی منظم و سرشار از کلسیم باعث بروز پوکی استخوان خواهد شد.
- ورزش نکردن و نداشتن فعالیت جسمانی باعث می شود که از تراکم استخوانها کاسته شود و شما دچار مشکلات بیشتری شوید.
- زنان پس از سن یائسگی به علت تغییر در سطح هورمونها بیشتر دچار پوکی استخوان می شوند و در مردان نیز پایین بودن سطح تستسترون باعث بروز پوکی استخوان خواهد شد.
- قرار نگرفتن در مقابل نور آفتاب باعث میشود که سطح ویتامینن دی در بدن کاهش پیدا کند.
- ابتلا به سایر اختلالات از قبیل بیماری سلیاک، بیماری کرون یا آرتریت روماتوئید باعث می شود که ریسک بروز پوکی استخوان افزایش پیدا کند.
- مصرف برخی داروها از قبیل کورتیکو استروئیدها و داروهای آنتی آندروژن و بازدارندههای آروماتاز باعث میشوند که ریسک بروز پوکی استخوان افزایش پیدا کند.
- کمبود ویتامینها و مواد معدنی ضروری از قبیل ویتامینن d و کلسیم در بروز این اختلال نقش دارند.
- استعمال دخانیات و مصرف مشروبات الکلی شما را دچار پوکی استخوان خواهد کرد.
- افرادی که وزن بدن آنها کم است معمولاً بیشتر دچار پوکی استخوان خواهند شد.
- سابقه شکستگی استخوان در گذشته نیز در بروز پوکی استخوان نقش دارد.
تفاوت استئوپنی و استئوآرتریت و استئوپروزیس
برای درک بهتر و تشخیص تفاوت بین پوکی استخوان و سایر مشکلات مفصلی شبیه به آن هریک بطور جداگانه آورده شده است:
استئوپروزیس
استئوپروزیس یک اختلال است که تأثیری بر روی تراکم استخوان دارد. در این اختلال، تراکم استخوان کاهش مییابد و به همین دلیل استخوان به حالت اسفنجی تبدیل میشود و به راحتی شکسته میشود، زیرا نرم و شکننده میشود.
استئوپنی
استئوپنی یک وضعیت است که در آن تراکم استخوان کمتر از حد معمول است، اما به اندازه کافی کاهش نیافته است تا استخوانها به آسانی شکسته شوند. این وضعیت علامت بارزی از پوکی استخوان است. استئوپنی به عنوان پیش زمینه پوکی استخوان شناخته میشود. در این اختلال، شما میتوانید با انجام برخی اقدامات مانند رعایت رژیم غذایی مناسب و انجام تمرینات ورزشی، به بهبود وضعیت خود کمک کنید و از پیشرفت بیماری خود و تبدیل شدن آن به پوکی استخوان جلوگیری کنید.
استئوآرتریت
استئوآرتریت به اختلالی گفته میشود که در آن غضروف محافظ دو سر استخوانها و در مفصل شروع به از بین رفتن نماید و دیگر هیچ محافظی برای استخوان وجود نداشته باشد. غضروف به استخوانها کمک می کند به راحتی روی یکدیگر بلغزند و وارد شدن فشار به آنها جلوگیری خواهد کرد. علائم نشانههای اولیه استئوآرتریت معمولاً شامل سفتی موقت و خفیف مفاصل در اوایل صبح است که کمتر از ۳۰ دقیقه طول خواهد کشید. علائم و نشانههای استئوآرتریت در مواردی که غضروف به طور جدی دچار آسیب دیدگی شده است می تواند شامل موارد زیر باشد:
- درد شدید که در هنگام راه رفتن به وجود میآید و با استراحت کردن از بین میرود.
- سفتی مداوم در یک یا چند مفصل
- تورم قابل توجه در اطراف مفاصل
- تشکیل زائدههای استخوانی که معمولاً در اطراف انگشتان دیده میشود که به آنها گرههای هبردن می گویند و بیشتر در زنان مسن دیده میشود.
- شنیدن صدای تق تق به علت ساییدگی استخوانها روی هم یا سفت شدن غضروف
- در مواردی که بیماری پیشرفت می کند به علت التهاب درون مفصل شما گرما را در مفاصل خود احساس خواهید کرد.
کاهش تراکم استخوان چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص کاهش تراکم استخوان معمولا توسط پزشک و به کمک بررسی کامل سابقه پزشکی و انجام معاینات جسمانی، عکس برداری توسط اشعه ایکس، انجام تست تراکم استخوان و انجام آزمایشات تخصصی محقق میشود. در صورتی که پزشک متوجه شود که تراکم استخوانهای شما کاهش پیدا کرده است درخواست انجام آزمایشات بیشتری را خواهد داد تا بتواند احتمال وجود بیماریهایی که می توانند باعث کاهش تراکم استخوان شوند از قبیل کمبود ویتامینن دی و پرکاری تیروئید را تشخیص دهد. انجام تست تراکم استخوان یک روش ایمن و بدون درد است که به کمک عکس برداری توسط اشعه ایکس انجام خواهد شد و تراکم استخوانهای شما با تراکم استخوانهای یک فرد سالم که سن و نژاد و جنسیت او با شما یکسان است مقایسه خواهد شد تا وجود این اختلال تشخیص داده شود. انجام تست تراکم استخوان در زنانی که یائسه شده اند درخواست می شود.
کاهش تراکم استخوان چگونه درمان میشود؟
شما می توانید با انجام برخی کارها از بروز این اختلال جلوگیری کنید یا از روند پیشرفت آن جلوگیری نمایید. درمان این اختلال یک اقدام درمانی گروهی است که شامل حضور پزشک خانواده، متخصص داخلی، متخصص ارتوپدی، متخصص زنان و متخصص غدد است. رژیم غذایی سالم ضروری در مصرف کلسیم و ویتامینن و انتخاب یک سبک زندگی سالم و ورزش کافی برای حفظ سلامت استخوانها ضروری می باشد. در برخی موارد پزشک برای بهبود سلامت استخوان به تجویز دارو خواهد پرداخت که در حال حاضر روشهای درمانی متعددی برای درمان کاهش تراکم استخوان و جلوگیری از بروز این اختلال وجود دارد و برخی از آنها عبارتند از بیو فسفونات، استرونتیوم رانئات و هورمون پاراتیروئید. این داروها می تواند باعث افزایش تراکم مواد معدنی استخوان شوند و ریسک شکستگی استخوان را در زنان مبتلا به پوکی استخوان کاهش دهند. برخی از این روشهای درمانی باعث کند شدن روند کاهش تراکم استخوان می شوند و برخی دیگر به تشکیل استخوانهای جدید کمک خواهد کرد. در صورتی که شما و پزشک تان به این نتیجه برسید که مصرف دارو برای درمان و جلوگیری از بروز این اختلال ضروری است باید برنامه مناسبی برای بهبود شرایط شما طراحی شود و شما نیز موظف هستید از آن پیروی کنید. اکثر افراد متوجه ضعیف شدن یا قوی شدن استخوانهای خود نمی شوند به این ترتیب اگر قرار است از برنامه ای که پزشک برای شما طراحی کرده است پیروی نمایید قبل از شروع درمان یا قطع مصرف داروهای خود با پزشکتان مشورت کنید تا شما را به خوبی راهنمایی کند.
آیا روشهای درمانی طبیعی برای کاهش تراکم استخوان وجود دارد؟
علاوه بر رژیم غذایی برای حفظ سلامت استخوان، ورزش منظم حداقل به مدت ۳۰ دقیقه می تواند به بهبود مشکل کاهش تراکم استخوان کمک نماید. موارد زیر می تواند به شما برای دستیابی به این اهداف کمک کند اما باید بدانید که شواهد و مدارکی کمی وجود دارد که نشان میدهد این روشهای درمانی واقعا کمک کننده هستند. همیشه قبل از امتحان کردن روشهای زیر با پزشک خود در این رابطه مشورت کنید زیرا در صورتی که شما دچار سایر بیماریهای خاص باشید این روشها برای شما مناسب نخواهد بود:
- طب سوزنی در چین به صورت گسترده به عنوان راهی برای درمان کاهش تراکم استخوان مورد استفاده قرار می گیرد. در یک بررسی محققان ادعا کرده اند که طب سوزنی میتواند یک روش درمانی مناسب برای بهبود تراکم استخوان باشد.
- کوهوش سیاه و شبدر قرمز از جمله داروهای گیاهی هستند که حاوی ترکیبات شبه استروژن میباشند و از کاهش تراکم استخوانها جلوگیری می نمایند.
- گیاه دم اسبی حاوی سیلیکا است که یک نوع ماده معدنی بسیار مهم و ضروری برای تشکیل استخوان محسوب میشود که به بهبود تراکم استخوان کمک خواهد کرد.
- ملاتونین معمولاً به بهبود چرخه خواب نیز کمک میکند اما تحقیقات نشان داده که در سلامت و افزایش رشد سلولهای استخوانی نقش دارد.
- سویا حاوی ایزوفلاون است که یک ترکیب شبه استروژن محسوب میشود و از کاهش حجم استخوان جلوگیری خواهد کرد.
- تحقیقات نشان داده است که تای چی می تواند ریسک زمین خوردن در بزرگسالان را کاهش دهد و باعث بهبود قدرت و هماهنگی عضلات و کاهش درد و سفتی آنها شود. به علاوه عدم استعمال دخانیات، مصرف مشروبات الکلی، محدود کردن میزان مصرف کافئین و قرار دادن دست و پا در مقابل نور آفتاب و هر روز حداقل به مدت نیم ساعت به بهبود سلامت شما کمک خواهد کرد.
برای جلوگیری از کاهش تراکم استخوان چه باید کرد؟ آیا مصرف ویتامین دی و کلسیم کمک کننده است؟
شما میتوانید در طول زندگی خود با انجام اقدامات متعدد، از بروز کاهش تراکم استخوان، پیشرفت سریع بیماری و عدم حفاظت استخوان در برابر شکستگی جلوگیری کنید. مصرف منابع غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D و گنجاندن آنها در رژیم غذایی میتواند بسیار کمک کننده باشد.
کلسیم
بدن ما در طول سالهای رشد به کلسیم برای ساخت استخوانها و تأمین ذخایر کلسیم نیاز خواهد داشت. افزایش تراکم استخوان در طول سالهای جوانی می تواند یک سرمایه گذاری بلند مدت برای آینده باشد. مصرف کلسیم به مقدار ناکافی در دوران رشد باعث میشود که شما در آینده دچار کاهش تراکم استخوان شوید. با این حال شما در هر سن و سالی یا هر وضعیت سلامتی که باشید به کلسیم برای حفظ سلامت استخوانهای خود نیاز خواهید داشت. پس از اتمام دوران رشد شما همچنان به کلسیم نیاز دارید زیرا بدن در طول روز مقداری کلسیم را از دست می دهد که باید جایگزین شود. اگر چه کلسیم پس از دوران یائسگی می تواند از کاهش تدریجی تراکم استخوان جلوگیری کند همچنان نقش مهمی را در حفظ سلامت استخوانها ایفا خواهد کرد. حتی اگر شما در دوران یائسگی قرار دارید یا دچار کاهش تراکم استخوان هستید افزایش مصرف کلسیم و ویتامین دی باعث می شود ریسک شکستگی استخوان به حداقل برسد. میزان کلسیم مورد نیاز بر اساس سن و عوامل دیگری تعیین می شود. آکادمی ملی علوم و تحقیقات پیشنهاد کرده است که گروههای مختلف به مقدار توصیه شده زیر به مصرف کلسیم بپردازند:
- زنان و مردان ۹ تا ۱۸ ساله به روزی ۱۳۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند.
- زنان و مردان ۱۹ تا ۵۰ ساله به روزی ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند.
- زنان باردار یا زمانی که در دوران شیردهی قرار دارند و ۱۸ سال سن دارند به روزی ۱۳۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند و زنان باردار یا زنانی که در دوران شیردهی قرار دارند زن ۱۸ تا ۵۰ سال سن دارند به روزی ۱۰۰۰ میلی گرم کلسیم نیاز دارند.
- زنان و مردان بالای ۵۰ سال به روزی ۱۲۰۰ میلی گرم محصولات لبنی از قبیل ماست و پنیر نیاز دارند که از منابع عالی کلسیم محسوب می شوند. هر یک لیوان شیر حدود ۳۰۰ میلی گرم کلسیم دارد. سایر محصولات سرشار از کلسیم از قبیل ماهی ساردین با استخوان و سبزیجات برگ سبز از قبیل بروکلی و کلم سبز از منابع عالی کلسیم هستند. در صورتی که در رژیم غذایی شما به مقدار کافی کلسیم وجود داشته باشد می توانید از مکمل غذایی استفاده کنید و قبل از مصرف مکمل کلسیم باید با پزشک خود صحبت کنید.
ویتامین دی
ویتامین دی به بدن برای جذب کلسیم کمک میکند. پزشکان روزانه ۲۰۰ تا ۶۰۰ میلی گرم مصرف کلسیم را توصیه می کنند. محصولات لبنی یک منبع عالی از ویتامین دی هستند. مصرف مکملهای ویتامین در مواردی که در رژیم غذایی شما به مقدار کافی ویتامین دی وجود ندارد ضروری خواهد بود. معمولاً مولتی ویتامین حاوی ۴۰۰ تا ۸۰۰ واحد ویتامین دی است. در خصوص مصرف مکمل ویتامین دی با پزشک خود صحبت کنید زیرا مصرف زیاد آن می تواند باعث مسمومیت شود.
چه تمرینات ورزشی می تواند در درمان و پیشگیری از کاهش تراکم استخوان کمک کننده باشد؟
بهترین تمرینات ورزشی در درمان و پیشگیری از کاهش تراکم استخوان تمریناتی هستند که عضلات و استخوانهای شما بر خلاف جاذبه زمین کار میکنند تا بدن شما به طور مستقیم بایستد. برخی از تمرینات ورزشی از قبیل شنا و دوچرخه سواری جزو تمرینات تحمیل کننده وزن بدن نیستند زیرا هنگامی که شما در آب شنا می کنید آب از بدن شما محافظت خواهد کرد و هنگامی که دوچرخه سواری می کنید دوچرخه نقش محافظ را ایفا می کند. اگرچه این تمرینات به تقویت استخوانها کمک می کنند به دلایل دیگری از قبیل بهبود انعطاف پذیری و تناسب اندام اثر گذار هستند که این امر در حفظ سلامت عمومی کل بدن اهمیت دارد. تمرینات ورزشی که با تحمل وزن بدن همراه هستند را میتوان به تمرینات سبک و سنگین تقسیم کرد. معمولاً تمرینات ورزشی سنگین شامل حرکات پرشی در اطراف است و برای افرادی که در معرض خطر شکستگی استخوان قرار دارند توصیه نمی شود. بهترین زمان برای شروع تمرینات ورزشی به منظور محافظت از بدن همین حالا است. کودکان و فرزندان خود را تشویق کنید به انجام فعالیت جسمانی بپردازد زیرا وضعیت استخوانهای شما در آینده به میزان قدرتمندی آنها در دوران جوانی شما بستگی دارد. همیشه قبل از شروع هر نوع تمرین ورزشی جدید با پزشک خود مشورت کنید. برخی از تمریناتی که در بخش زیر به آنها اشاره می کنیم برای همه افراد در سنین مختلف مناسب نمی باشد:
تمرینات ورزشی سنگین برای جلوگیری از کاهش تراکم استخوان به شرح زیر می باشند:
- ایروبیک
- تمریناتی که با توپ انجام میشود از قبیل بسکتبال، فوتبال و هاکی
- رقصیدن
- ژیمناستیک
- دویدن
- طناب زدن
- تمرینات ورزشی که با راکت انجام میشوند از قبیل بدمینتون و تنیس و اسکواش
- ترامپولینگ
- پیاده روی
تمرینات ورزشی سبک برای جلوگیری از کاهش تراکم استخوان به شرح زیر می باشند:
- تمرینات ورزشی مخصوص تعادل
- ورزش با دستگاه
- ورزش کردن با طناب مخصوص استقامت
- باغبانی کردن
- تمرینات ایروبیک سبک
- هنرهای رزمی از قبیل تکواندو و کاراته
- حرکت پرس و اسکات و لانج
- ورزش با طناب ورزشی
- صخره نوردی
- تقویت عضلات به کمک وزن بدن
- تای چی
- پیاده روی
- وزنه برداری
افرادی که دچار کاهش قابل توجه تراکم استخوانهای خود هستند به تمرینات ورزشی سبک تر نیاز دارند که برخی از آنها به شرح زیر می باشند و شما می توانید این تمرینات را در حالت نشسته و روی صندلی انجام دهید:
- برای انجام حرکت کشش قفسه سینه باید به صورت صاف بنشینید و به کشش بازوهای خود به سمت بیرون بپردازید. به آرامی قفسه سینه خود را به سمت بیرون بکشید تا بتوانید کشش آن را احساس کنید. حدود ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید سپس کمی استراحت کنید و ۱۰ بار به تکرار این تمرین بپردازید.
- برای چرخش بالا تنه باید به صورت صاف بنشینید و بازوهای خود را به صورت ضربدری روی شانههای خود قرار دهید. لگن خود را ثابت نگه دارید و بالا تنه خود را بچرخانید و به سمت جلو و شانه چپ خود خم شوید و حدود ۵ تا ۱۰ ثانیه در این حالت بمانید. این تمرین را با شانه راست خود انجام دهید. ۱۰ بار به انجام این تمرین با هریک از دو طرف بدن خود بپردازید.
- برای انجام رژه در حالت نشسته باید به صورت صاف بنشینید و دست خود را روی صندلی بگذارید و پای خود را از ناحیه زانو خم کنید و تا جایی که می توانید آن را بالا بیاورید سپس روی زمین قرار دهید. این حرکت را با پای راست خود نیز انجام دهید ۱۰ بار به انجام این تمرین با هریک از پاهای خود بپردازید.
چگونه تمرینات ورزشی استقامتی از کاهش تراکم استخوان جلوگیری می کنند؟
تمرینات ورزشی استقامتی که از آنها تحت عنوان تمرینات تقویتی نیز یاد می شود از وزنههای آزاد، طناب کشی یا وزن خود بدن برای تقویت عضلات و استخوانهای بدن استفاده می کنند. این نوع تمرینات ورزشی با استخوانهای شما فشار وارد می کند. تحقیقات نشان داده است که این تمرین برای تحریک سلولهای تولید کننده استخوان که استئوبلاست نام دارند ضروری است. وظیفه این سلولها تولید بافتهای استخوانی بیشتر است که باعث بهبود تراکم استخوان میشود و به تقویت آنها کمک خواهد کرد. این تمرینات ورزشی آن نقاط از سیستم اسکلتی شما را هدف قرار میدهند که احتمال شکستگی آنها زیاد است مانند ستون فقرات، مچ دست و لگن. این تمرینات باعث بهبود عضلاتی می شوند که به استخوانها متصل هستند و به هماهنگی و تعادل آنها کمک می کنند.
ارتباط بین کاهش تراکم استخوان و سیستم غدد درون ریز چیست؟
سیستم غدد درون ریز یک مجموعه از غدد بدن است که وظیفه تولید هورمونها را بر عهده دارند و در رشد و نمو بدن و تنظیم سوخت و ساز بدن، حفظ بافت و عملکرد جنسی، کمک به تولید مثل و بهبود خواب و خلق و خو و سایر موارد نقش مهمی را ایفا می کنند. اختلالات غدد درون ریز شایع ترین علت کاهش تراکم استخوان است که شایع ترین اختلالات غدد درون ریز عبارتند از پرکاری غده تیروئید و دیابت. این اختلالات باعث کاهش تراکم استخوان می شوند زیرا در روند تولید هورمونهایی که برای حفظ سلامت استخوانها ضروری هستند اختلال ایجاد میشود. فقدان برخی هورمونهای خاص باعث میشود که روند کاهش تراکم استخوان بیشتر شود و ریسک شکستگی استخوان افزایش پیدا کند در صورتی که این اختلال را تشخیص داده شوند و درمان گردد درد معمولاً تراکم استخوان افزایش پیدا خواهد کرد.
آیا کاهش تراکم استخوان ارثی است؟
متخصصان برآورد کرده اند که حدود ۷۵ درصد از موارد کاهش تراکم استخوان که در سنین ۱۸ و ۲۵ سالگی رخ میدهد تحت تاثیر عوامل ژنتیکی قرار دارد به همین دلیل میتوان گفت که اختلال کاهش تراکم استخوان یک مشکل ارثی است. این امر بدین معنا است که اگر یکی از اعضای خانواده شما دچار مشکل کاهش تراکم استخوان است احتمال بروز آن در شما نیز وجود دارد. اگر شما در چنین شرایطی قرار دارید رعایت رژیم غذایی سالم و حفظ تناسب اندام و ورزش کردن میتواند کمک بسیار زیادی به شما نماید.