مراقبت های بعد از عمل تنگی کانال نخاع کمر: فیزیوتراپی و ورزش

تاریخ: 30 آبان 1402

تنگی کانال نخاع اغلب با تغییرات مربوط به سن بوجود می‌آید. مثل: آرتروز، ورم مفاصل، بیرون زدگی‌های خفیف دیسک که به اصطلاح بالجینگ دیسک گفته می‌شود، چرخش استخوان‌ها و ضخیم شدن رباط ها. اگر با تنگی کانال نخاعی زندگی می‌کنید و به فکر جراحی هستید، تحقیقات در مورد روند بهبودی ضروری است. بسته به شدت و محل تنگی کانال نخاع شما، گزینه‌های جراحی مختلفی وجود دارد. هر یک از این گزینه‌ها زمان ریکاوری مخصوص به خود را دارند و محدودیت‌های مختلف حرکتی را ایجاد خواهند کرد.

کلینیک امید در مواجه با بیماری‌ها، رویکرد پلکانی دارد و استفاده از درمان‌های ساده‌تر را در اولویت خود قرار می‌دهد متخصصین طب فیزیکی این کلینیک ابتدا درمان‌‌های ساده و کم تهاجمی را به بیماران پیشنهاد می‌دهند. در صورتی که بیمار به درمان‌های ساده پاسخ نداد، استفاده از درمان‌های تهاجمی‌تر و پرهزینه‌تر توصیه می‌شود. در نهایت اگر شرایط بیمار به گونه‌ای است که هیچ کدام از این درمان‌ها برای او مفید واقع نشد، متخصص طب فیزیکی بیمار را به جراح متبحر ارجاع می‌دهد. اما بیماران در اکثر موارد با استفاده از خدماتی که در این کلیینک ارائه می‌شود، از درمان‌ جراحی بی‌نیاز می‌شوند. از جمله از جراحی‌های بسته‌ای که در کلینیک امید انجام می‌شود عبارتند از:

• لیزر نوکلوئوتومی
• آندوسکوپی به روش هیدروسیژن
• تزریق های ترنسفورمینال
• تزریق در فاست
• رادیوفرکوئنسی

روش‌های جراحی تنگی کانال نخاع

به طور معمول، جراحان از 2 روش جراحی برای جراحی تنگی کانال نخاع استفاده می‌کنند.

•  رفع فشار: جراح با از بین بردن فشاری که بافت بر روی ساختار عصبی وارد می‌کند، باعث می‌شود فضای بیشتری در کانال ستون فقرات (برای نخاع) یا در فرامینا (برای ریشه‌های عصبی) ایجاد شود.
• تثبیت کردن: جراح در این روش حرکت بین مهره‌ها را محدود می‌کند.

رفع فشار ستون فقرات چیست؟ 

برای رفع فشار در امتداد ستون فقرات از گردن تا قسمت تحتانی کمر، جراحی می‌تواند به کار گرفته شود. در این عمل، با ایجاد برش در عضلات خلفی کمر، به استخوان لامینا دسترسی حاصل می‌شود. استخوان لامینا قسمت پشتی کانال ستون فقرات را تشکیل می‌دهد و پوششی بر روی نخاع ایجاد می‌کند. با برداشتن استخوان لامینا و رباط‌های ضخیم شده، فضای بیشتری برای اعصاب فراهم می‌شود و این عمل باعث می‌شود خارهای استخوانی (استئوفیت‌ها) نیز از بین بروند. تعداد مهره‌هایی که درگیر می‌شوند به میزان تنگی کانال بستگی دارد و ممکن است در این عمل یک مهره (یک سطح) یا بیشتر (چند سطح) درگیر شوند. این روش جراحی به منظور رفع فشار در ستون فقرات از گردن تا قسمت تحتانی کمر مورد استفاده قرار می‌گیرد.

انواع مختلف عمل جراحی رفع فشار وجود دارد:

• لامینکتومی از بین بردن کل استخوان لامینا، بخشی از مفاصل فاست بزرگ شده و رباط‌های ضخیم شده که روی نخاع و اعصاب را پوشانده‌اند.
• لامینوتومی برداشتن قسمت کوچکی از استخوان لامینا و رباط‌ها، معمولاً از یک طرف است. از طریق این روش، پشتیبانی طبیعی استخوان لامینا در جای خود باقی مانده و احتمال بی ثباتی ستون فقرات کاهش می‌یابد. گاهی اوقات ممکن است جراح برای ایجاد برش کوچک‌تر و کم‌تهاجم‌تر از آندوسکوپ استفاده کند.
• فورامینوتومی برداشتن استخوان اطراف فورامن عصبی است – كانالی استخوانی كه ریشه‌های عصبی هنگام خروج از ستون فقرات از آن عبور می‌کنند. این روش هنگامی استفاده می‌شود كه دژنراسیون دیسك باعث کاهش ارتفاع فرامین و پینچ شدن عصب شود.
• لامینوپلاستی روشی است که در آن برای گسترش فضای کانال ستون فقرات، استخوان‌های لامینا را از یک طرف قطع کرده و آن‌ها را مانند یک در باز می‌کنند. این روش فقط در ناحیه گردن (ستون فقرات گردنی) استفاده می‌شود.
• دیسککتومی عبارت است از روشی برای از بین بردن بخشی از دیسک شکسته یا دژنراتیو برای تسکین فشار وارد شده بر اعصاب.

جراحی تثبیت کننده برای تنگی کانال نخاع 

درمان تنگی کانال نخاع ممکن است بدون نیاز به تثبیت ستون فقرات انجام شود. تثبیت ستون فقرات به عملیاتی گفته می‌شود که به وسیله آن ستون فقرات ثابت شده و فیوژن ستون فقرات نیز نامیده می‌شود. این نوع جراحی به خصوص در مواردی که یک یا چند مهره از موقعیت صحیح خود خارج شده باشند، مفید است. خروج مهره‌ها از موقعیت صحیح باعث ناپایداری و درد در ستون فقرات می‌شود. در این حالت، لغزش استخوان‌ها می‌تواند به فشار عصبی و گیرافتادگی عصبی منجر شود. لازم به ذکر است که نیاز به تثبیت ستون فقرات بستگی به تعداد مهره‌هایی دارد که جراح با آن‌ها کار می‌کند. به عنوان مثال، اگر استخوان لامینا (با استفاده از لامینکتومی) در چندین مهره برداشته شود، ستون فقرات بدون این ساختارها ناپایدار خواهد شد و در این صورت نیاز به فیوژن ستون فقرات جهت کمک به تثبیت آن وجود خواهد داشت.

عمل تثبیت ستون فقرات معمولاً مدت‌هاست که مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جراحی می‌تواند به تنهایی یا به همراه جراحی رفع فشار انجام شود. در جراحی تثبیت ستون فقرات، جراح یک محفظه را ایجاد می‌کند تا استخوان‌های ستون فقرات شما در طول زمان (معمولاً چند ماه یا بیشتر) با یکدیگر متصل شوند. جراح از پیوند استخوان (معمولاً با استفاده از استخوان بدن شما) یا مواد بیولوژیکی (که رشد استخوان را تحریک می‌کند) استفاده می‌کند. جراح ممکن است از ابزارهای نخاعی مانند سیم، کابل، پیچ، میله و صفحه استفاده کند تا پایداری را تقویت کرده و به استحکام استخوان‌ها کمک کند. فیوژن ستون فقرات حرکت بین مهره‌ها را متوقف کرده و ثبات طولانی مدت را فراهم می‌کند.

چه کسانی برای این عمل مناسب هستند؟ 

در صورت داشتن موارد زیر، شما ممکن است یکی از گزینه‌های این عمل جراحی باشید:

• درد، ضعف یا بی‌حسی قابل توجه در پاها
• درد پا بدتر از درد کمر باشد
• مشکل شما با فیزیوتراپی یا دارو بهبود نیافته است
• مشکل در راه رفتن یا ایستادن، کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار داده است
• تست‌های تشخیصی (MRI ، CT ، میلوگرام) تنگی در کانال مرکزی یا شکاف جانبی را نشان داده است.

قبل از عمل چه اتفاقی می‌افتد ؟ 

ممکن است لازم باشد چند روز قبل از عمل آزمایشات پیش از عمل جراحی (مثلاً آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام، اشعه X قفسه سینه) را انجام دهید. در مطب پزشک فرم ‌ای رضایت‌نامه را امضا کرده و مدارک را پر می‌کنید تا جراح تاریخچه پزشکی شما را بداند (آلرژی، داروها / ویتامین‌ها ، سابقه خونریزی، واکنش‌های بیهوشی، جراحی‌های قبلی). شما باید یک هفته قبل از عمل از مصرف تمام داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (ناپروسین، Advil ، Motrin ، نوپرین ، Aleve و غیره) و رقیق کننده خون (کوودامین ، آسپیرین و غیره) را قطع کنید. علاوه بر این، از سیگار کشیدن یا استعمال سایر دخانیات را به مدت یک هفته قبل و 2 هفته بعد از عمل خودداری کنید زیرا ممکن است باعث خونریزی شود.

بیماران، صبح روز عمل در بیمارستان بستری می‌شوند. شب گذشته قبل از عمل مصرف هیچ نوشیدنی و غذایی مجاز نیست. یک لوله داخل وریدی (IV) در بازوی شما قرار می‌گیرد. متخصص بیهوشی در مورد اثر بیهوشی و خطرات آن توضیحاتی به شما خواهد داد.

بعد از عمل چه اتفاقی می‌افتد ؟ 

شما بعد از عمل در اتاق ریکاوری به نام PACU به هوش می‌آیید. فشار خون، ضربان قلب و تنفس شما کنترل و درد شما برطرف می‌شود. بعد از به هوش آمدن به بخش منتقل شده و سطح فعالیت خود را افزایش خواهید داد (نشستن روی صندلی، پیاده روی). اگر عمل جراحی فیوژن نیز انجام داده باشید، ممکن است لازم باشد یک بریس بپوشید. بعد از 1 تا 2 روز از بیمارستان مرخص خواهید شد و دستورالعمل‌های لازم نیز به شما داده می‌شود.

دستورالعمل‌های که هنگام ترخیص به بیمار داده می‌شود عبارت است از:

ناراحتی 

• داروهای ضد درد را طبق دستور جراح خود مصرف کنید. مواد مخدر می‌توانند اعتیاد آور باشند و به همین علت برای مدت زمان محدود استفاده می‌شوند.
• مواد مخدر همچنین می‌توانند باعث یبوست شوند. به مقدار زیاد آب بنوشید و غذاهای سرشار از فیبر بخورید. ملین‌ها و نرم کننده‌های مدفوع بدون نسخه در دسترس هستند.
• روی زخم جراحی خود 3-4 بار در روز به مدت 15-20 دقیقه برای کاهش درد و تورم یخ بگذارید.

محدودیت‌ها 

• به مدت 2 هفته بعد از عمل از خم شدن، بلند کردن یا پیچاندن کمرتان خودداری کنید.
• به مدت 2 هفته بعد از عمل، اجسام سنگین‌تر از 5 پوند را بلند نکنید.
• برای مدت 2 هفته هیچ فعالیت پرحاشیه‌ای از جمله باغبانی، کارهای خانه و رابطه جنسی را انجام ندهید.
• به مدت 2 هفته بعد از عمل، یا تا زمانی که با جراح خود صحبت نکرده‌اید رانندگی نکنید.
• اگر عمل فیوژن داشته‌اید، پس از شش ماه از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) (به عنوان مثال، آسپیرین؛ ایبوپروفن، Advil ، Motrin، نوپرین؛ ناپروکسن سدیم، Aleve) استفاده نکنید. NSAID ها ممکن است باعث خونریزی و اختلال در بهبود استخوان شوند.
• از کشیدن سیگار یا ویپ، و همچنین جویدن محصولات نیکوتین‌دار خودداری کنید. زیرا این مواد روند بهبودی را به تأخیر می‌اندازند و از رشد جدید استخوان جلوگیری می‌کنند.

فعالیت‌ها

• ممکن است چند هفته اول بعد از عمل برای فعالیت‌های روزانه (پانسمان، حمام کردن) خود به کمک نیاز داشته باشید. خستگی عادی است. بگذارید درد راهنمای شما باشد.
• هر 3-4 ساعت به مدت 5-10 دقیقه از جایتان بلند شوید و راه بروید. به تدریج زمان پیاده روی خود را به هر میزان که می‌توانید افزایش دهید.
• اگر جراح برای شما بریس تجویز کرده است، همیشه باید از آن استفاده کنید مگر در مواقع خواب و استحمام.

مراقبت از زخم / استحمام 

• برای جلوگیری از ابتلا به عفونت، دست‌های خود را قبل و بعد از تمیز کردن زخم کاملاً بشویید.
• اگر از درماباند (نوعی چسب پوستی) برای پوشاندن زخمتان استفاده شده است، ممکن است لازم باشد روز بعد از عمل حمام کنید. روی زخم را به آرامی با آب و صابون  بشویید و سپس با حوله خشک کنید.
• اگر گیره یا چسب بخیه دارید، ممکن است لازم باشد 2 روز بعد از عمل حمام کنید. پانسمان را برداشته و به آرامی با آب و صابون بشویید و آن را با حوله خشک کنید. در صورت وجود ترشح، پانسمان را تعویض کنید.
• زخم را خیس نکنید و یا آن را در آب (حمام ، استخر یا وان) فرو نبرید.
• از لوسیون یا پماد بر روی زخم استفاده نکنید.
• برخی ترشحات از زخم طبیعی است. اما در صورت زیاد بودن مقدار آن، داشتن بوی ناخوشایند، یا ترشحات با رنگ زرد یا سبز باید به مطب جراح مراجعه کنید.
• گیره‌ها یا چسب‌های بخیه در جلسات بعدی معاینه برداشته می‌شوند.

چه موقع باید با پزشک خود تماس بگیرید

• اگر دمای بدن شما بیش از 101.5 درجه فارنهایت باشد، یا اگر زخم شروع به باز شدن بکند یا علائم عفونت مانند قرمزی، تورم، درد یا ترشح وجود داشته باشد.
• تورم و حساسیت در ماهیچه یک پا.
• شروع دوباره سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در پاها یا بی‌حسی در ناحیه کشاله ران.

نتایج جراحی چیست؟

بعد از عمل، به طور معمول در مدت 4 تا 6 هفته می‌توانید به فعالیت‌های روزمره خود بازگردید. اما برای دیدن نتایج کامل در کاهش درد، ممکن است تا 6 ماه طول بکشد. در این بازه زمانی، حضور منظم در جلسات فیزیوتراپی بسیار مهم است تا یاد بگیرید چگونه حرکات صحیح را انجام دهید. فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا از عمل جراحی ستون فقرات خود بهترین نتیجه را بگیرید. این جلسات شامل تمرینات و توانبخشی است که به شما کمک می‌کند عضلات را تقویت کرده و قدرت و انعطاف‌پذیری را بهبود بخشید. بنابراین، حضور منظم در جلسات فیزیوتراپی و انجام تمرینات توصیه شده، در بهبود کامل و بهترین بهره‌وری از جراحی ستون فقرات شما تأثیرگذار خواهد بود.

رفع فشار از طریق عمل جراحی لامینکتومی در تسکین درد پا در 70٪ از بیماران موفقیت‌آمیز بوده که امکان بهبودی قابل توجهی را در عملکرد بیمار (توانایی انجام فعالیت‌های روزمره طبیعی) و کاهش میزان  قابل ملاحظه‌ای از درد و ناراحتی او را فراهم می‌کند. با این وجود، ممکن است درد کمر تسکین نیافته و 17٪ از افراد مسن به درمان دیگری نیز احتیاج داشته باشند. علائم بیماری ممکن است بعد از گذشت چند سال برگردد.

رفع فشار از طریق عمل جراحی لامینوتومی در تسکین کمردرد (72٪) و درد پا (86٪) و در بهبود توانایی راه رفتن (88٪) موفقیت آمیز است. لامینوتومی آندوسکوپیک باعث کاهش خونریزی، کاهش زمان بستری شدن بیمار در بیمارستان، و مصرف کم‌تر داروهای ضد درد نسبت به عمل لامینوتومی باز می‌شود.

نتایج عمل جراحی تا حد زیادی به خود شما بستگی دارد. مهم است که نگرش مثبت داشته باشید و با کوشش تمرینات بدنی خود را انجام دهید. حفظ وزن مناسب نسبت به قد شما می‌تواند درد را به میزان قابل توجهی کاهش دهد. انتظار نداشته باشید که کمر شما مثل یک کمر جدید باشد. به این نکته توجه داشته باشید که همیشه کمر شما مشکل دارد و برای جلوگیری از آسیب دیدگی مجبور به استفاده از روش‌های صحیح قرارگیری و بلند کردن اجسام هستید.

فیزیوتراپی برای تنگی کانال نخاع

هدف از فیزیوتراپی کاهش درد است و به شما این امکان را می‌دهد که به تدریج به فعالیت‌های عادی خود برگردید. فیزیوتراپی برای تنگی کانال نخاع شامل درمان با ابزارهای جسمی یا مکانیکی، از جمله ورزش یا گرما است. فیزیوتراپی ممکن است باعث کاهش درد در بافت های نرم (مانند عضلات، رباط‌ها و تاندون‌ها)، بهبود عملکرد و افزایش قدرت عضلات شود. یک درمانگر فیزیکی این روش‌های درمانی را با شما کار می‌کند و همچنین آموزش، و پشتیبانی‌های لازم را برای بهبودی شما ارائه خواهد داد.

روش‌های فیزیوتراپی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کشش، برای کاهش فشار در مفاصل.
• آموزش، برای کمک به شما در بهبود و حفظ وضعیت خود.
• ورزش، برای تقویت ماهیچه‌ها.
• درمان دستی، از جمله ماساژ، برای بهبود یا حفظ دامنه حرکت.
• گرما درمانی، برای بهبود گردش خون به ماهیچه‌ها و سایر بافت‌های نرم.
• یخ درمانی، برای تسکین درد.
• دوچرخه سواری و پیاده روی محدود، برای رشد شرایط بدنی خوب.
• ورزش‌های آبی، برای این که بدن شما بدون فشار بر ستون فقرات ورزش کند.

ورزش درمانی

تمرین‌ها و تکنیک‌هایی که ممکن است به تسکین علائم تنگی کانال نخاع و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند شامل موارد زیر است:

• تقویت اندام تحتانی، که ممکن است به جلوگیری از افتادن کمک کند.
• حرکات کششی
• حرکات تیلت‌های لگنی و تثبیت کننده کمر.
• تغییرات مکرر موقعیت، برای جلوگیری از ایستادن مداوم که باعث فشردگی در ستون فقرات می‌شود.
• از قبل برنامه ریزی کنید تا بین فعالیت‌هایی که باعث ایجاد فشار می‌شوند، مانند پیاده روی و باغبانی، استراحت کنید.
• روش مناسب برای بلند کردن اجسام، فشار دادن و کشیدن.

پزشک یا متخصص فیزیوتراپ شما برنامه خاصی را برای سطح طبیعی فعالیت، آمادگی جسمی و شدت درد شما طراحی خواهد کرد.