تاریخ: ۱۹ آبان ۱۴۰۲
مفصل شانه یک مفصل از نوع توپی- سوکتی (حفره‌ی استخوانی) است که در محل اتصال بین بازو و ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه قرار دارد. سوکت یا حفره‌ی مفصل شانه، از قسمتی از تیغه‌ی شانه تشکیل می‌شود و توپی روی سر مفصل شانه در بالای استخوان بازو قرار می‌گیرد. این مفصل بیشتر از هر مفصل دیگری در بدن تحرک دارد اما وقتی شانه دچار ساییدگی و آرتروز می‌شود، می‌توان منبعی از درد و بی‌ثباتی باشد.
آرتروز و ساییدگی مفصل شانه می‌تواند وضعیتی دردناک باشد که تحرک و عملکرد کلی شانه‌تان را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. پزشکان، گزینه‌های درمانی مختلفی را برای کمک به شما در بازگرداندن دامنه‌ی کامل حرکتی و عملکردی کامل دست و شانه‌تان ارائه می‌دهند.
تعیین مراحل صحیح و مناسبی برای درمان می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، البته متخصصین مرکز جامع توانبخشی امید می‌توانند به شما کمک کرده و شما را برای اقدام به مناسب‌ترین و بهترین روش درمان‌ها برای شرایط خاصی که دارید، راهنمایی کنند. به طور کلی، روندی که برای درمان توصیه می‌شود این است که از گزینه‌های درمان ساده شروع کرده و به سمت گزینه‌های درمانی جدی‌تر و شدیدتر پیشروی کنید.
انواع آرتروز و ساییدگی شانه
آرتروز شانه به معنای التهاب مفاصل شانه است. پنج نوع آرتروز شایع وجود دارد که می‌تواند شانه را تحت تأثیر قرار دهد و باعث درد و کاهش تحرک آن شود. انواع آرتروز شانه عبارت‌اند از:
استئوآرتریت
یکی از نوع‌های رایج آرتروز، که به عنوان استئوآرتریت یا آرتروز شانه شناخته می‌شود، از اثرات پیری بر روی مفصل شانه تبعیت می‌کند. در این نوع آرتروز، غضروف محافظی که روی مفصل وجود دارد، به مرور زمان تخریب می‌شود. به همین دلیل، آرتروز شانه را معمولاً به عنوان “آرتریت ساییدگی و پارگی” شناخته می‌کنیم. وقتی غضروف‌ها فرسوده و آسیب دیده می‌شوند، لایه محافظی برای جلوگیری از اصطکاک بین مفاصل وجود ندارد.
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
برخلاف آرتروز، آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی مزمن است که به جای غضروف بین مفاصل، بر پوشش داخلی مفاصل شانه تأثیر می‌گذارد. تورم این پوشش که بخشی مهم و روان کننده‌ی مفصل است، منجر به درد در هر دو مفصل شانه می‌شود و این باعث می‌شود انجام حرکات معمول روزمره دشوار باشد.
آرتریت پس از سانحه
آرتریت پس از سانحه (Posttraumatic Arthritis) نوعی آرتروز است که پس از آسیب و یک تروما ایجاد می‌شود. برخی از بیماران پس از آسیب به شانه دچار آرتروز می‌شوند. “این آسیب می‌تواند در نتیجه شکستگی، دررفتگی، آسیب دیدگی ورزشی یا دیگر انواع ضربه باشد.”
آرتروپاتی روتاتور کاف
این شکل از آرتروز که بر روی شانه تأثیر می‌گذارد، معمولاً در نتیجه‌ی آسیبی در روتاتور کاف درمان نشده مانند پارگی روتاتور کاف است. بیمارانی که علائم آرتروپاتی روتاتور کاف را دارند معمولاً درد شانه، ضعف و کاهش دامنه حرکتی را تجربه می‌کنند.
نکروز آواسکولار
نکروز آواسکولار (avascular necrosis) نوعی بیماری است که گردش خون در بافت‌های شانه را با مشکل مواجه می‌کند. اگرچه این وضعیت ممکن است در ابتدا علائمی نشان ندهد، اما با گذشت زمان بدتر می‌شود و می‌تواند منجر به آرتروز شانه شود. وقتی بیمار دچار نکروز آواسکولار می‌شود، جریان خون در استخوان بازو در شانه دچار اختلال می‌شود. “وقتی خون نتواند به استخوان برسد، مرگ سلولی در شانه رخ می‌دهد.”
عوامل خطر
آرتروز و ساییدگی شانه عمدتاً در افراد بالای ۵۰ سال رخ می‌دهد. این وضعیت بیشتر در بیمارانی که سابقه آسیب دیدگی شانه را دارند، مشاهده می‌شود. به طور معمول، افرادی که در گذشته آسیب شانه داشته و جراحی جدی را تجربه کرده‌اند، در طول زمان با آرتروز شانه مواجه می‌شوند و در زندگی روزمره خود با آن مواجه می‌شوند.
علاوه بر این، عوامل ژنتیکی و وراثتی نیز ممکن است نقشی در ایجاد این بیماری داشته باشند، به ویژه در مورد آرتروز شانه ناشی از آرتریت روماتوئید. این به این معنی است که بیماری آرتروز شانه ممکن است در خانواده‌ها به صورت ارثی منتقل شود و در ابتدای زندگی بیماران مشاهده شود.
علائم ساییدگی مفصل شانه
علائم ساییدگی شانه رو به پیشرفت هستند به طوری که می‌توانند وضعیت را وخیم‌تر کنند. نکته‌ی جالب توجه در مورد آرتروز شانه این است که علائم آن همیشه به صورت ثابت و به مرور زمان پیشرفت نمی‌کند. اغلب بیماران ماه‌های خوب و ماه‌های بدی را از دوران بروز علائم بیماری‌شان گزارش می‌دهند، با ممکن است این علائم با تغییرات آب و هوایی نیز تغییر کنند. درک این نکته حائز اهمیت است زیرا مقایسه‌ی کردن علائم آرتروز و ساییدگی مفصل شانه در یک روز بخصوص ممکن است روند پیشرفت کلی این شرایط را به طور دقیق بیان نکند.
شایع‌ترین علائم ساییدگی مفصل شانه عبارت‌اند از:
- درد در هنگام انجام فعالیت‌ها
- محدود شدن دامنه‌ی حرکتی
- خشکی شانه
- ورم مفصل
- درد و سوزش در اطراف مفصل
- احساس ساییده شدن و خرش خرش کردن در مفصل
ارزیابی بیمار مبتلا به آرتروز و ساییدگی مفصل شانه باید با معاینه فیزیکی و عکس‌برداری رادیولوژی انجام شود. این روش‌ها می‌توانند به عنوان یک پایه برای ارزیابی معاینات بعدی و تعیین پیشرفت بیماری عمل کنند.
تشخیص
پزشکان با پرسیدن علائم از بیمار، آرتروز شانه را تشخیص می‌دهند؛ همچنین با انجام یک معاینه کامل بدنی که شامل بررسی دامنه حرکتی در مفصل و قدرت عضلانی در منطقه و بررسی تصاویری مانند تصاویر رادیولوژی از شانه می‌شود
در طول معاینه فیزیکی، پزشک شما موارد زیر را بررسی می‌کند:
- ضعف (آتروفی) در عضلات
- درد و حساسیت در هنگام لمس منطقه‌ی آسیب
- درد در هنگام وارد کردن فشار به مفصل
- میزان دامنه حرکتی منفعل (به کمک) و فعال (بدون کمک و خود هدایت شده)
- هر گونه علائم آسیب به عضلات، تاندون‌ها، رباط‌های اطراف مفصل بررسی می‌شود
- علائم آسیب دیدگی قبلی
- درگیری سایر مفاصل (نشانه‌ای از آرتریت روماتوئید)
- کرپیتوس (احساس ساییده شدن در داخل مفصل) همراه با حرکت
با انجام عکس‌برداری رادیولوژی از شانه‌ی دچار ساییدگی و آرتروز، باریک شدن فضای مفصل، تغییرات استخوان و تشکیل خار استخوان (استئوفیت‌ها) نشان داده می‌شود. در بعضی مواقع از MRI برای ارزیابی بهتر تاندون‌های روتاتور کاف استفاده می‌شود و از سی تی اسکن می‌توان برای ارزیابی سه بعدی استخوان‌های شانه استفاده کرد.
درمان ساییدگی مفصل شانه
درمان آرتروز شانه باید با ابتدایی‌ترین مراحل آغاز شود و در موارد بیشتری پیشرفت کند که احتمالاً شامل جراحی نیز خواهد بود. همه روش‌های درمانی برای هر بیمار مناسب نیستند و شما باید با پزشک خود مشورت کنید تا مشخص کنید کدام روش‌ها برای آرتروز شانه شما مناسب هستند.
تغییر در فعالیت‌ها
محدود کردن برخی فعالیت‌ها ممکن است ضروری باشد و یادگیری روش‌های جدید برای تمرین و ورزش می‌تواند مفید باشد. تمرینات مخصوص شانه برای بیمارانی که شانه ضعیفی دارند بسیار عالی است.
فیزیوتراپی
هدف از یک برنامه درمانی فیزیوتراپی برای آرتروز و ساییدگی مفصل شانه، تسکین علائم و کاهش التهاب است. از آنجا که مفصل شانه مفصلی نیست که تحمل کننده وزنی از بدن باشد، بسیاری از بیماران می‌توانند از طریق درمان‌های فیزیوتراپی به خوبی بهبودی پیدا کنند. کشش و تقویت عضلات اطراف مفصل شانه ممکن است به کاهش بار از روی شانه کمک کند. جلوگیری از آتروفی عضلات قسمت مهمی در حفظ عملکرد و کاربرد شانه است.
داروها
داروهای ضدالتهاب
داروهای ضدالتهاب و ضد درد (NSAID) داروهایی هستند که به درمان درد و التهاب کمک می‌کنند و می‌توانند توسط پزشک تجویز شده و یا بدون نسخه‌ی پزشک تهیه شوند. قبل از مصرف داروهای ضدالتهاب برای آرتروز شانه بهتر است با پزشک خود صحبت کنید.
مکمل‌های مفصلی (گلوکوزامین)
به نظر می‌رسد گلوکوزامین بی‌خطر است و ممکن است برای درمان آرتروز شانه مؤثر باشد، اما تحقیقات صورت گرفته در مورد این مکمل‌ها محدود است. بسیاری از بیماران با علائم آرتروز شانه با گلوکز آمین تسکین متوسطی را حاصل می‌کنند.
تزریق کورتیزون
تزریق کورتیزون ممکن است به کاهش التهاب و کاهش درد در مفصل کمک کند. اگرچه این تزریق‌ها ساییدگی و آرتروز شانه را درمان نمی‌کنند، اما ممکن است علائم را کاهش داده و به کنترل درد کمک کنند.
جراحی
- آرتروسکوپی شانه: اینکه عمل جراحی آرتروسکوپی شانه دقیقاً چقدر برای درمان آرتروز مؤثر است، جای بحث دارد. این عمل برای برخی علائم خاص آرتروز شانه، ممکن است مفید باشد.
- جراحی تعویض مفصل شانه: در این عمل جراحی، غضروف دچار ساییدگی و التهاب برداشته می‌شود و یک پروتز مفصل توپی و سوکت فلزی و پلاستیکی در شانه قرار می‌گیرد. این یک گزینه عالی برای تسکین درد ناشی از آرتروز شدید شانه است.
- تعویض کامل مفصل شانه به روش معکوس: به این روش تعویض شانه معکوس گفته می‌شود زیرا در این روش توپی و سوکت معکوس هستند. قسمت توپی بر روی تیغه شانه قرار می‌گیرد و سوکت یا همان حفره‌ی مفصل در بالای استخوان بازو قرار می‌گیرد. این تکنیک معکوس امکان عملکرد بهتر شانه را با وجود یک روتاتور کاف غیرفعال فراهم می‌کند.
چگونه از آرتروز جلوگیری کنیم؟
همیشه نمی‌توانید از آرتروز جلوگیری کنید. برخی از دلایل مانند افزایش سن، سابقه خانوادگی و جنسیت (بسیاری از انواع آرتروز در زنان بیشتر دیده می‌شود) از کنترل شما خارج است.
بیش از 100 نوع مختلف آرتروز وجود دارد. سه نوع اصلی عبارت‌اند از: آرتروز استئوآرتریت (OA)، آرتریت روماتوئید (RA) و آرتریت پسوریازیس (PsA). هر یک از این انواع به طرز متفاوتی ایجاد شده و پیشروی می‌کنند، اما همه آن‌ها دردناک هستند و می‌توانند منجر به از دست دادن عملکرد و تغییر شکل شوند.
چند عادت سالم وجود دارد که می‌توانید با افزایش سن خطر ابتلا به درد و ساییدگی مفاصل را کاهش دهید. بسیاری از این روش‌ها مانند ورزش و رژیم غذایی سالم از بیماری‌های دیگر نیز جلوگیری می‌کند.
مصرف ماهی
برخی از ماهی‌ها سرشار از اسیدهای چرب امگا 3، یک چربی سالم و اشباع نشده هستند. امگا 3 دارای فواید بسیار در سلامتی می‌باشد و می‌تواند باعث کاهش التهاب در بدن شود.
در یک مطالعه نشان داده شده است که زنانی که به طور منظم ماهی می‌خورند ممکن است کمتر در معرض آرتریت روماتوئید قرار داشته باشند. دانشمندان توصیه می‌کنند ماهی‌هایی که امگا 3 زیادی دارند مانند ماهی آزاد، ماهی قزل‌آلا، ماهی خال خالی و ساردین دو بار در هفته مصرف کنید. ماهی‌هایی که در طبیعت صید می‌شوند معمولاً بیشتر از ماهی‌های پرورشی توصیه می‌شوند.
وزن خود را کنترل کنید
زانوها باید وزن بدن شما را تحمل کنند. اضافه وزن یا چاقی می‌تواند آسیب واقعی به آن‌ها وارد کند. به گفته جان هاپکینز، اگر فقط 10 پوند (4.5 کیلوگرم) اضافه وزن دارید، هنگام برداشتن هر گام، وزن روی زانوی شما 30 تا 60 پوند (13 تا 25 کیلوگرم) افزایش می‌یابد.
زنان دارای اضافه وزن تقریباً چهار برابر بیشتر از زنان با وزن سالم مبتلا به آرتروز زانو می‌شوند. رژیم و ورزش می‌تواند به شما کمک کند تا وزنتان را در محدوده سالمی کاهش دهید و نگه دارید.
ورزش
ورزش نه تنها استرس ناشی از اضافه وزن را از روی مفاصل خارج می‌کند، بلکه باعث تقویت عضلات اطراف مفاصل نیز می‌شود. این امر باعث ثبات آن‌ها می‌شود و می‌تواند از آن‌ها در برابر ساییدگی بیشتر محافظت کند.
برای به حداکثر رساندن مزایای تمرینات ورزشی خود، فعالیت‌های هوازی مانند پیاده‌روی یا شنا را با ورزش‌های تقویت کننده جایگزین کنید. همچنین، برای حفظ انعطاف پذیری و دامنه حرکت خود، برخی از تمرینات و حرکات کششی را اضافه کنید.
از آسیب دیدن جلوگیری کنید
با گذشت زمان، مفاصل شما می‌توانند فرسوده شوند؛ اما وقتی به مفاصل خود آسیب می‌رسانید مثلاً هنگام ورزش یا به دلیل سوانحی می‌توانید به غضروف آسیب برسانید و این باعث فرسودگی و ساییدگی سریع‌تر مفصل می‌شود.
برای جلوگیری از آسیب دیدگی، همیشه هنگام ورزش از تجهیزات ایمنی مناسب استفاده کنید و روش‌های صحیح ورزش کردن را بیاموزید.
از مفاصل خود محافظت کنید
استفاده از روش‌های مناسب در هنگام نشستن، کار کردن و بلند کردن می‌تواند به محافظت از مفاصل در برابر فشارهای روزمره کمک کند.
وسایل را نزدیک بدن خود حمل کنید تا فشار زیادی به مچ دست وارد نکنید. اگر مجبورید مدت طولانی در محل کار خود بنشینید، حواستان باشد که پشت، پاها و بازوها به خوبی پشتیبانی و محافظت می‌شوند.
