آرتروز شانه : درمان خشکی و التهاب شانه بعلت آرتروز با فیزیوتراپی

آرتروز شانه در اثر التهاب مفصل شانه ایجاد می‌شود. در قسمت مفصل شانه، استخوان بازو به استخوان کتف و ترقوه متصل می‌شود. التهاب مفصل شانه در اثر ساییدگی و آسیب‌دیدگی مفاصل شانه یا روتاتور کاف و یا آرتریت روماتوئید بروز می‌کند. علائم این عارضه شامل درد شانه (که ممکن است در اثر حرکت یا در زمان خواب تشدید شود)،  خشکی شانه یا محدودیت حرکتی، قرمزی و یا ورم در ناحیه شانه می‌باشد.

روش‌های درمان آرتروز شانه به شدت علائم بستگی دارد و شامل استراحت، روش‌های تسکین درد، فیزیوتراپی و تمارین ورزشی جهت تقویت و حفظ ثبات مفصل شانه، تزریق استروئید و جراحی می‌باشند.

کنترل علائم آرتروز شانه بوسیله روش‌های غیر جراحی باعث افزایش سرعت بهبود و جلوگیری از بروز عوارض ناشی از جراحی می‌شود. جراحی جهت بهبود آرتروز روش متداولی محسوب می‌شود ولی با استفاده از جراحی امکان بروز عوارضی مانند عفونت وجود دارد و معمولاً به روش‌های درمانی اضافی و حتی جراحی متعدد جهت رفع عوارض نیازمند می‌باشد.

برای پیشگیری از هر نوع عارضه جراحی، متخصصین ما در کلینیک سلامت امید در ابتدا با درمان‌های غیر جراحی و با به‌کارگیری دستگاه‌های جدید فیزیوتراپی و آموزش حرکات اصلاحی به درمان آرتروز شانه برای بیماران اقدام می‌کنند و در صورت کارآمد نبودن آنها گزینه جراحی را به بیمار پیشنهاد می‌دهند.

دلایل ایجاد آرتروز و انواع آرتروز شانه

التهاب مفصل شانه از راه‌های مختلف مفصل را درگیر می‌کند. از رایج‌ترین نوع آرتروز شانه موارد زیر شناخته شده‌اند:

آرتروز شانه 

در  اثر این عارضه، غضروف در مفصل شانه به تدریج دچار ساییدگی شده و فضای بین استخوان‌ها کاهش پیدا می‌کند. ساییدگی استخوان‌ها و وجود اصطکاک در مفصل باعث ایجاد درد، خشکی و محدودیت دامنه حرکتی می‌شود. در نتیجه انجام فعالیت‌های روزمره مانند شانه کردن و بلند کردن اشیاء برای شخص دشوارتر و دردناک‌تر می‌شود. همچنین کاهش دامنه حرکتی شانه نیز می‌تواند سبب اسپاسم عضلانی در شانه و گردن شده و باعث بروز سردرد شود. آرتروز شانه معمولاً در افراد بالای 50 سال ایجاد می‌شود و بروز آن در مفصل آکرومیو کلاویکولر (مفصل بین استخوان ترقوه و کتف) بیشتر از مفصل شانه گلنوهومرال شایع می‌باشد.

آرتریت روماتوئید شانه

در اثر این عارضه، سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظ مفصل (سینوویوم) حمله کرده و باعث از بین رفت غضروف می‌شود. اگرچه آرتریت روماتوئید در ابتدا به مفاصل کوچک‌تر (مانند مفاصل دست و پا) آسیب وارد می‌کند، علائم این عارضه می‌تواند در هر دو شانه گسترش پیدا کند.

آرتریت پس از سانحه 

آسیب‌دیدگی شانه مانند شکستگی یا در رفتگی می‌تواند به غضروف آسیب وارد کرده و یا سبب ساییدگی و نهایتاً بروز آرتریت یا التهاب مفصل شود.

آتروپاتی پارگی روتاتور کافی شانه

روتاتور کاف از تاندون‌ها و عضلاتی تشکیل شده که اطراف قسمت فوقانی استخوان بازو قرار دارند و آن را در مرکز حفره مفصل شانه نگه می‌دارند. اگر یک یا چند تاندون در این قسمت دچار پارگی شوند، امکان دارد سبب ساییدگی سر استخوان بازو با دیگر استخوان‌ها شده و منجر به التهاب مفاصل شود.

نکروز آواسکولار شانه 

در اثر این عارضه، بافت استخوان در اثر عدم خون‌رسانی از بین می‌رود. نکروز آواسکولار باعث می‌شود تا جریان خون در قسمت سر استخوان در مفصل شانه در اثر بیماری، آسیب‌دیدگی و یا دلایل دیگر متوقف بشود. بدون خون‌رسانی، استخوان به تدریج از بین می‌رود و منجر به بروز التهاب مفصل می‌شود.

نحوه تشخیص آرتروز شانه

پزشک جهت تشخیص آرتروز یا التهاب مفصل شانه، از سابقه پزشکی، معاینه بدنی، آزمایش خون و آزمایش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند. پزشک همچنین شیوه زندگی بیمار را نیز ارزیابی می‌کند.

در صورت احتمال وجود آرتریت روماتوئید یا دیگر انواع التهاب مفصلی، پزشک جهت بررسی آنتی‌بادی‌های خاص مانند فاکتور روماتوئید و آنتی‌بادی ضد سیترولین از آزمایش خون استفاده می‌کند.

در صورت وجود مایع در مفصل، امکان دارد پزشک از این مایع نمونه گرفته و آن را جهت بررسی به آزمایشگاه بفرستد.

شمارش گلبول‌های سفید، نشان‌دهنده ابتلا یا عدم ابتلا به آرتروز یا آرتریت روماتوئید و میزان التهاب شانه می‌باشد.

در ابتدا امکان دارد از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده شود. البته در این روش ساختارهایی مانند تاندون‌ها قابل مشاهده نمی‌باشند. سونوگرافی جزئیات بیشتری را نمایش داده و مقرون به صرفه نیز می‌باشد.

گزینه‌های درمانی و جلوگیری از بروز آرتروز شانه 

آرتروز شانه یک عارضه مزمن محسوب می‌شود و معمولاً به طور کامل درمان نمی‌شود. بنابر این هدف از درمان کنترل علائم و کاهش سرعت پیشروی بیماری می‌باشد. روش‌های درمانی شامل مصرف داروی مُسکن، گرما/ سرما درمانی، استراحت، تمارین ورزشی و حرکات کششی ویژه، تزریق استروئید و جراحی می‌باشند.

مصرف داروی مُسکن 

جهت تسکین درد خفیف می‌توان از داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه پزشک مانند استامینوفن (تایلنول) یا داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین) و ناپروکسن استفاده کرد. جهت درمان دردهای شدیدتر از داروهای تجویزی پزشک مانند سلکوکسیب (سلبرکس) یا ترامادول (اولترام) استفاده می‌شود.

سرما/ گرما درمانی 

امکان دارد در برخی افراد مبتلا به آرتروز شانه، استفاده از گرما یا سرما به مدت 10 تا 15 دقیقه چند بار در روز سبب کاهش درد شود. این روش سبب کاهش التهاب نیز می‌شود.

استراحت و محدودیت انجام فعالیت‌های مختلف

استراحت و محدودیت انجام فعالیت‌هایی مانند بلند کردن اشیاء سنگین جهت تسکین علائم آرتروز شانه مفید می‌باشد و سبب بهبود این عارضه می‌شود.

تزریق استروئید به مفصل شانه

در صورتی که مصرف داروی مُسکن و استراحت تاثیری در تسکین درد نداشته باشند، امکان دارد تزریق استروئید به مفصل شانه سبب کاهش درد شود. استروئید همچنین به کاهش التهاب در مفصل نیز کمک می‌کند. امکان دارد تزریق استروئید هر چند ماه یک بار تکرار شود.

فیزیوتراپی 

فیزیوتراپی برای بهبود علائم عارضه‌هایی مانند آرتروز شانه که باعث آسیب‌دیدگی استخوان‌ها، عضلات، مفاصل، رباط‌ها و یا تاندون‌ها می‌شوند سودمند می‌باشد. جهت درمان مؤثر بیماران به کمک فیزیوتراپی روش‌های مختلفی موجود است. بسته به وضعیت جسمی بیمار و نوع و شدت آرتروز شانه، امکان دارد متخصص فیزیوتراپی از ترکیب چندین روش درمانی جهت دستیابی به بهترین نتیجه استفاده کند:

درمان دستی

در روش درمان دستی جهت درمان آرتروز شانه از گزینه‌های مختلفی جهت بهبود خشکی و التهاب شانه استفاده می‌شود. این گزینه‌ها عبارتند از:

• سوزن‌کاری خشک – در این روش یک سوزن ظریف وارد پوست شده و سبب تحریک عضلات و بافت‌های همبند و نقاط ماشه‌ای می‌شود. (روش سوزن خشک با طب سوزنی متفاوت می‌باشد).
• بهبود قابلیت حرکتی بافت نرم به کمک ابزار مخصوص – در این روش از ابزار مخصوص جهت بهبود قابلیت حرکتی بافت نرم و وارد آوردن فشار مورد نیاز در محل مناسب استفاده می‌شود. این روش برای بهبود التهاب مزمن و فیبروز بافت نرم نیز به کار برده می‌شود.

انجام تمارین ویژه درمانی در آب

این روش در استخرهای ویژه‌ای انجام می‌شود. این استخرها جهت راحتی و امنیت بیشتر بیمار دارای تجهیزات مخصوصی مانند نرده هستند. انجام تمارین در این استخرها سبب تقویت عضلات، بهبود تعادل و هماهنگی می‌شود. این روش درمانی برای بیمارانی که در برابر فشار و ضربه دارای استقامت کافی نمی‌باشند و همچنین برای افراد مبتلا به کمردرد مفید می‌باشد.

مدالیته‌های فیزیوتراپی 

از مدالیته‌های فیزیوتراپی جهت افزایش تأثیر درمان و کمک به بیماران مبتلا به آرتروز جهت بازیابی قدرت و عملکرد استفاده می‌شود. مدالیته‌های رایج فیزیوتراپی شامل سونوگرافی، تحریک الکتریکی، فونوفورزیس و گرما/ سرما درمانی می‌باشند.

استفاده از مدالیته‌های فیزیوتراپی باعث افزایش گردش خون در ناحیه شانه می‌شود و سرعت بهبودی وضعیت شانه را چندین برابر می‌کند. بنا بر نیاز بیمار ممکن است از یک و یا ترکیبی از دستگاه‌های فیزیوتراپی به طور همزمان استفاده شود. مدالیته‌های فیزیوتراپی هیچ عوارضی ندارد و بیمار در طول درمان دردی را احساس نمی‌کند. تعداد جلسات مورد نیاز برای هر بیمار ممکن است متفاوت باشد و احتمالاً بین 3 تا 7 جلسه طول می‌کشد.

روش کینزیو تیپ

کینزیو تیپ جهت بهبود علائم آرتروز شانه در فیزیوتراپی مورد استفاده قرار می‌گیرد. کینزیو نوعی نوار پارچه‌ای محکم و انعطاف‌پذیر است که جهت حفظ ثبات و پایداری، بهبود عملکرد عضلات و همچنین بهبود جریان خون و کاهش درد به کار می‌رود. البته بهره‌مندی از این مزایا زمانی امکان‌پذیر است که نوار توسط متخصص با تجربه مورد استفاده قرار گیرد.

تمارین ورزشی جهت کمک به بهبود درد آرتروز شانه

تمارین درمانی سبب بازیابی عملکرد و بهبود دامنه حرکتی ناحیه مورد نظر در دستگاه اسکلتی- عضلانی می‌شوند. در این روش از تجهیزات مختلفی مانند تردمیل، توپ، کش و نوارهای مقاومتی استفاده می‌شود. در برخی موارد حرکات اصلاحی نیز برای بیمار آرتروز شانه توصیه می‌شود. تمارین زیر توسط متخصص فیزیوتراپی و یا پزشک ارتوپد توصیه می‌شوند:

تمرین پاندول

در این تمرین شانه و روتاتور کاف تحت کشش قرار می‌گیرند. جهت انجام این حرکت:

• نزدیک یک میز بایستید.
• به سمت جلو خم شده و یک دست خود را بر روی میز قرار دهید. دست دیگر بایستی آزادانه در کنار بدن قرار بگیرد.
• به آرامی دست خود را 10 مرتبه به سمت جلو و عقب حرکت دهید.
• به آرامی دست خود را 10 بار به سمت چپ و راست حرکت دهید. همچنین دست را به صورت چرخشی به تعداد 10 مرتبه حرکت دهید.
• همین حرکت را برای دست دیگر نیز تکرار کنید. سپس کل تمرین را مجدداً انجام دهید.

نکته: پشت بدن نباید در حالت خمیده قرار داشته باشد.

تمرین کشش شانه و دست

در این تمرین قسمت پشت شانه تحت کشش قرار می‌گیرد. جهت انجام این حرکت:

• مستقیم ایستاده و شانه‌ها در حالت ریلکس قرار داده شوند.
• دست راست خود را در حالت کشیده بر روی سینه قرار دهید. (دست راست بایستی در قسمت بازو توسط دست چپ نگه داشته شود)
• این وضعیت را برای مدت 30 ثانیه حفظ کنید و سپس به مدت 30 ثانیه در حالت استراحت قرار بگیرید. حرکت فوق را برای دست دیگر نیز تکرار کنید.
• کل این تمرین را سه مرتبه انجام دهید.

نکته: آرنج نباید تحت کشش و فشار قرار بگیرد.

تمرین چرخش داخلی غیر فعال 

این تمرین جهت کشش قسمت جلوی شانه مورد استفاده قرار می‌گیرد. جهت انجام این حرکت:

• یک عصا یا چوب‌دستی را با یک دست پشت بدن خود نگه داشته و با دست دیگر، انتهای چوب‌دستی را بگیرید.
• چوب‌دستی را به صورت افقی به سمت راست حرکت دهید به طوری که بدون وجود درد، کشش را در قسمت جلوی شانه خود احساس کنید.
• این حالت را برای مدت 30 ثانیه حفظ کرده و سپس به مدت 30 ثانیه در حالت استراحت قرار بگیرید. تمرین را با حرکت چوب‌دستی به سمت چپ نیز تکرار کنید.
• کل تمرین را به مدت سه بار تکرار کنید.

نکته: در هنگام انجام این حرکت، به سمت جلو و یا چپ و راست متمایل نشوید.

تمرین چرخش خارجی غیر فعال 

این تمرین جهت کشش قسمت پشت شانه‌ها استفاده می‌شود. جهت انجام این حرکت:

• یک عصا یا چوب‌دستی را با یک دست جلوی بدن خود نگه داشته و دست دیگر خود را در انتهای چوب‌دستی قرار دهید.
• به چوب‌دستی در حالت افقی به سمت راست فشار وارد کنید به طوری که بدون وجود درد، فشار را در قسمت پشت شانه خود احساس کنید.
• این حالت را برای مدت 30 ثانیه حفظ کرده و سپس به مدت 30 ثانیه در حالت استراحت قرار بگیرید.
• این حرکت را با فشار به سمت چپ نیز تکرار کنید.
• کل تمرین را سه مرتبه تکرار کنید.

نکته: لگن نباید بچرخد و بایستی در حال اجرای تمرین به سمت جلو قرار بگیرد.

تمرین کشش شانه روی دیوار

این تمرین جهت بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات شانه استفاده می‌شود. برای انجام این حرکت:

• روبروی دیوار بایستید. فاصله با دیوار باید به اندازه‌ای باشد که بتوانید با انگشتان خود دیوار را لمس کنید.
• به آرامی انگشتان دست مورد نظر را تا جایی که می‌توانید بر روی دیوار به سمت بالا در حالت کشیده قرار دهید.( شانه‌ها نباید به سمت بالا کشیده شوند).
• این حالت را برای مدت 15 تا 30 ثانیه حفظ کنید و سپس به حالت اولیه باز گردید.
• این تمرین را یک یا دو بار دیگر تکرار کنید و هر بار سعی کنید که دستان خود را در ارتفاع بالاتری قرار دهید.

نکته: در صورت بروز درد و یا گرفتگی در زمان انجام این حرکت، برای چند ثانیه توقف کنید و عضلات شانه خود را در حالت ریلکس قرار دهید.

تمرین پوش‌آپ (شنا) بر روی دیوار 

این تمرین برای تقویت عضلات شانه، دست و سینه استفاده می‌شود. برای انجام این حرکت:

• روبروی دیوار بایستید به طوری که دست‌ها در حالت مستقیم قرار گرفته و کف دست بر روی دیوار قرار بگیرد.
• پاها را با فاصله کمی بیشتر از عرض شانه قرار دهید و عضلات شکم را منقبض کنید.
• آرنج دستان خود را خم کرده و سینه را به دیوار نزدیک کنید.
• با حرکت آرام و کنترل‌شده، بالاتنه را به سمت دیوار متمایل کنید. این وضعیت را برای مدت یک ثانیه حفظ کنید.
• در حالی که کف دست‌ها بر روی دیوار قرار دارد، به آرامی به دیوار فشار وارد کنید تا زمانی که دست‌ها دوباره در حالت مستقیم قرار داده شوند.
• این تمرین را 8 بار تکرار کنید و به تدریج تعداد دفعات انجام این حرکت را افزایش دهید.

نکته: انگشتان نباید بر روی دیوار خم شوند. صاف نگه داشتن انگشتان و فشار بر روی دیوار سبب می‌شود تا عضلات شانه، دست و سینه به طور کامل درگیر شوند.

تزریق پی آر پی

تزریق پلاسمای غنی از پلاکت خون در ناحیه آسیب‌دیده شانه از تزریقات مؤثر در درمان آرتروز است. تزریق پی آر پی منجر به  رشد سلول‌های بنیادی می‌شود. درمان حتماً باید زیر نظر پزشک متخصص و با تجربه انجام شود. روش این درمان کاملاً ساده است. از خود بیمار خون گرفته می‌شود. سپس داخل دستگاه سانتریفیوژ گذاشته می‌شود که این دستگاه با چرخش سریع گلبول‌های قرمز خون را از پلاکت جدا می‌کند و در نهایت محلول به‌دست آمده در ناحیه شانه تزریق می‌شود.  درمان به روش  پی آر پی (PRP)  حدود 2 تا 3 جلسه است که در فاصله زمانی 6 الی 9  ماه کامل می‌شود.

جراحی جهت درمان آرتروز شانه 

در صورتی که آرتروز شانه باعث بروز درد شدید و مداوم شود و دارو و فیزیوتراپی تاثیری در تسکین درد نداشته باشند، امکان دارد از جراحی جهت کاهش درد و خشکی و بهبود دامنه حرکتی استفاده شود.

دبریدمان از طریق آرتروسکوپی

در صورت تشخیص آرتروز شانه پیش از تخریب شدید غضروف در مفصل، ممکن است از روش دبریدمان از طریق آرتروسکوپی استفاده شود. در این روش کم‌تهاجمی جراحی، پزشک به مفصل شانه دسترسی دارد و هر گونه زائده استخوانی یا قطعات غضروف یا بافت‌های دیگری که مانع عملکرد طبیعی مفصل می‌شوند را خارج می‌کند. استفاده از این روش سبب تسکین قابل توجه درد و کاهش سرعت تخریب غضروف می‌شود.

تعویض مفصل شانه

این روش جهت تعویض اجزای استخوان و غضروف مفصل شانه به کار برده می‌شود. به این منظور از اجزای مصنوعی ساخته شده از پلاستیک و فلز با دوام زیاد استفاده می‌شود. جراحی تعویض مفصل تنها گزینه درمانی است که می‌تواند سبب درمان آرتروز شود: بروز آرتروز در مفصل جدید ساخته شده از فلز و پلاستیک امکان‌پذیر نمی‌باشد. همچنین استفاده از این روش، باعث رفع عامل اصلی بروز درد و محدودیت حرکتی مفصل شانه می‌شود.

اقدامات مورد نیاز پس از جراحی تعویض مفصل شانه 

پس از جراحی، بیمار بایستی دو شب در بیمارستان استراحت کند. پرستاران و متخصصین کنترل درد از مصرف داروی مُسکن مورد نیاز جهت بهبود بیمار اطمینان حاصل می‌کنند.

• یک روز بعد، متخصص فیزیوتراپی جهت کمک برای استفاده از مفصل جدید شانه بیمار را ملاقات می‌کند. متخصص به بیمار توصیه می‌کند که جهت تقویت عضلات اطراف شانه و بهبود دامنه حرکتی، تمارین فیزیوتراپی هر چه سریع‌تر آغاز شوند. متخصصین فیزیوتراپی جهت کمک به بیماران دارای مهارت و تجربه زیادی هستند و تمارین مورد نیز جهت انجام در بیمارستان یا منزل را به بیمار آموزش می‌دهند.
• پس از بازگشت به منزل، دست بیمار برای مدت چهار تا شش هفته جهت بهبود از قسمت گردن به صورت آویزان قرار داده می‌شود. 8 تا 10 روز پس از جراحی، بیمار بایستی جهت اطمینان از بهبود مفصل شانه به جراح مراجعه کند.
• فیزیوتراپی برای مدت 12 هفته ادامه دارد. در طول شش هفته اول، متخصص جهت بازیابی دامنه حرکتی با استفاده از حرکات کششی و تمارین مخصوص افزایش انعطاف‌پذیری به بیمار کمک می‌کند. سپس در طول چهار تا هشت هفته بعدی، متخصص فیزیوتراپی به منظور تقویت عضلات شانه، بازو و قسمت فوقانی پشت بدن به بیمار یاری می‌رساند. افزایش قدت و بهبود انعطاف‌پذیری این عضلات سبب حفظ ثبات و محافظت بلندمدت از مفصل شانه می‌شود.

در بیشتر موارد، مفصل تعویض‌شده بدون ساییدگی و بروز عوارض دیگر، برای سال‌ها ماندگار است. ولی در برخی از مواضع مفصل تعویض‌شده  دچار ساییدگی و ناپایداری می‌شود. در صورت انجام جراحی تعویض مفصل، بیمار بایستی به منظور ارزیابی مفصل به طور سالانه به جراح مراجعه کند و جراح در صورت ضرورت اجزای قدیمی مفصل را ترمیم و یا تعویض می‌کند.