درمان گودی و قوس کمر شدید با فیزیوتراپی، ورزش و حرکات اصلاحی

تاریخ: 30 آبان 1402

کلمه لوردوز (گودی یا قوس کمر) به معنی انحنای قسمتی از کمر یا گردن به سمت داخل می‌باشد. گودی کمر شدید، کمر موجدار نیز نامیده می‌شود. سه نوع انحنای غیر طبیعی در ستون فقرات ممکن است بوجود آید، که عبارت‌اند از:

• اسکولیوز: انحنای ستون فقرات به طرفین که همیشه غیر طبیعی است
• لوردوز یا گودی کمر: انحنا به سمت داخل قسمت تحتانی کمر و بالای باسن
• کیفوز یا قوز پشت: انحنا به سمت بیرون که در ستون فقرات دیده می‌شود اگر قوز کمر شدید باشد باعث دور شدن شانه‌ها از یکدیگر می‌شود.

اگر گودی کمر بیش از حد طبیعی باشد، باعث می‌شود که باسن برجسته تر به نظر برسد.

اگر کودک در حالت تکی دادن به سطح صافی تکیه دهد و فاصله زیادی بین قسمت پایینی کمر و تکیه گاه وجود داشته باشد، این نشانه‌های گودی کمر در کودک است. اگر قوس کمر انعطاف‌پذیر باشد، نیازی به نگرانی نیست، اما اگر قوس حرکتی نداشته باشد، درمان برای گودی کمر (قوس زیاد کمر) لازم است. در حالت طبیعی، ستون فقرات در قسمت گردن و پایین کمر دارای انحناهای طبیعی است، اما وقوع گودی کمر به معنی وجود یک انحنای غیرطبیعی بیش از حد است. شیب قدامی لگن علت اصلی قوس کمر است. بیماران مبتلا به گودی کمر اغلب قوس مشخصی در پشت خود دارند که شکل آن شبیه حرف “C” به نظر می‌رسد.

در افراد مبتلا به قوس کمر به نظر می‌رسد  شکم و باسن از یکدیگر دور شده‌اند. برای تشخیص و درمان قوس کمر از بیمار خواسته می‌شود تا به پشت بخوابد و دست خود را از زیر انحنای کمر عبور دهد، اگر فضای زیادی مابین کمر و دست بیمار باید، وی مبتلا به گودی کمر است. در ادامه به علت گودی کمر، علائم و درمان و رفع گودی کمر با روش هایی مانند فیزیوتراپی، ماساژ و نحوه ی انجام ورزش برای کمر درد می پردازیم.

انواع

گودی کمر می‌تواند در کودکان، جوانان و سالمندان به وجود آید. علت قوس کمر دلایل مختلفی دارد و می‌تواند در هر بیمار متفاوت باشد. 5 نوع اصلی از گودی کمر عبارتست از:

1.گودی کمر وضعیتی:

این شرایط زمانی به وجود می‌آید که وزن اضافی به عضلات پشت فشار وارد کرده  اگر در این شرایط عضلات شکم و کمر ضعیف باشد، نمی‌تواند ستون فقرات را حمایت کند و باعث می‌شود کمر به سمت جلو انحنا پیداکند.

2.گودی کمر بر اثر ضربه:

آسیب و صدمه دیدن می‌تواند به مفاصل ستون فقرات فشار وارد کرده و گاهی باعث شکستن آن‌ها شده و دردی را در ناحیه تحتانی کمر به وجود آورند. این حالت در کودکان در اثر تصادف با ماشین و یا سقوط از ارتفاع می‌تواند رخ دهد.همچنین می‌تواند این ضربات در اتصالات بین مهره ای آسیب وارد کند و با ادامه فشار بر این اتصالات مهره‌ها روی هم سرخورده و اسپوندیلولیسیس (سرخوردگی مهره کمر روی هم و شکستگی بین مهره ای) ایجاد شود. در صورت بروز شکستگی، صرفنظر از علت گودی کمر ، بیمار باید استراحت کند زیرا در غیر اینصورت ممکن است مهره کمر در طول زمان به جلو لغزش پیدا کرده و باعث تحت فشار روی اعصاب شوند. و این حالت می‌تواند به  درد، بی حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف و اختلال در عملکرد پا منجر شود.

3.هیپرلوردوزیس بعد از جراحی لامینکتومی:

لامینکتومی یک عمل جراحی است در آن بخش‌هایی از مهره (استخوان ستون فقرات) برای دسترسی به طناب و یا عصب ریشه‌های نخاعی حذف می‌شود . هنگامی که این عمل در سطح وسیعی از ستون فقرات انجام گیرد. باعث بی ثباتی ستون فقرات و انحنای بیش از حد می‌شود. این مشکل در بزرگسالان شایع نیست و بیشتر درکودکان مبتلا به تومور نخاعی پس از عمل جراحی برای برداشتن تومور اتفاق می‌افتد.

4.گودی کمر عصبی –عضلانی:

این نوع گودی کمر اختلالات زیادی را در برمی‌گیرد که می‌تواند باعث به وجود آمدن مشکلاتی برای ستون فقرات شود  برای هر یک از اختلال‌های مختلف گزینه‌های مختلف درمانی وجود دارد.

5.لوردوز گودی کمر ثانویه به دلیل انقباض مفصل ران:

این گروه از بیماران به دلیل انقباض مفصل ران ستون فقراتشان به خارج از محور کشیده می‌شود. این انقباض می‌تواند به دلایل مختلف از جمله عفونت، آسیب و یا مسائل مربوط به عدم توازن عضلانی باشد.

6. گودی کمر مادرزادی:

کودک در هنگام تولد دچار گودی کمر می باشد. برای درمان این نوع از قوس کمر باید از فیزیوتراپی، ورزش برای گودی کمر  و حرکات اصلاحی کمک گرفت.

علائم

علائم قوس کمر در هر بیمار ممکن است متفاوت باشد. یکی از نشانه‌های بارز قوس کمر بروز برجستگی در باسن است. در صورتی که گودی کمر با نقص‌های دیگر مانند دیستروفی عضلانی، دیسپلازی پیشرونده مفصل ران (هیپ) یا اختلالات عصبی-عضلانی همراه باشد، علائم متفاوتی ظاهر می‌شود.

بیشتر بیماران مبتلا به قوس کمر از درد کمر و درد پشت رنج می‌برند. در صورتی که با علائمی مانند تغییر در عادات روده و مثانه روبرو شدید مواجه شوید، باید بلافاصله به مرکز اورژانس پزشکی مراجعه کنید. البته این علائم نادر است.

علائم قوس کمر شباهتی با علائم دیگر ناتوانی‌ها و ناهنجاری‌های ستون فقرات دارد و به علاوه، گاهی بروز این علائم ممکن است ناشی از عفونت و صدمات باشد. بنابراین، مراجعه به پزشک برای تشخیص صحیح بیماری ضروری است.

علت

شرایط زیادی باعث ایجاد قوس کمر می‌شود از جمله این شرایط می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

آکندروپلازی (اختلال در رشد افراد و کوتاه شدن افراد): دراین شرایط استخوان به صورت طبیعی رشد نمی‌کنند و باعث می‌شود که اندام بیمار کوتاه باشد

اسپوندیلوزیس: دراین شرایط ستون فقرات در ناحیه تحتانی کمر انحنای به سمت جلو دارد.

پوکی استخوان: در شرایط پوکی استخوان، تراکم استخوان‌ها کم شده و به راحتی می‌توانند دچارشکستگی شوند

اضافه وزن: یکی از علل گودی کمر اضافه وزن می‌باشد.

قوز پشت: مشکل قوز پشت می‌تواند باعث ایجاد گودی کمر شود

مشکلات دیسک کمر: التهابات دیسک‌های مابین مهره‌ها می‌تواند باعث ایجاد گودی کمر شود

نرمی استخوان: بیماری نرمی استخوان از دیگر دلائل گودی کمر است.

تشخیص

در ادامه روش‌های تشخیصی که برای تشخیص و درمان گودی کمر مورد استفاده قرار می‌گیرد، ذکر شده است.

معاینه فیزیکی

درمعاینات فیزیکی میزان سلامتی عمومی بیمار ارزیابی می‌شود وپزشک درابتدا در مورد زمان ایجاد گودی کمر ازبیمار سؤال می‌کند و در مورد زمان و نحوی پیشرفت قوس کمر وعلائمی که بیمار دارد مطلع می‌شود. در روند معاینات پزشکان میزان پیشرفت بیماری را در طول دوره درمان گودی کمر ارزیابی می‌کنند معاینات فیزیکی شامل موارد زیر می‌باشد:

• ارزیابی حالت غیرطبیعی ستون مهره‌ها
• ارزیابی دامنه حرکتی بیمار که شامل میزان انعطاف پذیری، کشش، خمیدگی جانبی و چرخش ستون فقرات است.
• ارزیابی عدم تقارن مفاصل بیمار

ارزیابی سیستم عصبی

ارزیابی سیستم اعصاب بدن شامل علائمی  بررسی وجود علائم زیر می‌باشد:

• درد
• بی حسی
• سوزش
• اختلال درعملکرد بدن، گرفتگی ماهیچه و ضعف عضلات
• ایجاد اختلال درعملکرد روده ومثانه

تست رادیولوِژی (عکسبرداری)

برای مشخص شدن طول ستون فقرات در حالتی که بیمار ایستاده است و از نواحی کنار، عقب و جلوی ستون فقرات انجام می‌شود. وبرای ارزیابی میزان انعطاف پذیری ستون مهره‌ها از بیمار در خواست می‌شود که به سمت پهلو خم شود اگر پزشک حدس بزند که نخاع تحت فشار است، تصویر برداری به روش ام آر ای نیز انجام می‌شود. هم چنین درعکس برداری توسط اشعه ایکس میزان شدت قوس کمر نیز ارزیابی می‌شود این میزان باید کاملاً استاندارباشد و در صورت انحنای بیش از حد فرد دچار گودی کمر است.

درمان

در ادامه روش‌های رفع قوز کمر شرح داده می‌شود.

فیزیوتراپی

زمانی که بیمار یاد بگیرد که چطور فشار و کشش وارده به کمر را کاهش دهد و آموزه‌های خود را به کار بندد، درمان و رفع گودی کمر موفقیت‌آمیز خواهد بود. فیزیوتراپیست علاوه بر آموزش این مسائل، ورزش برای قوس کمر و حرکات اصلاحی برای تقویت، کشش و کاهش کشیدگی عضلات (عضلاتی که بیش از حد کشیده شده‌اند)  را نیز مد نظر قرار می‌دهد.

ماساژ

ماساژ درمانی با کاهش درد گردن یا کمر، حرکت و کشش بهتر و بیشتر آن‌ها و  درمان قوس کمر ممکن می‌سازد. پزشکان به منظور تسکین درد و تسریع بهبود از روش‌های درمانی تأیید شدهٔ متعددی چون التراسوند ، طب سوزنی و الکتروتراپی ملایم نیز بهره می‌گیرند و حرکات اصلاحی گودی کمر و ورزش‌های  خاصی را برای کاهش گردن درد و کمر درد به بیمار آموزش می‌دهند.

بیماران نحوهٔ استفاده  صحیح از کمر بند طبی (بریس) را برای رفع قوز پشت فرا می‌گیرند و فیزیوتراپیست آموزش‌هایی را برای استفاده ایمن و صحیح از کمر به بیماران می‌دهد. آموزش روش‌های خوددرمانی ، ورزش گودی کمر  و ترغیب بیماران به مستقل شدن بخش بسیار مهمی از درمان فیزیوتراپی به شمار می‌رود. همگام با بهبود بیمار، نرمش‌های خاصی برای تقویت عضله‌ها و کشش مفصل‌ها و عضله‌های سفت انجام می‌شود. فیزیوتراپیست در زمینه انتخاب تکنیک‌ها و نرمش‌های مناسب هر بیمار تخصص دارد.

مگنت تراپی

درمان مگنت به معنی استفاده از نیروی مغناطیسی برای تأثیر گذاری بر سیستم‌های بدن است. هدف از تراپی ،افزایش گردش خون محلی به منطقه آسیب دیده و افزایش توانایی خود بدن در درمان طبیعی بدن است. مگنت با جذب یا دفع ذرات باردار در خون، گردش خون را  تحت تأثیر قرار می‌دهد وخون با استفاده از میدان مغناطیسی می‌تواند به سمت ناحیه دردناک هدایت شود. این روش به کاهش درد ناشی از گودی کمر کمک می‌کند.

بریس

بریس (کمر بند طبی) گاهی اوقات برای بچه‌ها استفاده می‌شوند. ارتز و بریس ها می‌توانند شما را مطمئن کنند که  گودی کمر پیشرفت نمی‌کند. معمولاً تا زمانی که طول دورهٔ درمان کامل شود و عضلات قدرت خود را باز یابند، بریس استفاده می‌شود.

ورزش و حرکات اصلاحی

 انجام تمرینات ورزشی در درمان کمر درد ناشی از گودی کمر موثر است.مهم‌ترین عامل در گودی کمر تجمع چربی در اطراف شکم و قرار دادن بدن در حالت اندامی نامناسب می‌باشد. پزشکان و فیزیوتراپیست‌ها تمرینات ورزشی مخصوصی را برای کاهش چربی بدن به شما توصیه می‌کنند که باعث تصحیح وضعیت شما و تقویت ماهیچه‌های شکم نیز می‌شود. همچنین می‌توانید تمرینات کششی مختلفی را ترکیب کنید. مفصل ران خود را بکشید و درد را کاهش دهید این کار را برای مدت زمان بیشتر از 30 دقیقه ادامه ندهید. توجه داشته باشید که شما نمی‌خواهید درد اضافی حاصل از آسیب به ماهیچه‌ها را به خود وارد کنید.

برخی حرکات اصلاحی مفید برای از بین بردن گودی کمر عبارت‌اند از:

بلند کردن باسن:

روی شکم بخوابید به طوری که مفصل ران شما روی گودی بالشتک قرار بگیرد(مطابق تصویر پایین) به طوری که زاویه خلفی لگن شما با قوس بالشتک در یک راستا قرار بگیرند. سپس یکی از پاها را از زمین حدود 10 تا 20 سانتی متر از زمین بلند کنید بدون اینکه کمر را خم کنید . سپس پا را به زمین بگذارید و این حرکت را برای هر دو پا 10 بار تکرار کنید.

کشش مفصل ران درحالتی که مفصل خم شده:

زانوی راست  خود را بر روی بالشتک قرار داده به طوری که پای چپ جلو و کف پای چپ بر روی زمین باشد (مانند تصویر پایین). زاویه خلفی لگن را با استفاده از ماهیچه‌های شکم و باسن  طوری نگه دارید که لگن به سمت بالا و جلو  قرار گیرد . باسن خود را منقبض کنید.دست راست را برای افزایش کشش در مفصل ران بالا ببرید. زاویه خلفی باسن را نگه دارید و باسن را در حال انقباض نگه دارید. این موقعیت را برای هر طرف به مدت 20 تا 30 ثانیه نگه دارید.

انقباض و استراحت عضله راست رانی:

مانند تمرین قبلی زانوی  پای راست خود را  بر روی بالشتک قرار داده و کف پای چپ خود را روی زمین قرار دهید پای راست خود را از عقب بلند کنید و ان را در امتداد مرکز باسن خود نگه دارید (مانند تصویر زیر). از عضلات شکم و باسن خود استفاده کنید و درنظر داشته باشید که باسن در حالت انقباض باشد. شما باید یک کشش در پا و ران چپ خود احساس کنید. کشش را برای 2 تا 3 ثانیه نگه دارید. سپس پای راست خود را با دست به طرف عقب فشار دهید  تا عضله راست رانی منقبض شود. این انقباض را برای مدت 2 تا 3 ثانیه نگه دارید .سپس پا را شل کنید تا کشش کم شود. این کشش و استراحت را برای 2 تا 4 بار در هر دو پا انجام دهید.

فشار آوردن به سمت پائین:

پشت بالشتک باستید و خود را به پایین بکشید به طوری که کف هر دو دست بر روی بالشتک باشد. اگر برای رسیدن به پائین مشکلی دارید  زانوی خود را خم کنید. به ارامی به بالشتک فشار اورید  این حرکت باعث می‌شود، عضله راست شکمی همراه عضلات راست کننده ستون فقرات درگیر شود. کشش را به مدت 3 تا 5 ثانیه نگه دارید و رها کنید. و این حرکت را تکرار کنید.

جلوگیری

پیشگیری از گودی کمر بهتر از درمان آن است ولی کنترل مشکلات وضعیت قرار گیری بدن که ناشی از قوس کمر هستند با رعایت نکات زیر به آسانی امکان پذیر است:

• حالت قرارگیری صحیح بدن: چانه را به عقب ببرید و بدون اینکه قوز کنید صاف بایستید. برای جلوگیری از گود شدن بیش از حد پشت باید شانه‌ها و لگن در یک راستا باشند. طوری بایستید که پاهایتان تکیه گاه اصلی‌تان باشند. این یک نمونه از وضعیت مناسب قرارگیری بدن است.
• کشش عضلات همسترینگ: سر را بالا ببرید. زانوهایتان را صاف کنید. حوله ای را به دور پای خود نزدیک به مچ پا بیندازید و با کمک آن پا را به آرامی به سمت بدن خود بکشید. این حالت را برای 20 تا 30 ثانیه حفظ کنید. این عمل را سه مرتبه هر بار سه دفعه انجام دهید.
• تمرینات کشش/ صاف کردن عضلات کمر: صورت خود را به بالا بچرخانید و هر دو زانوی خود را خم کنید. به یک طرف خم شوید به طوری که کشیده شدن عضلات کمر خود را احساس کنید. به مدت 20 تا 30 ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. این تمرین را برای هر طرف سه مرتبه انجام دهید. بدین ترتیب که آن را روی طرف دیگر انجام دهید و دوباره به طرف قبلی بازگردید.

گودی کمر در زنان شایع‌تر می‌باشد. این مشکل در کودکان و بزرگسالان نیز ممکن است به وجود آید. قوس کمر با استفاده از روش‌های بدون جراحی مانند فیزیوتراپی، ماساژ، حرکات اصلاحی و … درمان می‌شود و جراحی تنها در موارد کمی که به درمان گودی کمر بدون جراحی مقاوم هستند انجام می‌شود. استفاده از کمر بند طبی (بریس) برای اطمینان از عدم پیشرفت قوس کمر و رفع قوس کمر  در زمان رشد کودکان و نیز به منظور حمایت تا زمانی که عضلات تقویت شوند، استفاده می‌شود.