روماتیسم ستون فقرات (اسپوندلیت آنکیلوزان): علائم، علت و درمان آن

اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات) یک نوع آرتروز پیش‌رونده است که باعث التهاب مزمن ستون فقرات و مفاصل ساکروایلیاک می‌شود. این عارضه می‌تواند دیگر مفاصل و اندام‌های بدن مانند چشم‌ها، ریه‌ها، کلیه‌ها، زانوها، مفاصل لگن، قلب و مچ پاها را نیز درگیر کند. بااین‌حال، این عارضه بیشتر اسکلت محوری بدن را درگیر کرده و به رباط‌ها و مفاصل آسیب می‌زند.

فیزیوتراپی بخش مهمی از روند درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌باشد.  فیزیوتراپی برای بهبود دامنه‌ی حرکتی و اصلاح موقعیت بدن اهمیت زیادی دارد چراکه در صورت داشتن حالت نامناسب در بدن ممکن است به‌مرور زمان بدن شما همان حالت را به خود گرفته و این مشکل باعث ناتوانی خواهد شد.

علل ایجاد اسپوندیلیت آنکیلوزان

علت ایجاد این بیماری هنوز شناخته نشده است ولی ممکن است به‌صورت فامیلی بروز کند. اکثر افراد مبتلا به روماتیسم ستون فقرات، دارای یک ژن خاص به نام HLA-A27 می‌باشند. البته داشتن این ژن به معنی ابتلای حتمی به بیماری نیست. تحقیقات نشان داده‌اند که عفونت‌های باکتریایی و محیط می‌توانند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند.

علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان

شدت علائم روماتیسم ستون فقرات ممکن است خفیف یا بسیار شدید باشند. علائم شایع عبارت‌اند از:

• گرفتگی و درد در:
  • پایین کمر
  • مفصل ساکروایلیاک، جایی که کمر و لگن به هم می‌رسند، احتمال تیر کشیدن لگن تا پا نیز وجود دارد
• دردی که معمولاً به هنگام شب شدیدتر می‌شود
• گرفتگی که به هنگام صبح شدیدتر است
• هرازگاهی، درد و گرفتگی در مفاصل دیگر:
  • زانو
  • بالای کمر
  • قفسه‌ی سینه
  • گردن
  • شانه‌ها
  • کف پا
• سینه‌درد که ممکن است نشان‌دهنده‌ی درگیری قلب، دریچه‌ی قلب و یا ریه‌ها باشد.
• چشم‌درد، تغییرات بینایی و افزایش میزان اشک که ممکن است نشان‌دهنده‌ی درگیر شدن چشم‌ها باشد

ازجمله علائمی که شیوع کمتری دارند می‌توان موارد زیر را نام برد:

• خستگی مفرط
• کمبود اشتها و کاهش وزن
• تب
• گزگز دست و پا (درصورتی‌که آرتروز باعث فشار آمدن بر روی اعصاب ستون فقرات شده باشد)

مراحل اسپوندیلیت آنکیلوزان

این عارضه با گذشت زمان شدیدتر می‌شود چراکه تورم رباط‌ها، تاندون‌ها و مفاصل ستون فقرات باعث می‌شود تا استخوان‌های ستون فقرات به یکدیگر جوش بخورند. این مشکل باعث کاهش دامنه‌ی حرکتی در گردن و پایین کمر می‌شود.

با جوش خوردن استخوان‌ها و ایجاد گرفتگی در ستون فقرات، گردن و پایین کمر قوس طبیعی خود را ازدست‌داده و بخش میانی کمر به سمت خارج قوس پیدا می‌کند. این مشکل باعث می‌شود تا بدن شما همیشه به سمت جلو متمایل بوده و راه رفتن برای شما سخت شود.

تشخیص اسپوندیلیت آنکیلوزان (روماتیسم ستون فقرات)

پزشک در مورد علائم عارضه و سوابق پزشکی فردی سؤالاتی را از شما پرسیده و یک معاینه‌ی فیزیکی نیز انجام می‌دهد. تشخیص بر اساس علائم شایع اسپوندیلیت آنکیلوزان صورت می‌گیرد. علائمی چون:

• کاهش قابل‌ملاحظه‌ی انعطاف‌پذیری در پایین کمر و ستون فقرات (محدودیت حرکتی در پایین کمر)
• درد در پایین کمر
• باز شدن محدود قفسه‌ی سینه به هنگام گرفتن نفس عمیق

آزمایشات انجام‌شده برای تشخیص عارضه عبارت‌اند از:

• عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس. آزمایشی که در آن از اشعه‌ی ایکس برای عکس‌برداری از بخش‌های درونی پایین کمر و لگن استفاده می‌شود تا تغییرات ساختاری مشخص شوند.
• اسکن MRI. آزمایشی که در طی آن از امواج مغناطیسی برای ایجاد تصاویری از مفاصل آسیب‌دیده استفاده می‌شود.
• سی تی اسکن. نوعی عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس که از کامپیوتر برای عکس‌برداری از مفاصل آسیب‌دیده استفاده می‌کند.
• آزمایش خون برای تشخیص موارد زیر:
  • وجود ژن HLA-A27
  • کم‌خونی
  • بالا رفتن نرخ رسوب گلبول‌های قرمز
  • وجود عوامل خود ایمنی دیگر

درمان اسپوندیلیت آنکیلوزان

دارودرمانی

در طول درمان ممکن است از داروهایی برای کنترل درد و التهاب استفاده شود مانند:

• داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
• کورتیکواستروئیدها
• داروهای ضد روماتیسمی اصلاح‌کننده‌ی بیماری (DMARDS)
• محدودکننده‌های TNF (مانند آدالیموماب، اینفلیکسیماب)

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بخش مهمی از درمان روماتیسم ستون فقرات می‌باشد. حرکت کردن می‌تواند برای بازگرداندن تحرک به ستون فقرات و اصلاح حالت نامناسب بدن مفید باشد. یک برنامه‌ی درمانی خوب طراحی شده می‌تواند در اکثر بیماران مبتلا به اسپوندیلیت آنکیلوزان، درد را از بین ببرد. یک فیزیوتراپیست می‌تواند یک برنامه‌ی ورزش‌درمانی متناسب با عارضه‌ی شما را طراحی کند. پیروی از برنامه‌ی درمانی اهمیت زیادی دارد.

ورزش‌ها و تمرینات

تمرینات کششی و ورزش‌های درمانی ستون فقرات می‌توانند دامنه‌ی حرکتی و حالت بدن را بهبود بخشیده و اثر طولانی‌مدت اسپوندیلیت آنکیلوزان را کم‌رنگ‌تر کنند. ورزش روزانه‌ی ستون فقرات می‌تواند به‌صورت تمرینات کششی تجویزشده توسط فیزیوتراپیست، تمرینات باشگاهی و یا شرکت در یک ورزش موردعلاقه باشد (شنا گزینه‌ی مناسبی است ولی ورزش‌های خشن و تماسی باید با احتیاط انجام شوند). قبل از ورزش کردن، گرفتن دوش آب گرم و سپس حرکت دادن آرام دست‌ها و راه رفتن می‌تواند انجام ورزش را برای شما آسان کند.

اصلاح حالت بدن

حفظ یا بهبود تعادل و توازن ستون فقرات یکی از هدف‌های اولیه‌ی درمان است. حفظ حالت مناسب بدن امری ضروری است. شما باید تغییرات به وجود آمده در حالت ستون فقرات خود را تحت نظر داشته باشید تا بدین ترتیب بتوانید آن‌ها را اصلاح کرده و از شدیدتر شدن آن‌ها جلوگیری کنید. شما می‌توانید از طریق روش‌های مختلفی تغییرات ایجاد شده در ستون فقرات خود را تحت نظر بگیرید.

اوزون تراپی

اوزون تراپی یک روش درمانی کم تهاجمی برای آرتروز است که در طی آن ترکیبی از یک محلول دارویی طبیعی (ترکیبی از ویتامین‌ها، هیالورونیک اسید، گلوکوز، دیگر محرک‌های سلولی و مواد غذایی) و اکسیژن فعال (ترکیبی از اکسیژن و اوزون که مولکولی است با سه‌اتم اکسیژن) به طور مستقیم به بافت ملتهب شده تزریق می‌شوند. شایع‌ترین انواع آرتروز که با اوزون تراپی درمان می‌شوند روماتیسم مفصلی، استئوآرتریت و اسپوندیلیت آنکیلوزان می‌باشند.

ماساژ درمانی

برای افرادی که به اسپوندیلیت آنکیلوزان مبتلا شده‌اند، ماساژ می‌تواند در تسکین درد و گرفتگی‌های عضلانی مفید باشد. بااینکه ماساژ نمی‌تواند درد مفاصل را کاهش دهد ولی به طرز شگفت‌انگیزی باعث تسکین درد و گرفتگی‌های عضلانی می‌شود. افراد مختلف از انواع مختلف ماساژ درمانی سود می‌برند ولی اکثر افراد می‌گویند که ماساژ بافت نرم بهترین نتیجه را در از بین بردن علائم و کاهش استرس دارد.

منیپولاسیون ستون فقرات

ازآنجایی‌که اسپوندیلیت آنکیلوزان با درد و گرفتگی در پایین کمر آغاز می‌شود، منطقی است که روش‌های درمان دستی انجام‌شده توسط کایروپراکتور بتوانند به کاهش علائم کمک کنند. بااین‌حال پزشکان می‌گویند که عکس این قضیه صحیح است و درمان دستی برای اسپوندیلیت آنکیلوزان مفید نیست.

لیزر تراپی سرد

لیزر درمانی سطح پایین می‌تواند اثر خوبی بر روی دردهای روماتیسمی، آرتریت روماتوئید و اسپوندیلیت آنکیلوزان داشته باشد. اشعه‌ی لیزر در طول‌موج‌های صحیح به درون بافت‌ها نفوذ کرده و پاسخ‌های شیمیایی و بیولوژیکی تولید می‌کند. زمانی که این نور جذب می‌شود، باعث تشکیل مولکول‌های اکسیژن تکی شده که تولید ATP را تا 10 برابر سریع‌تر می‌کنند. ATP منبع انرژی و سوخت سلول‌هاست و افزایش تولید آن باعث پاسخ‌های ثانویه خواهد شد: افزایش پاسخ‌های ایمنی، تسریع فرایند بهبودی و کاهش درد.

مگنت تراپی

نوع مگنت تراپی انجام‌شده در شرایط مختلف متفاوت است که در زیر به برخی از انواع آن اشاره می‌کنیم:

• در موارد اسپوندیلوز گردن، مگنت‌ها باید بر روی گردن و به قسمت‌هایی که درد و احساس خارش در آن‌ها منتشر می‌شوند متصل گردند. همچنین، قطب شمال آهنربا باید بر روی دردناک‌ترین نقطه‌ی گردن قرار گرفته و قطب جنوب آن بر روی شانه، آرنج و یا کف دست راست یا چپ قرار بگیرد. باید قبل از قرار دادن مگنت‌ها در جای خود، از روغن مخصوص استفاده شود.
• در موارد اسپوندیلوز کمر، نوع درمان انجام‌شده همانند درمان کمردرد است. درصورتی‌که اسپوندیلوز کمر باعث درد سیاتیک شده باشد، قطب شمال آهنربا باید بر روی دردناک‌ترین نقطه‌ی کمر و قطب جنوب آن بر روی آخرین نقطه‌ای که درد در آن منتشر می‌شود قرار داده شود. از روغن مخصوص نیز باید استفاده شود.
• در موارد اسپوندیلیت آنکیلوزان، قطب شمال مگنت بر روی مهره‌ی چهارم یا پنجم گردن و قطب جنوب آن بر روی استخوان خاجی (ساکروم) قرار داده می‌شود. باید از روغن مخصوص نیز استفاده شود.

الکتروتراپی

یکی از بهترین و کارآمدترین شیوه‌های طبیعی مدیریت درد، الکتروتراپی است. تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS) یکی از انواع الکتروتراپی است که از جریان الکتریکی با فرکانس بالا برای تحریک اعصاب استفاده می‌کند. این نوع روش درمانی جایگرین می‌تواند به شکل موثری علائم اسپوندیلیت آنکیلوزان مانند درد و التهاب را کاهش دهد. در این روش برخلاف استفاده‌ی طولانی‌مدت برخی از داروها، بدن به طور کلی بی حس نشده و مکانیسم‌های آن برای ترمیم مفاصل و بازسازی غضروف‌ها مختل نمی‌شوند.