تاریخ: ۳۰ آبان ۱۴۰۲
اولتراسوندتراپی یک روش درمانی تخصصی فیزیوتراپی است که با استفاده انرژی مکانیکی سبب تسریع روند بهبودی می‌شود. این روش جهت تسکین یا کنترل درد، درمان آسیب‌دیدگی و بهبود توانایی بدن جهت انجام فعالیت‌های روزمره به کار برده می‌شود. در صورت بروز درد یا آسیب‌دیدگی، استفاده از اولتراسوندتراپی برای شخص بسیار مفید می‌باشد. در این مقاله موارد مختلف در ارتباط با اولتراسوندتراپی و تأثیر آن در بهبودی شرح داده خواهند شد.
در صورت بروز درد یا آسیب‌دیدگی به منظور برنامه‌ریزی جهت مشاوره با مرکز جامع توانبخشی امید تماس بگیرید. متخصص فیزیوتراپی جهت کسب توانایی برای انجام فعالیت‌های روزانه به شما کمک خواهد کرد. کاربرد اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی شامل موارد متعددی می‌باشد. این روش بخشی از روند کلی درمان محسوب می‌شود که در آن از ورزش، حرکات کششی و دیگر فعالیت‌های درمانی استفاده می‌شود.
از اولتراسوندتراپی در درمان چه عارضه‌هایی استفاده می‌شود؟
از اولتراسوندتراپی جهت رفع عارضه‌های متعددی استفاده می‌شود. در واقع کاربرد اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی به درمان یک عارضه محدود نمی‌شود. از اولتراسوندتراپی به منظور درمان التهاب، درد یا ورم مزمن در بافت‌های پیوندی، (مفاصل، رباط‌ها، تاندون‌ها و عضلات)، بهبود کبودی و پیچ‌خوردگی مفاصل، خشکی مزمن تاندون (انقباض دوپویترن، تاندون آشیل)، اختلالات جریان خون محیطی (بیماری رینود، برگر و سودک) و اسکارهای سخت پوستی استفاده می‌شود. اولتراسوندتراپی به تسکین درد، افزایش جریان خون، کاهش ورم و التهاب و تسریع بهبود بافت کمک می‌کند و در نتیجه سبب درمان و کاهش علائم دردناک عارضه‌های مختلف می‌شود. کاربرد اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی شامل درمان عارضه‌های زیر می‌باشد:
- آرتروز
- بورسیت
- التهاب تاندون
- شانه یخ‌زده
- اسپاسم عضلانی
- شکستگی
- پیچ‌خوردگی، کشیدگی و پارگی
نحوه عملکرد اولتراسوندتراپی
درمان با استفاده از اولتراسوندتراپی از امواج صوتی بهره می‌برد. این امواج صوتی با ایجاد ارتعاشاتی که منجر به تولید حرارت می‌شوند، برای درمان مشکلات مرتبط با عضلات، رباط‌ها و استخوان‌ها استفاده می‌شوند. در اثر ارتعاش در بافت‌ها، سطح مولکولی سایش ایجاد می‌شود و این باعث افزایش حرارت در بافت می‌شود. پدهای حرارتی نیز برای گرم کردن ناحیه مورد نظر مفید هستند، اما تأثیر آنها بر بافت‌های بدن به اندازه استفاده از اولتراسوندتراپی نمی‌رسد.
در زمان انجام جلسات اولتراسوندتراپی، تراپیست فیزیوتراپی برای کاهش اصطکاک و بهبود انتقال امواج صوتی، از ژل استفاده می‌کند و دستگاه اولتراسوند (اپلیکاتور) را روی سطح مورد نظر قرار می‌دهد. این امواج سپس توسط تاندون‌ها، رباط‌ها و بافت‌های پیوندی جذب می‌شوند و اثر درمانی خود را اعمال می‌کنند.
اولتراسوندتراپی چه تاثیری بر بدن دارد؟
اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی با استفاده از مزایای انرژی گرمایی و استفاده از مزایای انرژی‌های غیر گرمایی سبب بهبود و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده در بدن می‌شود.
مزایای انرژی گرمایی
در زمان استفاده از اولتراسوندتراپی، حرارت وارد بافت‌های عمیق می‌شود. حرارت به کاهش درد، افزایش جریان خون و بهبود خاصیت ارتجاعی عضلات کمک می‌کند. انرژی گرمایی ایجاد شده همچنین سبب رفع سفتی عضلات و تاندون‌ها نیز می‌شود.
مزایای انرژی غیر گرمایی
برخی از مزایای اولتراسوندتراپی به انتقال حرارت مرتبط نمی‌باشند. انرژی که در زمان اولتراسوندتراپی وارد بدن می‌شود، سبب ایجاد حباب‌های کوچک گاز شده که در اطراف بافت تجمع پیدا می‌کنند. این حباب‌ها با سرعت زیادی منبسط و منقبض می‌شوند. این فرآیند حفره‌زایی یا کاویتاسیون (کویتیشن) نامیده می‌شود و به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده مانند بافت اسکار یا سلولیت و شل کردن عضلات کمک می‌کند.
استفاده از اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی مطابق با نیازهای هر بیمار، برنامه درمانی ویژه‌ای را طرح‌ریزی می‌کند. این برنامه بسته به شرایط بیمار و علائم عارضه ممکن است شامل اولتراسوندتراپی نیز باشد.
در جلسه اول متخصص فیزیوتراپی از معاینه بدنی جهت تشخیص عارضه و نحوه درمان آن استفاده می‌کند. همچنین سابقه پزشکی بیمار و وجود هرگونه مشکلات مرتبط با سلامتی بایستی جهت تعیین برنامه درمانی در نظر گرفته شوند.
اقدامات احتیاطی در زمان استفاده از اولتراسوندتراپی
جهت کاهش عوارض منفی ناشی از اولتراسوندتراپی، متخصص فیزیوتراپی بایستی در طول روند درمان جهت دستیابی به نتیجه مورد نظر اقدامات احتیاطی لازم را در نظر بگیرد.
متخصص فیزیوتراپی بایستی در کل زمان استفاده از اولتراسوندتراپی حضور داشته باشد تا در صورت بروز هر گونه ناراحتی از جانب بیمار، تنظیمات دستگاه اولتراسوندتراپی تغییر داده شوند. همچنین در ارتباط با هر بیمار مواردی مانند میزان قرار گرفتن در معرض امواج صوتی، زمان و ژل مورد استفاده بررسی و ثبت می‌شوند. بین سطح اپلیکاتور اولتراسوند و بدن بیمار بایستی از ژل مناسب استفاده شود. در غیر این صورت امکان دارد بیشتر انرژی اولتراسوند در اپلیکاتور به هدر برود و حرارت می‌تواند سبب آسیب‌دیدگی و یا سوزاندن پوست بیمار شود. به علاوه در جایی که مقدار زیادی از انرژی اولتراسوند بایستی در ناحیه مورد نظر به کار برده شود، توصیه می‌شود از جاذب انرژی استفاده شود.
در طول روند درمان جهت کاهش احتمال بروز سوختگی، دستگاه مبدل اولتراسوند بایستی به آرامی و با زاویه 90 درجه نسبت به ناحیه تحت درمان مورد استفاده قرار گیرد؛ چرا که در اثر دریافت بیش از حد انرژی اولتراسوند، حرارت در بافت‌ها افزایش پیدا می‌کند. یک دلیل دیگر جهت خودداری از به کارگیری مبدل اولتراسوند ثابت، احتمال قرارگیری انرژی اولتراسوند در یک بافت در تمام طول مدت درمان و ایجاد امواج ساکن می‌باشد. ایجاد امواج ساکن برای مدت طولانی می‌تواند منجر به توقف جریان خون و احتمال آسیب‌دیدگی سلول‌های اندوتلیال در دیواره رگ‌های خونی شود. همچنین امکان تشکیل لخته خونی نیز وجود دارد.
بروز هر گونه درد یا احساس سوزن سوزن شدن می‌تواند نشان‌دهنده ایجاد حرارت بیش از حد در استخوان‌ها یا پایانه‌های عصبی توسط انرژی اولتراسوند باشد. در این صورت شدت انرژی اولتراسوند بایستی بلافاصله کاهش داده شود.
چه کسانی نباید از اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی استفاده کنند؟
- اولتراسوندتراپی نبایستی در افراد دارای کاهش میزان رفلکس (واکنش) استفاده شود. همچنین از به کار بردن این روش در قسمت‌هایی از بدن با کاهش قابل توجه حساسیت به درد یا حرارت بایستی خودداری شود.
- افراد باردار با احتمال قرارگیری جنین در معرض انرژی اولتراسوند نباید از این روش درمانی استفاده کنند. جنین در طول دوره اندام‌زایی در سه ماه اول بارداری در معرض حرارت بیش از حد ناشی از اولتراسوندتراپی قرار دارد.
- اولتراسوندتراپی نبایستی در ناحیه چشم مورد استفاده قرار گیرد چرا که عدسی چشم دارای قابلیت دفع حرارت محدود و ضریب جذب نسبتاً بالایی می‌باشد. همچنین اولتراسوند نباید در هر قسمت از بدن که دارای کاهش قابل توجه جریان خون می‌باشد استفاده شود (مگر با استفاده از مقادیر کم انرژی اولتراسوند که احتمال بهبود زخم وجود دارد).
- اولتراسوندتراپی نباید در ناحیه مغز، طناب نخاعی یا اعصاب بزرگ محیطی زیرپوستی به کار برده شود.
- جهت جلوگیری از بروز آسیب‌دیدگی طناب نخاعی، توصیه می‌شود که از به کارگیری اولتراسوندتراپی در ستون فقرات پس از لامینکتومی یا در قسمت‌هایی که از ماده بی‌حسی در آنها استفاده شده است، خودداری شود.
- از اولتراسوندتراپی نباید در ناحیه اندام‌های تناسلی استفاده شود.
- اولتراسوندتراپی نباید در بافت‌های نئوپلاستیک مورد استفاده قرار گیرد؛ چرا که حرارت می‌تواند سبب تحریک رشد تومور یا افزایش احتمال متاستاز (انتقال سلول‌های سرطانی به بافت‌های دیگر بدن) شود.
- از به کارگیری اولتراسوندتراپی در خطوط رشد استخوان کودکان بایستی خودداری شود.
- از اولتراسوندتراپی نباید جهت رفع عفونت حاد استخوان یا بافت استفاده شود چرا که می‌تواند سبب گسترش عفونت شود.
- چنانچه بیمار از ضربان‌ساز قلب استفاده می‌کند، از به کارگیری اولتراسوندتراپی در ناحیه ستون فقرات سینه‌ای بایستی اجتناب شود.
- از اولتراسوندتراپی نباید در ناحیه رگ‌های خونی که در وضعیت نامناسبی قرار دارند استفاده شود؛ چرا که امکان دارد در اثر انرژی اولتراسوند دیواره رگ‌های خونی پاره شود.
- افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی نباید از اولتراسوندتراپی در ناحیه گانگلیون گردنی، گانگلیون ستاره‌ای، قفسه سینه، یا عصب واگ استفاده کنند؛ چرا که می‌تواند سبب اسپاسم سرخرگ کرونری شود. بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی تنها باید از میزان کم انرژی اولتراسوندتراپی و در مدت زمان کوتاه، در قسمت‌های دیگر بدن از این روش استفاده کنند، زیرا تحریک هر نوع عصب خودگردان (خصوصاً عصب واگ) می‌تواند سبب تغییر ضربان قلب شود.
- بیماران مبتلا به ترمبوفلبیت یا دیگر بیماری‌های مشابه، نباید از اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی استفاده کنند چرا که لخته خون متلاشی شده می‌تواند منجر به انسداد جریان سرخرگ به مغز، قلب یا ریه‌ها شود.
آیا اولتراسوندتراپی در فیزیوتراپی باعث ایجاد درد می‌شود؟
خیر. تنها در ناحیه تحت درمان نوعی احساس سوزن سوزن شدن ایجاد می‌شود.
انواع دیگر روش‌های فیزیوتراپی
در صورت عدم امکان استفاده از روش اولتراسوندتراپی، انواع دیگر روش‌های فیزیوتراپی جهت بهبود درد وجود دارند. تحریک الکتریکی با شدت کم می‌تواند سبب کاهش درد و بهبود قابلیت انقباض عضلات شود. امکان دارد از هیدروتراپی (آب‌درمانی) به شکل جکوزی و استخر آب گرم استفاده شود. سرما/ گرمادرمانی به صورت کمپرس به کاهش درد و التهاب کمک می‌کند. درمان دستی به شکل ماساژ، موبیلیزاسیون و مانیپولاسیون نیز می‌تواند جهت درمان درد مورد استفاده قرار گیرد.
