فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل لگن (هیپ): مراقبت و ورزش

تاریخ: ۲۷ آبان ۱۴۰۲

عمل جراحی تعویض مفصل لگن زمانی انجام می‌شود که علائم دردناک لگن به حدی رسیده باشند که قابل کنترل نبوده و با روش‌های درمانی غیر جراحی نیز بهبود نیابند. جراح در عمل جراحی تعویض مفصل لگن، سطح مفصل آسیب‌دیده را برداشته و آن را با یک پروتز مصنوعی جایگزین می‌کند. موفقیت‌آمیز بودن این عمل جراحی تا حدودی به دوره توان‌بخشی پس از آن بستگی دارد.

اقدامات فیزیوتراپی معمولاً یک روز پس از انجام عمل تعویض مفصل لگن انجام می‌شود و تا چند روز شما باید با عصا، واکر یا عصای زیربغل راه بروید. شما باید چند ماه تا چند هفته پس از انجام عمل جراحی اقدامات فیزیوتراپی را ادامه دهید. این که چه موقع بتوانید به فعالیت‌های روزمره خود بپردازید به عوامل مختلفی بستگی دارد که برخی از آنها عبارتند از: سن شماوضعیت سلامت عمومی قدرت عضلانی شماوضعیت مفاصل دیگر متخصصین کلینیک توان‌بخشی و فیزیوتراپی امید با بهره‌گیری از جدیدترین روش‌های روز دنیا برنامه درمانی و توان‌بخشی مناسب هر بیمار را تجویز خواهند کرد.

 قبل از انجام عمل جراحی: رهنمودهای عمومی

ورزش کردن منظم قبل از انجام عمل جراحی به دروان بهبودی و ریکاوری شما کمک می‌کند. همچنین ورزش کردن باعث می‌شود که:

• حرکات لگن شما حفظ شود
• عضلات شما تقویت شوند
• درد کنترل شود
• اطلاعات شما در مورد تمرینات ورزشی پس از انجام عمل جراحی افزایش یابد
• وزن شما کاهش یابد
• خواب شما بهبود یابد.

فعالیت‌هایی را انجام دهید که فشار کمتری به لگن شما وارد کنند

برخی از این ورزش‌ها و فعالیت‌ها عبارتند از:

• شنا کردن، راه رفتن در آب، انجام حرکات ایروبیک در آب
• دوچرخه ثابت
• پیاده‌روی با عصا یا بدون آن
• انجام حرکات ورزشی تقویتی و کششی

 کنترل درد

برای کنترل درد می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• به مفصل خود به طور مرتب در طول روز استراحت‌های کوتاهی بدهید
• خودتان را خسته نکنید
• از وسایل کمکی مانند عصا، چوب‌دستی یا واکر برای راه رفتن استفاده کنید
• در مورد استفاده از داروهای مسکن با پزشک یا مسئول داروخانه صحبت کنید.

 عمل جراحی

در جراحی تعویض مفصل لگن، ابتدا استخوان و غضروف گوی و سوکتی مفصل لگن برداشت می‌شوند. این عمل با استفاده از ابزارهای بسیار دقیق صورت می‌گیرد تا سطح مناسبی برای کاشت پروتز جدید فراهم شود. سپس مفصل مصنوعی لگن در جایگاه قبلی آن قرار می‌گیرد و به عنوان یک مفصل جدید عمل می‌کند.

با این حال، همه جراحی‌های تعویض مفصل لگن به یک روش یکسان انجام نمی‌شوند. وجود تنوع در روش‌های مختلف به جراح امکان می‌دهد تا این عمل را با استفاده از روش‌های متفاوت انجام دهد. با این حال، مراحل اصلی این جراحی تقریباً بدون تغییر و مشابه یکدیگر هستند. تنوع در روش‌های انجام این عمل جراحی شامل رویکردهای قدامی تعویض مفصل لگن و مینی جراحی تعویض مفصل لگن می‌شود.

 توان‌بخشی بعد از عمل تعویض مفصل لگن

عمل جراحی تعویض مفصل لگن معمولاً بسیار موفقیت‌آمیز انجام می‌شود اما موفقیت‌آمیز بودن آن تا حدودی به دوره توان‌بخشی پس از عمل جراحی بستگی دارد. بیمارانی که انتظار نتایج عالی پس از انجام عمل جراحی تعویض لگن دارند باید در دوره‌های توان‌بخشی پس از عمل به طور فعال شرکت کنند.

توان‌بخشی پس از جراحی تعویض مفصل لگن باید بلافاصله آغاز شود. بیماران باید به صورت فوری پس از عمل جراحی با یک متخصص فیزیوتراپی همکاری کنند. در مراحل ابتدایی برنامه توان‌بخشی، تمرکز بر حفظ حرکات مفصل تعویض شده و اطمینان حاصل می‌شود که بیمار به طور ایمن قادر به راه رفتن است. متخصص فیزیوتراپی مهارت‌های اساسی را به بیمار آموزش می‌دهد که او را در انجام فعالیت‌هایی مانند حرکت، صعود و نزول از پله‌ها، سوار و پیاده شدن از اتومبیل کمک می‌کنند. این آموزش‌ها به گونه‌ای ارائه می‌شود که هیچ خطری برای مفصل تعویض شده ایجاد نشود و همچنین درد زیادی به بیمار وارد نشود.

با ادامه اقدامات فیزیوتراپی و در مراحل بعدیان، متخصص فیزیوتراپی به بازیابی مکانیسم‌های عادی راه رفتن، تقویت اندام‌های تحتانی و توانایی‌های حرکتی مفصل لگن جدید کمک می‌کند. شما با مشارکت فعال در دوره توان‌بخشی خواهید توانست، فعالیت‌های خود را مانند قبل از انجام عمل جراحی ادامه داده و حتی فراتر از آن هم بروید.

) مزایای فیزیوتراپی و ورزش بعد از عمل تعویض مفصل لگن

تمرینات ورزشی و اقدامات فیزیوتراپی پس از عمل جراحی به تسریع بهبودی و بازیابی حرکتی و قدرتی مفصل لگن شما کمک می‌کند. انجام تمرینات ورزشی همچنین باعث می‌شود که:

• تورم کاهش یابد
• خواب بهبود یابد
• از لخته شدن خون جلوگیری شود
• حفظ تعادل بهتر انجام می‌شود
• درد کنترل می‌شود
• تحمل در انجام فعالیت‌ها افزایش می‌یابد
• از یبوست جلوگیری می‌شود

چه انتظاری باید داشت: هفته 0 تا 3:

به توصیه‌های پزشک برای کنترل درد در روزهای اول پس از انجام عمل جراحی توجه داشته باشید. با رعایت این نکات، درد شما در بلند مدت کاهش یافته و به شما در انجام آزادانه حرکات کمک می‌شود. به اندازه کافی بخوابید و سعی کنید حرکات روده خود را به طور منظم حفظ کنید. در سه هفته اول، تمرینات ورزشی بر حرکات لگن و افزایش تدریجی مدت زمان ایستادن و راه رفتن تأکید دارد.

 اهداف: در انتهای هفته سوم

• حرکت دادن پا در خارج از رختخواب توسط خود بیمار
• نشستن و برخاستن از روی صندلی، تختخواب و توالت بدون کمک
• راه رفتن در منزل با استفاده از واکر، عصا و عصای زیر بغل
• استفاده از پله‌ها با کمک عصا و عصای زیربغل

 تمرینات ورزشی: هفته 0 تا 3

 پمپ پا و مچ پا

این به کاهش تورم و احتمال لختگی خون کمک می‌کند. کل پای خود را به سمت بالا و پایین حرکت دهید. این حرکت را هر ساعت 10 مرتبه تکرار کنید.

 تنفس

• در حالی که شانه‌های خود را شل نگه داشته‌اید، بنشینید

• عضلات شکم را درگیر کنید
• به آرامی از طریق بینی نفس بکشید، باید احساس کنید که قفسه دنده‌های شما به سمت طرفین عریض می‌شود
• به آرامی نفس خود را بیرون دهید تا قفسه دنده‌های شما پایین بیایند. این تنفس را 6 مرتبه در هر ساعت تکرار کنید.

 لغزش پاشنه پا

• در حالی که زانوهای خود را خم کرده‌اید به پشت دراز بکشید و پاهای خود را هم‌تراز با شانه‌ها دراز کنید
• عضلات شکم خود را درگیر کنید تا کمر و لگن شما ثابت بماند
• یک پای خود را از تخت پایین ببرید، دوباره عضلات شکم خود را درگیر کنید، پای خود را به سمت عقب و بالا بکشید. این تمرین را 3 دفعه در روز 6 تا 8 مرتبه برای هر پا تکرار کنید.

 بلند کردن لگن (پل زدن)

• در حالی که زانوهای خود را خم کرده‌اید به پشت دراز بکشید، یک حوله بزرگ تاشده را بین ران‌های خود قرار داده و فشار دهید (زیر سر خود فقط یک بالش مسطح قرار دهید یا چیزی سر خود نگذارید)
• عضلات شکم خود را درگیر کنید
• با کمک باسن، لگن خود را بلند کرده و کمر خود را شل بگیرید
• حوله را فشار‌ دهید، به آرامی لگن خود را پایین آورید، این تمرین را 3 مرتبه در هفته و هر بار 8 تا 15 مرتبه تکرار کنید.

 چه انتظاری باید داشت: هفته 3 تا 6

3 هفته پس از انجام عمل جراحی، لگن شما باید راحت‌تر حرکت کرده و احساس بهتری از آن داشته باشید. تمرینات خود را پیش ببرید تا انعطاف‌پذیری، قدرت و کنترل شما بر مفصل لگن جدید افزایش یابد.

 اهداف: در انتهای هفته ششم

• لگن خود را با زاویه 90 درجه خم کنید، پای خود را به سمت بیرون حرکت دهید تا زاویه 25 درجه ایجاد شود و سپس لگن خود را صاف کنید تا به صفر درجه برسد
• با کمک عصا در جهت مختلف کمی راه بروید
• سوار یک دوچرخه ثابت شوید (صاف بنشینید تا لگن شما بیش از 90 درجه خم نشود)

 تمرینات ورزشی هفته 3 تا 6

در صورت نیاز تمرینات هفته‌های 0 تا 3 را ادامه دهید. تمرین شماره 8 و 9 را باید تا زمانی که به دامنه حرکتی مورد نظر در لگن خود دست نیافته‌اید ادامه دهید (به اهداف پایان هفته ششم توجه داشته باشید). با متخصص فیزیوتراپی خود مشورت کنید.

 دوچرخه سواری

استفاده از یک دوچرخه ثابت یکی از بهترین روش‌های انجام فعالیت‌های متوسط پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل لگن است. برخی از نکاتی که باید برای دوچرخه سواری ایمن به کار ببرید عبارتند از:

• از یک دوچرخه صاف و نه خمیده (شیب‌دار) استفاده کنید زیرا لگن در دوچرخه‌های عمودی کمتر خم می‌شود.
• حین انجام این تمرین، احتیاط کنید، نباید لگن شما روی دوچرخه بیش از 90 درجه خم شود. صندلی دوچرخه را بالا ببرید و از خم شدن روی دسته دوچرخه خودداری کنید.
• به سمت جلو و عقب رکاب بزنید
• به آرامی مقاومت را افزایش دهید

کشش جلوی ران روی شکم

• یک بالش زیر ناف خود قرار دهید و دراز بکشید
• عضلات شکم و باسن خود را درگیر کنید (فکر کنید که یک مداد بین باسن شما قرار دارد)
• یک زانو را خم کنید تا در جلوی ران خود احساس کشش کنید، هر پا را هم‌تراز با همان باسن نگه دارید.
• زمانی که پای خود را پایین می‌آورید، عضلات شکم و باسن خود را درگیر نگه دارید.
• یک حوله تاشده در زیر ران خود قرار دهید تا کشش بیشتری در ران شما ایجاد شود، این حالت کشش را به مدت 10 ثانیه حفظ کرده و این حرکت را یک مرتبه در روز و هر دفعه 3 تا 4 مرتبه برای هر طرف تکرار کنید.

چه انتظاری باید داشت: هفته 6 تا 9

به تدریج می‌توانید فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهید. با متخصص فیزیوتراپی در مورد افزایش چالش در برنامه‌های ورزشی خود مشورت کنید.

 اهداف: در انتهای هفته نهم

• مسافت‌های طولانی‌تری راه بروید، برای این که روی اندام خود فشار نیاورید از یک عصا استفاده کنید.
• بدون این که از دستان خود کمک بگیرید، روی یک صندلی بنشینید و برخیزید
• تعادل خود را برای مدت کوتاهی روی پایی که تحت عمل جراحی قرار داده‌اید حفظ کنید.
• با تغییر پا، از پله‌ها پایین و بالا بروید. از یک عصا یا نرده کمک بگیرید.
• می‌توانید به فعالیت‌های داوطلبانه و کاری خود بازگردید (اگر در این مورد مطمئن نیستید باید با پزشک مشورت کنید.)

تمرینات ورزشی: هفته 6 تا 9

در صورت لزوم، برنامه‌های تمرینی هفته 3 تا 6 را ادامه دهید (در این مورد با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید)

 بلند کردن زانوی خم‌شده

• در حالی که هر دو زانوی خود را خم کرده‌اید دراز بکشید
• عضلات شکم خود را درگیر کنید
• یک زانو با آن‌قدر بالا بیاورید تا لگن شما زاویه 90 درجه پیدا کند
• پای خود را پایین بیاورید، لگن را با استفاده از عضلات شکم ثابت نگه دارید
• به کمر خود نباید قوس بدهید، این تمرین یک مرتبه در روز و هر با 6 تا 8 مرتبه برای هر پا تکرار کنید.

لغزیدن به دیوار

• بایستید و به یک دیوار تکیه دهید، پاهای خود را به اندازه عرض شانه‌ها باز کنید
• عضلات شکم و باسن خود را درگیر کنید.
• بدن خود را به آرامی با تکیه به دیوار به سمت بالا و پایین حرکت دهید، وزن خود را روی عضلات باسن بیندازید. این تمرین را 3 مرتبه در هفته و هر با 8 تا 15 مرتبه تکرار کنید.

چه انتظاری باید داشت: هفته‌های 9 تا 12

12 هفته پس از انجام عمل جراحی شما می‌توانید به راحتی کارهای روزمره خود را انجام دهید. با متخصص فیزیوتراپی در مورد سخت‌تر کردن تمرینات ورزشی مشورت کنید.

 اهداف: در انتهای هفته دوازدهم

• بدون لنگیدن راه بروید، با متخصص فیزیوتراپی در مورد هدف مسافتی تبادل نظر کنید
• در هفته دوازدهم می‌توانید روی یک صندلی یا توالت با ارتفاع عادی بدون کمک گرفتن از دست نشسته و برخیزید.
• از پله‌ها بدون کمک گرفتن از نرده‌ها یا با کمک کم به راحتی پایین و بالا بروید
• با تأیید جراح می‌توانید رانندگی کنید.

 تمرینات ورزشی: هفته 9 تا 12

 بلند کردن پا، دراز کشیدن به پهلو

• به سمتی که تحت عمل جراحی قرار نگرفته است دراز بکشید و یک بالش بین پاهای خود قرار دهید.
• لگن خود را صاف کرده و زانوهای خود را به سمت پشت سر خم کنید
• عضلات شکم خود را درگیر کنید
• پای خود را با کمک عضلات باسن از روی بالش بلند کنید
• لگن خود را ثابت نگه دارید، اجازه ندهید که لگن شما به سمت عقب برود. این حالت را به مدت 6 ثانیه حفظ کنید. این تمرین را 3 مرتبه در هفته و هر بار به تعداد 8 تا 15 مرتبه تکرار کنید.

 رهنمودهایی در مورد تمرینات ورزشی: 3 ماه تا یک سال

انجام منظم فعالیت‌های فیزیکی باعث افزایش عمل مفصل تعویض شده می‌شود. همچنین ورزش کردن به طور منظم باعث می‌شود:

• تناسب اندام و استقامت شما افزایش یابد
• احتمال زمین خوردن کاهش یابد
• عضلات تقویت شوند
• کیفیت و قدرت عضلانی بهبود یابد
• وزن سالم شما حفظ شود (زیرا اضافه وزن باعث افزایش فشار و استرس بر مفصل می‌شود)
• احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگر نظیر دیابت نوع 2، بیماری‌های قلبی، سکته مغزی پس از تعویض مفصل کاهش یابد. سعی کنید فعالیت‌هایی را انجام دهید که احتمال آسیب‌دیدگی در آنها کم است و نیازی به یادگیری مهارت‌های جدید ندارند. فعالیت‌های سرگرم‌کننده را انتخاب کنید و هم در منزل و هم در خارج از منزل فعالیت داشته باشید.

آموزش انعطاف‌پذیری

اگر قبل از انجام عمل جراحی، عضلات شما منقبض و کوتاه شده‌اند ممکن است بازیابی حرکات مفصلی زمان بیشتری ببرد. حرکات کششی به روش‌های مختلفی انجام می‌شوند. اگر حرکات کششی مؤثر واقع نشدند، از متخصص فیزیوتراپی بخواهید که به شما بگوید که چگونه آن را تغییر دهید.

حرکات کششی را در زمانی که بدن شما گرم است انجام دهید. به عنوان مثال، پس از ورزش کردن یا راه رفتن، عضلات خود را گرم کنید تا راحت‌تر بتوانید حرکات کششی را انجام دهید.

• حرکات کششی را به مدت 30 ثانیه انجم دهید، به آرامی عضلات خود را شل کرده و نفس بکشید، این حرکات را 3 تا 4 مرتبه تکرار کنید.
• باید کشش ملایمی را در عضلات یا بافت‌های تحت تمرین احساس کنید. اگر شما کشش را احساس نمی‌کنید احتمالاً انعطاف‌پذیری شما بهبود نیافته است.
• حرکات کششی را حداقل 3 روز در هفته انجام دهید.

 آموزش تعادل و عصبی حرکتی

برخی تمرینات ورزشی مانند آنهایی که باعث درگیری عضلات شکم یا بهبود تعادل و هماهنگی شما می‌شوند را باید به صورت متفاوتی انجام دهید. این تمرینات که برای کنترل عصبی حرکتی انجام می‌شوند را باید به تعداد بیشتر و با مقاومت کمتر انجام داد. این تمرینات ورزشی ارتباط و هماهنگی بین عضلات و سیستم عصبی را افزایش می‌دهند. همچنین آنها به افزایش تعادل حین انجام فعالیت‌های روزمره و کاهش احتمال زمین خوردن کمک می‌کنند.

 نکات

• هر تمرین را 6 تا 8 مرتبه تکرار کنید
• تمرینات را 3 مرتبه در روز انجام دهید
• در هنگام انجام تمرینات تعادلی از یک کانتر یا نرده محکم کمک بگیرید. اگر تمرینات تعادلی را جلوی آینه انجام دهید می‌توانید بازخورد بصری تمرینات را نیز ببینید.
• برای افزاش تعادل، عضلات شکم و پایین باسن خود را درگیر کنید.
• با راهنمایی‌های متخصص فیزیوتراپی، می‌توانید چالش تمرینات تعادلی را به صورت زیر افزایش دهید:
• راه رفتن در آب (به سمت جلو، به سمت عقب و به سمت طرفین)
• ایستادن روی پاها در حالی که پاها کنار یکدیگر قرار دارند یا یک از پاها جلوی پای دیگر است
• ایستادن روی یک پا با چشمان بسته
• ایستادن روی سطوح ناهموار
• انجام حرکات تای چی

تمرینات تقویتی

انجام تمرینات تقویتی در بلند مدت به انجام فعالیت‌های روزانه مانند بالا رفته از پله‌ها و حفظ تعادل کمک می‌کند. همچنین از مفصل جدید لگن و مفاصل دیگر شما در برابر آرتروز محافظت می‌کند. عضلات قوی به حفظ قدرت استخوان‌ها کمک می‌کند. یک سال یا بیشتر طول می‌کشد تا پایی که تحت عمل جراحی قرار گرفته است، قدرت و کنترل خود را به طور کامل بازیابند. برای تقویت عضلات، باید تمرینات چالش‌برانگیزتر شده و به اندازه کافی انجام شوند تا عضلات به انجام آنها عادت کنند. متخصص فیزیوتراپی به شما خواهد گفت که تمرینات را از چه سطحی شروع کنید و چگونه پیش ببرید تا از مزایای آن بهره‌مند شوید.