علت درد استخوان دنبالچه و درمان آن

تاریخ: ۳۰ دی ۱۴۰۲

کوکسیدینی که عموما درد استخوان دنبالچه یا درد کوکسیکس نامیده می شود یک بیماری نسبتا نادر است که فرد به صورت نسبتا ناکافی آن را درک می کند ولی می تواند باعث بوجود آمدن درد مداوم در انتهای ستون فقرات شود. قسمت انتهایی ستون فقرات عبارت است از کوکسیکس یا استخوان دنبالچه. بیمار درد در دنبالچه را به عنوان دردی موضعی احساس می کند و عموما در هنگام نشستن یا انجام هر گونه فعالیتی که به ناحیه انتهایی ستون فقرات فشار وارد می کند (بطور مثال در بارداری) احساس می کند که درد بدتر می شود. علت درد دنبالچه متعدد است و شامل ناپایداری دنبالچه، تشکیل زائده استخوانی، عدم قرارگیری صحیح، اسپاسم عضلانی، کیست پیلونیدال، کیست تارلو، نوروپاتی، سرطان، درد ارجاعی، درد نوروپاتیک، درمان های قبلی، یا درد ساختگی ذهنی است. درد دنبالچه ممکن است پس از زمین خوردن، شکستگی دنبالچه، پس از زایمان در زنان، کشیدگی مکرر یا عمل جراحی ایجاد شود. در ادامه به علت, علائم و درمان درد دنبالچه می پردازیم. ستون فقرات شامل ۳۳ مهره است ، هفت مهره گردنی،دوازده مهره پشتی،پنج مهره کمری،پنج مهره خاجی که در افراد بالغ به یکدیگر چسبیده و استخوان خاجی یا ساکروم را به وجود آورده‌اند. التهاب مفصل ساکروایلیاک عبارت است از یک روند التهاب پیش‌رونده که مفاصل ساکروایلیاک یا همان اتصال بین قسمت پایین ستون فقرات (ساکروم) و استخوان لگن را درگیر می‌کند.

آناتومی

بازنویسی شده:

استخوان کوکسیکس یا استخوان دنبالچه در بخش انتهایی ستون فقرات قرار دارد. این استخوان متشکل از سه یا چند استخوان بسیار کوچک است که به همدیگر جوش خورده اند. در واقع، استخوان کوکسیکس شامل سه تا پنج مهره مجزا است که بهم جوش خورده‌اند. در حالی که در اصل فکر می‌شد استخوان‌های کوکسیکس به صورت یکپارچه و بدون حرکت با یکدیگر ارتباط دارند، اما در حال حاضر می‌دانیم که کل کوکسیکس یک استخوان یکپارچه نیست و غالباً حرکت محدودی در بین استخوان‌های آن وجود دارد که رباط‌ها و مفاصل لیفی یا فیبروزی آن را ممکن می‌سازند.

درد کوکسیکس به طور عمومی در خانم‌ها بیشتر اتفاق می‌افتد نسبت به آقایان. این موضوع به دلایل زیر است:

• استخوان کوکسیکس در خانم‌ها به طور طبیعی بیشتر حرکت می‌کند و این امر آن را به خطر آسیب دیدگی قرار می‌دهد.
• اندازه لگن خانم‌ها بیشتر است و این به این معنی است که نشستن بر روی استخوان کوکسیکس آن‌ها را در معرض فشار قرار می‌دهد. البته، آناتومی بدن آقایان باعث می‌شود که آن‌ها بدون اینکه فشار زیادی به کوکسیکس وارد شود بتوانند نشسته شوند.
• زایمان یکی از علل شایع درد کوکسیکس است و ممکن است در دوران بارداری یا پس از زایمان رخ دهد.

علت درد استخوان دنبالچه

اطلاعات دقیق درباره قسمت‌های آناتومی بدن که ممکن است باعث درد کوکسیکس شوند، به طور روشن مشخص نیست. در بسیاری از موارد، علت دقیق درد کوکسیکس ناشناخته است و به آن به عنوان کوکسیدینی ایدیوپاتیک یا درد کوکسیدی ناشناخته اشاره می‌شود. در این موارد، علایم درد کوکسیکس تحت کنترل قرار می‌گیرد.

علل اصلی درد کوکسیکس مربوط می‌شوند به نیمه در رفتگی‌های استخوان کوکسیکس و عدم پایداری این استخوان و حرکت بیش از حد آن که باعث درد در ناحیه می‌شود. به طور کلی، تشخیص دقیق علت کوکسیدینی باعث شناسایی یکی از عوامل زیر به عنوان عامل درد می‌شود:

• ترورمای موضعی. زمین خوردن بر روی استخوان دنبالچه می تواند باعث التهاب رباط ها یا آسیب دیدگی کوکسیکس یا محل اتصال کوکسیکس به ساکروم و از علل درد استخوان دنبالچه باشد. احتمالا این شایع ترین علت درد استخوان دنبالچه است.

• زایمان. در طول زایمان سر نوزاد از بالای دنبالچه عبور می کند و فشار وارد شده بر دنبالچه گاهی می تواند منجر به آسیب دیدگی ساختار دنبالچه (دیسک، رباط ها و استخوان ها) شود. هر چند چنین چیزی شایع نیست ولی این فشار همچنین می تواند باعث ایجاد شکستگی در دنبالچه شود.

• فشار. فعالیت های خاصی مانند اسب سواری و نشستن روی سطح سخت برای مدت زمان طولانی که باعث وارد آمدن فشار طولانی مدت بر استخوان دنبالچه می شوند می توانند باعث شروع درد دنبالچه شوند. درد استخوان دنبالچه به خاطر این عوامل معمولا دائمی نیست ولی در صورت کنترل نکردن التهاب و علائم این درد ممکن است به درد مزمن یا درد شدید دنبالچه تبدیل شود.

• تومور یا عفونت. در موراد نادر، درد دنبالچه ناشی از وجود تومور یا عفونتی در ناحیه دنبالچه است که به دنبالچه فشار وارد می کند.

علائم

علائم درد دنبالچه می تواند مشتمل بر یک یا همه موارد ذیل باشد:

• دردی که به هنگام نشستن به طور قابل توجهی بدتر می شود.

• درد موضعی در دنبالچه که به هنگام لمس این ناحیه یا به هنگام قرار گرفتن هر گونه فشاری روی آن بدتر می شود.

• درد استخوان دنبالچه که به هنگام تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده بدتر می شود

• دردی که با یبوست بدتر و احساس می شود که بعد از دفع مدفوع بهتر می شود.

تشخیص

معاینه فیزیکی کامل برای علائم درد دنبالچه باید مشتمل بر موارد ذیل باشد:

• معاینه لگن و مقعد برای بررسی وجود توده یا توموری که می تواند علت درد باشد.

• لمس دنبالچه برای بررسی حساسیت به درد موضعی معمولا اصلیترین یافته بدست آمده از معاینه، درد دنبالچه به هنگام لمس آن است. اگر دنبالچه نسبت به لمس حساس نباشد، آنگاه درد موجود در این ناحیه به مشکل داشتن ساختار دیگری مانند پارگی دیسک کمری خاجی (لومبوساکرال) یا بیماری دژنراتیو دیسک برمی گردد. آزمایش های تشخیصی ایی که باید انجام شوند عبارتند از:

• تصاویر اشعه ایکس از ساکروم و دنبالچه برای رد وجود عارضه بعید شکستگی مشخص یا توموری بزرگ به عنوان علت ناراحتی.

• تصاویر ام آر آی برای رد وجود عفونت یا تومور نخاعی به عنوان علت درد. اسکن استخوان و سی تی اسکن هم اطلاعات بسیار ناچیزی را به اطلاعات پزشک از این مشکل می افزایند و عموما انجام نمی شوند. معمولا نتیجه کل آزمایش های تصویربرداری منفی خواهد بود.

درمان درد استخوان دنبالچه

تزریق اوزون

اوزون درمانی یک روش تزریقی است که برای درمان درد استخوان دنبالچه استفاده می شود که باعث تحریک و بازگشت جریان خون به بافت ها میشود و با مهیا کردن مواد لازم برای بافت های آسیب دیده باعث بازسازی و بهبودی آنها می شود .

در این روش بیمار به اتاق عمل برده می‌شود . ناحیه مورد نظر آماده، ضدعفونی و با پارچه مخصوص پوشانده می‌شود. این عمل معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. این عمل به کمک  تصاویر فلوروسکوپی انجام می‌شود و دستگاه به گونه‌ای متمرکز می‌شود که تصویری واضح را برای مشاهده ناحیه آسیب دیده به دست دهد. سوزن به کمک تصاویر فلوروسکوپ وارد ناحیه آسیب دیده می‌شود و سپس 3 تا 10 سی سی مخلوط اکسیژن ـ اوزون به این ناحیه تزریق می‌شود.

عوارض تزریق اوزون بسیار نادر است و گرفتگی عضلانی پس از عمل و درد سوزشی موقت است و بیمار معمولاً ظرف یک روز پس از عمل مرخص می شود.  تزریق اوزون میزان موفقیتی در حدود 80 درصد دارد.

تزریق استروئید

در این، ماده استروئیدی با تأثیر درمانی طولانی مدت در ناحیه آسیب دیده در استخوان دنبالچه تزریق می‌شود. از این تزریق‌ها گاهی اوقات با اصطلاح بلوک‌های عصبی، یا بلوک‌های اپیدورال ترانسفورمینال یاد می‌شود و یکی از انواع عمل‌های عمل بسته و بلوک عصبی محسوب می شود.

استروئید تزریق شده التهاب و تورم ریشه‌های عصبی نخاعی و دیگر بافت‌های پیرامون استخوان دنبالچه را کاهش می‌دهد. کاهش التهاب به نوبه خود از شدت درد کم می‌کند و درد، گزگز کردن یا بی‌حسی و دیگر علائم ناشی از التهاب، حساسیت یا تورم را تسکین می‌دهد.

در این روش ابتدا مقداری داروی بی حسی به محل مورد نظر تزریق می شود.  سپس برای تزریق ماده استروئیدی ، به کمک تصاویر اشعه ایکس ، سوزن به درون فضای مورد نظر هدایت می‌شود و پس از قرارگیری در محل، تزریق صورت می‌گیرد . این فرآیند غالباً درد زیادی را موجب نمی شود.  تأثیر استروئید پس از 3 تا 5 روز شروع می‌شود و چند روز تا چند ماه دوام دارد. بیمار بلافاصله بعد از انجام عمل و معاینه می تواند به خانه بازگردد . از اکثر بیماران خواسته می‌شود به مدت یک یا چند روز پس از عمل و شروع تأثیرگذاری دارو به خود فشار نیاورند. بااین وجود، اکثر بیماران می‌توانند تمام فعالیت‌هایی را که پیش از عمل انجام می‌دادند باز هم تکرار کنند.

سایر روش های درمانی

روش های تکمیلی درمان درد دنبالچه  مشتمل بر موارد ذیل می باشد:

• داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)، مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و مهارکننده های COX-2 به کاهش التهاب اطراف دنبالچه که معمولا یکی از علل درد آن است کمک می کنند.

• استفاده از یخ یا بسته های کمپرس سرد بر روی ناحیه چند بار در روز و برای چند روز اول بعد از شروع درد.

• گرم کردن ناحیه یا استفاده از بسته های کمپرس گرم برای ناحیه درد و بعد از چند روز اول.

• حد الامکان اجتناب از نشستن برای دوره های طولانی مدت یا قرار دادن هر گونه فشاری بر روی این ناحیه.

• بالشی سفارشی برای کمک به برداشتن فشار از روی دنبالچه در هنگام نشستن. برخی افراد در می یابند که بالشی به شکل دونات/ حلقه ای تاثیر خوبی دارد ولی برای برخی دیگر این نوع بالش شکل مناسبی ندارد و همچنان به کوکسیکس فشار وارد می شود. بسیاری افراد بالش فومی را ترجیح می دهند که بیشتر به شکل U یا V می باشد ( انتهای آن باز است بنابراین هیچ چیز در تماس با کوکسیکس قرار نمی گیرد). در واقع، هر نوع بالش یا به هر ترتیب نشستنی که از فشار آمدن به کوکسیکس جلوگیری کند ایده آل است.

• اگر درد استخوان دنبالچه بر اثر دفع مدفوع یا یبوست بوجود آمده یا افزایش می یابد، آنگاه استفاده از نرم کننده های مدفوع و افزایش مصرف مواد فیبردار، آب، حرکات ورزشی و طب سوزنی برای رفع این مشکل به افراد توصیه می شود. اگر درد مداوم یا شدید باشد، گزینه های درمانی غیر جراحی دیگری که برای کوکسیدینی (درد استخوان دنبالچه) وجود دارند عبارتند از:

• درد برخی بیماران از طریق درمان دستی تسکین می یابد.

• حرکات ورزشی به صورت کشش ملایم رباط های متصل به دنبالچه می تواند مفید باشد. فیزیوتراپ، متخصص توانبخشی یا دیگر پزشکان آموزش دیده حوزه بهداشت و درمان می توانند دستورالعمل هایی را درمورد تمرینات کششی مناسب ارائه کنند.

• فیزیوتراپی با اولتراسوند هم می تواند برای تسکین درد مفید باشد. درمان طولانی مدت غیرجراحی برای تسکین درد و تعدیل فعالیت ها به شرطی گزینه ای معقول است که وجود عفونت و تومور به عنوان علت درد (از طریق معاینه، تصاویر اشعه ایکس و ام آر آی) رد شده باشد. بعد از رسیدن به تسکین درد کافی به صورتی که حرکت کردن زیاد دردناک نباشد، انجام فعالیت های هوازی سبک به صورت روزانه مفید است زیرا افزایش گردش خون مواد مغذی شفابخش را به ناحیه درد می رساند و توانایی های طبیعی بدن برای بهبودی را تقویت می نماید. از مزایای دیگر حرکات ورزشی هوازی آزاد شدن اندروفین ها یعنی آغاز فرآیند تسکین درد طبیعی در بدن است.

جراحی

برای افرادی که دچار درد استخوان دنبالچه به صورت  مداوم هستند که با درمان های بدن جراحی و تعدیل فعالیت ها آرام یا بخوبی کنترل نمی شود، عمل جراحی برداشتن کل یا بخشی از استخوان دنبالچه یکی از گزینه های پیش رو می باشد. ممکن است رویکردهای جراحان مختلف به این عمل کمی متفاوت باشد. شاید بزرگ ترین تفاوت میان جراحان این باشد که برخی از آن ها تنها بخشی از دنبالچه را برمی دارند در حالی که برخی دیگر توصیه می کنند که کل دنبالچه برداشته شود. قابلیت اطمینان به این عمل جراحی تا حد زیادی بستگی به تجربه جراح دارد. آنگاه می توان انتظار موفقیتی به میزان 80% تا 90% را داشت.

درد دنبالچه از مشکلات شایع و آزار دهنده ستون مهره است. درد دنبالچه در پایین ترین قسمت ستون مهره و زیر باسن احساس می شود و موجب اشکال در نشستن بیمار می شود. بیماری درد استخوان دنبالچه شایع نیست، حتی در صورت بروز این درد می توان آن را با درمان های بدون جراحی بهبود بخشید و تنها درصد کمی از بیماران برای درمان درد دنبالچه نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند.