روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید) دست و پا چه علائمی دارد؟

تاریخ: ۱۹ آبان ۱۴۰۲

روماتیسم مفصلی باعث بروز درد و التهاب مفصل می‌‌شود که این امر به علت عملکرد نامناسب سیستم ایمنی بدن و حمله کردن آن به دیواره داخلی مفاصل به وجود می‌آید. روماتیسم مفصلی معمولاً مفاصل دست، زانو یا مچ پا را درگیر می‌کند و اغلب هر دو طرف بدن دچار این بیماری می‌شوند. اما گاهی اوقات روماتیسم مفصلی می‌تواند باعث به وجود آمدن اختلال در سایر نقاط بدن از قبیل چشم، قلب و سیستم گردش خون و حتی ریه‌ها شود. به دلایل ناشناخته روماتیسم مفصلی بیشتر در زنان میانسال به وجود می‌‌آید و کمتر آقایان را درگیر می‌‌کند. داشتن سابقه خانوادگی ابتلا به روماتیسم مفصلی باعث می‌شود که احتمال بروز آن در سایر اعضای خانواده نیز افزایش پیدا کند.

علل بروز روماتیسم مفصلی چیست؟

در افراد سالم، سیستم ایمنی بدن مسئول مبارزه با متهاجمین خارجی مانند ویروس‌ها و باکتری‌ها است. اما در صورتی که فرد مبتلا به اختلالات خود ایمنی مانند روماتیسم مفصلی باشد، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های خود حمله می‌کند و آنها را به عنوان متهاجمین خارجی تشخیص می‌دهد. این حملات منجر به آزادسازی مواد شیمیایی التهابی می‌شود که در بیماری روماتیسم مفصلی به دیواره داخلی مفصل حمله می‌کنند.

بافتی که دیواره داخلی مفصل را پوشانده و مایع مفصلی را برای حرکت بهتر مفصل تولید می‌کند، به عنوان سینوویوم شناخته می‌شود. هنگامی که این بافت التهاب می‌گیرد، کلفت و آب می‌شود. در این وضعیت، بیمار درد و حساسیت در ناحیه مفصل، قرمزی مفصل و تورم، و اختلال در هنگام راه رفتن تجربه می‌کند.

دقیقاً چرا برخی افراد به روماتیسم مفصلی مبتلا می‌شوند، محققان هنوز به طور کامل متوجه نشده‌اند. اما آنها فرضیه می‌رود که عواملی نظیر ژنتیک و عوامل محیطی مانند عفونت ویروسی یا باکتریایی، و حتی تنش‌های عاطفی یا فشارهای جسمانی در بروز این اختلال نقش داشته باشند. احتمالاً فاکتورهای خارجی دیگری نیز وجود دارند که هنوز شناسایی نشده‌اند و در بروز روماتیسم مفصلی نقش دارند.

علائم روماتیسم مفصلی چیست؟

افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی در مراحل اولیه بیماری به غیر از تورم یا قرمزی مفاصل خود هیچ گونه علامت دیگری ندارند اما برخی دیگر دچار درد و حساسیت می‌شوند. برخی از علائم مرتبط با روماتیسم مفصلی به شرح زیر می‌باشد:

• سفتی مفاصل و پس از بیدار شدن از خواب که حدود ۳۰ دقیقه یا مدت بیشتری طول می‌کشد.
• درگیر شدن چند مورد از مفاصل بدن
• درگیر شدن مفاصل کوچک از قبیل مچ دست، و برخی از مفاصل خاص دست و پا
• درگیر شدن مفاصل مشترک دو طرف بدن

 تعداد زیادی از افرادی که دچار رماتیسم مفصلی هستند معمولاً به شدت خسته می‌‌شوند و حتی گاهی اوقات تب پایین دارند. علائم حاصل از این بیماری به حالت عود کننده و فروکش کننده دارد. هنگامی ‌که التهاب بدن به حداکثر می‌رسد بیمار دچار علائم دیگری می‌‌شود به وضعیت ایجاد شده شعله ور شدگی بیماری می‌گویند که می‌تواند حدود چند روز تا چند ماه طول بکشد.

روماتیسم مفصلی چه تاثیری بر سلامت بدن می‌گذارد؟

• چشم: خشکی چشم، درد، التهاب، قرمزی، حساسیت به نور و اختلالات بینایی
• دهان: خشکی دهان، التهاب لثه، التهاب و عفونت حفره دهان
• پوست: گره‌های روماتیسمی به گروه‌های کوچکی گفته می‌‌شود که زیر سطح پوست و در نزدیکی نقاط استخوانی بدن به وجود می‌آید.
• ریه: التهاب و به وجود آمدن بافت اسکار در ریه که باعث تنگی نفس و بیماری‌های ریوی می‌شود.
• عروق خونی: التهاب عروق خونی که باعث آسیب دیدگی اعصاب، پوست و سایر اعضای بدن خواهد شد.
• خون: افت تعداد گلبول‌های قرمز خون
• قلب: التهاب حاصل از بیماری می‌‌تواند باعث آسیب دیدگی عضلات قلب و بافت‌های مجاور شود.

درد مفاصل باعث می‌شود که ورزش کردن برای بیمار دشوار باشد که این امر منجر به افزایش وزن خواهد شد. چاقی و اضافه وزن منجر به افزایش سطح کلسترول، دیابت، بیماری‌های قلبی و فشار خون بالا در بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی می‌شود.

روماتیسم مفصلی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص به موقع و زود هنگام روماتیسم مفصلی اولین گام در فرآیند درمان این اختلال محسوب می‌‌شود. اگر شما دچار علائم و نشانه‌های بالا هستید باید به متخصص روماتولوژی که در زمینه درمان آرتروز تخصص دارد مراجعه کنید تا با ارزیابی سابقه پزشکی شما، انجام معاینات جسمانی و درخواست تست‌های آزمایشگاهی مشکل تان را تشخیص دهد.

بررسی سابقه پزشکی

هنگامی ‌که شما به پزشک مراجعه می‌کنید و از شما در خصوص علائم مرتبط با مفصل از قبیل درد، سفتی، حساسیت و اختلال در هنگام راه رفتن سوال می‌پرسد و می‌خواهد بداند که این علائم چه موقع شروع می‌شوند چه موقع بدتر می‌‌شوند و انجام دادن چه کارهایی باعث بهبود یا بدتر شدن آنها می‌شود. او همچنین از شما در خصوص سابقه خانوادگی ابتلا به روماتیسم مفصلی یا سایر بیماری‌های خود ایمنی سوال می‌پرسد.

انجام معاینه جسمانی

پزشک به بررسی مفاصل شما به لحاظ حساسیت، تورم، داغی ،درد و محدودیت حرکتی و همچنین زائده‌های زیر سطح پوست می‌‌پردازد سپس دمای بدن شما را به لحاظ وجود تب اندازه می‌گیرد. سپس درخواست انجام آزمایش خون را می‌دهد تا متخصص آزمایشگاه وجود پروتئین‌های خون و فاکتورهای التهابی مرتبط با روماتیسم مفصلی را ارزیابی کند.

• آزمایش سرعت رسوب گلبول‌های قرمز و بررسی سطح پروتئین واکنشی سی دو فاکتور مهم هستند که وجود التهاب در بدن را نشان می‌دهند و نتایج حاصل از آنها به پزشک برای تشخیص روماتیسم مفصلی کمک خواهد کرد.
• فاکتور روماتیسم یک نوع آنتی بادی است که در ۸۰ درصد از افراد مبتلا به رماتیسم مفصلی تشخیص داده می‌شود. آزمایش آنتی بادی علیه پپتید سیترولینه حلقوی در ۶۰ تا ۷۰ درصد از بیماران مبتلا به روماتیسم مفصلی یافت می‌شود که البته در بیمارانی که دچار این اختلال نیستند نیز گاهی اوقات تشخیص داده می‌شود.

عکسبرداری از مفاصل

روماتیسم مفصلی باعث می‌شود که دو سر استخوان‌های درون مفصل دچار تحلیل رفتگی شوند. استفاده از عکس برداری توسط اشعه ایکس، سونوگرافی یا اسکن ام آر آی می‌تواند وجود این اختلال را تشخیص دهد اما در صورتی که این تست‌ها نتوانند وجود روماتیسم مفصلی را نشان دهند پزشک به این نتیجه می‌‌رسد که بیماری در مراحل اولیه قرار دارد و هنوز به استخوان آسیب نرسانده است. نتایج حاصل از تست‌های تشخیصی به پزشک برای انتخاب بهترین روش درمان کمک خواهد کرد.

درمان روماتیسم مفصلی

هدف از درمان روماتیسم مفصلی از بین بردن التهاب یا کاهش آن به منظور جلوگیری از شعله ور شدن بیماری، تسکین علائم بیمار جلوگیری از آسیب دیدگی مفصل و سایر اعضای بدن، بهبود عملکرد بیمار و ارتقاء سطح سلامت او و کاهش عوارض حاصل از بیماری در آینده می‌باشد. پزشک به منظور دستیابی به این اهداف از برخی استراتژی‌ها استفاده می‌کند که عبارتند از: استفاده از روش‌های درمانی تهاجمی به منظور کاهش یا جلوگیری از بروز التهاب و کسب نتایج فوری، جلوگیری از عود بیماری و از بین بردن علائم و نشانه‌های حاصل از التهاب فعال در بدن، کنترل التهاب و کاهش آن تا حد امکان.

رژیم غذایی سالم

رژیم غذایی سالم که سرشار از انواع مواد مغذی است و همه گروه‌های غذایی را در بر دارد به منظور حفظ سلامت بیمار و حفظ تناسب اندام او توصیه می‌شود.

ایجاد تعادل بین فعالیت جسمانی و استراحت کردن

هنگامی ‌که روماتیسم مفصلی در مرحله فعال قرار دارد و مفاصل دردناک، متورم و سفت شده اند استراحت کردن اهمیت بیشتری پیدا می‌کند زیرا باعث کاهش التهاب و خستگی ناشی از شعله ور شدگی بیماری خواهد شد. استراحت کردن در طول روز از مفاصل محافظت می‌کند و از اتلاف انرژی جلوگیری می‌نماید.

فعالیت داشتن در طول روز

هنگامی‌ که شما و زمانی برای ورزش کردن ندارید سعی کنید انجام دادن چند حرکت کششی و ورزشی را در برنامه روزمره خود بگنجانید. سعی کنید به جای استفاده از پله از آسانسور استفاده کنید و ماشین خود را جای پارک کنید که مجبور نباشید خیلی راه بروید تا به مقصدتان برسید. از سوی دیگر باید سعی کنید به مقدار کافی فعالیت جسمانی داشته باشید تا سفتی مفاصل تان کاهش پیدا کند.

استفاده از کمپرس سرد و گرم

استفاده از کمپرس سرد و گرم مانند پد گرمایی یا دوش آب گرم می‌تواند به رفع سفتی مفاصل و خستگی عضلات کمک کند. سرما درمانی بهترین روش برای تسکین درد و تورم مفاصل محسوب می‌شود زیرا با بی حس کردن نواحی دردناک به کاهش التهاب کمک خواهد کرد.

استفاده از داروهای موضعی

  استفاده از ژل، پماد یا چسب مخصوص می‌تواند به تسکین درد مفصل یا عضله کمک کند. برخی از این محصولات حاوی داروهایی هستند که اعصاب را تحریک می‌کنند از ارسال سیگنال‌های درد به مغز جلوگیری کنند.

کاهش استرس و استفاده از روش‌های درمانی مکمل

روش‌های مختلفی برای کاهش درد و بهبود عملکرد بدن وجود دارد که برخی از آنها عبارتند از مدیتیشن، نفس عمیق کشیدن و فکر کردن به تصاویر یا کارهایی که باعث می‌شود شما خوشحال شوید. ماساژ دادن می‌تواند به کاهش درد، رفع درد عضلات و از بین بردن استرس و اضطراب کمک کند. طب سوزنی روشی است که از تعدادی سوزن بسیار کوچک استفاده می‌‌کند و آن‌ها را وارد نقاط خاصی از بدن می‌نماید تا درد کاهش پیدا کند. در صورتی که شما دوست ندارید سوزن‌های مخصوص این روش وارد بدن تان شود می‌توانید از مزایای حاصل از طب فشاری بهره مند شوید.

استفاده از مکمل‌ها

تحقیقات نشان داده است که استفاده از مکمل روغن امگا ۳ ماهی، زردچوبه/ کورکومین می‌‌تواند به تسکین درد و سفتی صبحگاهی مفاصل ناشی از روماتیسم مفصلی کمک کند. با این حال شما باید قبل از مصرف این مکمل‌ها با پزشک خود صحبت کنید تا عوارض جانبی آنها را ارزیابی نماید و تاثیرات آنها بر سایر داروهای تان را بررسی کند.

متخصص فیزیوتراپی چگونه به بیماران مبتلا به رماتیسم مفصلی کمک می‌کند؟

 متخصص فیزیوتراپی ابتدا به بررسی سابقه پزشکی بیمار می‌پردازد و سپس به ارزیابی موارد زیر خواهد پرداخت:

• وضعیت جسمانی و فعالیت عملکردی بیماری از قبیل راه رفتن، حرکت کردن، ریسک زمین خوردن، مهارت‌های مراقبت از خود، حالت بدن و مکانیک بدن
• وضعیت مفاصل، عضلات محافظ و بافت‌های نرم
• عملکرد سیستم قلب و ریه
• نیاز به انجام دادن تمرینات ورزشی درمانی به منظور بهبود توانایی عملکردی بیمار
• سطح فعالیت جسمانی
• نیاز به استفاده از وسایل مخصوص برای بهتر راه رفتن از قبیل عصا، واکر یا استفاده از کفش مخصوص

متخصص فیزیوتراپی پس از ارزیابی بیمار و بررسی اهداف او از درمان به طراحی یک برنامه درمانی مناسب خواهد پرداخت. فرایند درمان همچنین شامل آموزش به بیمار و خانواده او، استفاده از روش‌های درمانی مختلفی از قبیل درمان دستی، مدالیته‌های درمانی و حرکات ورزشی مخصوص است. متخصص فیزیوتراپی همچنین مهارتهای مراقبت از خود و کنترل درد را به بیمار آموزش می‌‌دهد تا بتواند به راحتی و با استقلال بیشتر از خود مراقبت کند، راه برود به انجام دادن امور روزمره خود بپردازد، دوش بگیرد، به سرویس بهداشتی برود و از وسایل حمل و نقل عمومی و شخصی استفاده کند.

استفاده از مدالیته‌های درمانی از قبیل کمپرس سرد و گرم، تحریک الکتریکی و آب درمانی می‌توانند به کاهش درد، رفع اسپاسم عضلانی، کاهش التهاب و آماده کردن بیمار برای انجام دادن فعالیت ورزشی و جسمانی کمک کنند. انجام دادن حرکات ورزشی درمانی به بهبود قدرت عضلات بیمار، افزایش دامنه حرکات مفصل، بهبود تعادل، بهبود عملکرد قلب و ریه و افزایش فعالیت جسمانی و کمک می‌کند. متخصص فیزیوتراپی و نحوه کنترل بیماری و انجام دادن حرکات ورزشی را به بیمار آموزش می‌دهد تا بتواند با توجه به درد مفاصل و سایر مشکلات، توانایی عملکردی خود را افزایش دهد. برخی از متخصصین فیزیوتراپی از تحقیقات بالینی به منظور بهبود عملکرد بیمار و طراحی یک برنامه درمانی مناسب استفاده می‌کنند.