دیسک گردن: علائم و درمان بدون جراحی با فیزیوتراپی و ورزش

تاریخ: ۲۳ آبان ۱۴۰۲

گرچه شما ممکن است گردن و ستون فقرات گردنی خود را نادیده بگیرید، اما این بخش از بدن نقش بسیار حائز اهمیتی را ایفا می‌کند. مهره‌های گردنی علاوه بر پشتیبانی از وزن سر که تقریباً بین ۹ تا ۱۲ پوند است، به شما اجازه می‌دهند تا سر خود را به طور کامل ۱۸۰ درجه بچرخانید. این می‌تواند فشار زیادی روی ستون فقرات گردنی ایجاد کرده و آن را آسیب‌پذیر کند. با درک این واقعیت، می‌توانید بفهمید که چرا گردن شما از زمان به زمان ممکن است با مشکلاتی روبرو شود. اما یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ممکن است در ستون فقرات گردنی رخ دهد، بیرون‌زدگی دیسک است.

فتق دیسک گردن به چه معناست؟

یکی از مشکلاتی که در ستون فقرات گردنی رخ می‌دهد، بیرون‌زدگی دیسک است. در ناحیه سرویکال یا گردنی، که شامل ۷ مهره C1 تا C7 است، علاوه بر دو مهره‌ای که به جمجمه متصل هستند (C1 و C2)، دیسک‌های بین مهره‌ای قرار دارند. این دیسک‌ها علاوه بر حفظ استحکام ستون فقرات گردنی، امکان حرکت گردن را فراهم می‌کنند و فشار وارده به مهره‌ها را جذب می‌کنند.

در طول زمان و به دلیل فرسایش طبیعی بدن، لایه بیرونی دیسک‌ها خشک می‌شود و ارتجاع قابلیت خود را از دست می‌دهد. این باعث می‌شود دیسک‌ها بسیار آسیب‌پذیرتر شوند. در شرایطی که دیسک‌های بین مهره‌ای ضعیف و فرسوده شده‌اند، فشار داخلی دیسک که توسط ماده ژله‌ای درون آن ایجاد می‌شود، می‌تواند باعث ترکیدگی لایه بیرونی دیسک شده و در نتیجه دیسک به طور قابل توجهی از فضای طبیعی خود خارج شود. در برخی موارد، لایه بیرونی دیسک ممکن است پاره شده و ماده ژله‌ای درون دیسک از آن خارج شود.

چهار مرحله‌ی ‌بیرون‌زدگی دیسک گردن:

1. فرسایش دیسک: بر اثر افزایش سن، تغییرات شیمیایی در دیسک ایجاد می‌شود، که باعث ضعیف شدن بافت دیسک می‌شود، اما دیسک دچار ‌بیرون‌زدگی نمی‌شود.
2. برآمدگی دیسک: در این مرحله موقعیت و فرم دیسک تغییر می‌کند و ماده‌ی ژله‌مانند داخلی دیسک موجب می‌شود که دیسک کمی ‌به سمت کانال نخاعی متمایل شود.
3. ‌بیرون‌زدگی دیسک: قسمت ژله مانند درونی دیسک (به نام نوکلئوس پولپوس) به بافت بیرونی دیسک (آنولوس فیبروز) فشار می‌آورد و باعث پارگی آن می‌شود و سپس این قسمت ژله مانند از مرکز دیسک بیرون می‌زند، اما در این مرحله، ماده‌ی ژله مانند درونی دیسک همچنان در فضای دیسک قرار دارد و به آن متصل است.
4. جدا شدن بخش پاره شده از دیسک: ماده‌ی نوکلئوس پولپوس از درون دیسک بیرون می‌زند و احتمالا از دیسک جدا شده و وارد کانال نخاعی می‌شود.

علائم برآمدگی دیسک گردن

برآمدگی دیسک گردن معمولا موجب بروز هیچ علائمی ‌نمی‌شود. اما در صورتی که بر آمدگی دیسک گردن در حدی باشد که موجب فشار به طناب نخاعی یا شاخه‌های عصب موجود در اطراف خود شود، این مسئله موجب بروز علائم ناخوشایندی می‌شود مانند:

• بی‌حسی و خواب رفتن
• گزگز و مورمور
• درد گردن
• احساس ضعف
• مشکل در راه رفتن (خصوصا با سرعت زیاد)
• احساس سنگینی در پاها
• از دست دادن مهارت‌های حرکتی ظریف در انگشتان

در صورتی که یکی از شاخه‌های عصبی تحت فشار قرار گرفته باشد، علائم درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی و گزگز بیشتر در گردن، شانه‌ها، ناحیه کتف، بازوها، ساعد و دست‌ها احساس می‌شود. در صورتی که طناب نخاعی تحت فشار قرار گرفته باشد، علائم بالا در ناحیه لگن و پاها دیده می‌شوند. در صورتی که با توجه به علائم خود، فکر می‌کنید دچار برآمدگی دیسک گردن شده‌اید، لازم است به پزشک مراجعه کنید تا به طور دقیق مشکل شما را تشخیص دهد و درمان مناسبی برای آن تجویز کند. در اغلب موارد، پزشکان ابتدا درمان‌های غیرجراحی و محافظه‌کارانه را تجویز می‌کنند، ازجمله دارودرمانی، فیزیوتراپی، ورزش، تراکشن گردن، تزریق در گردن و سایر روش‌های دیگر.

علت‌ها و دلایل

• بیماری‌های فرسایشی ستون فقرت– این مورد شایع‌ترین علت بیرون‌زدگی و پارگی دیسک‌های گردنی می‌باشد و ناشی از روند طبیعی بالارفتن سن و فرسایش بدن می‌باشد. به مرور زمان، رباط‌ها و همچنین لایه‌ی خارجی دیسک‌ها ضعیف می‌شوند و محتویات داخلی دیسک، ایجاد حالت برآمدگی می‌کند و باعث می‌شود که دیسک از فضای طبیعی خود تجاوز کند و به نخاع یا ریشه‌های عصبی فشار وارد کند.
• آسیب‌های ستون فقرات– ممکن است آسیب‌ها و ضربه‌های شدیدی که به ستون فقرات گردنی وارد می‌شود، موجب ایجاد ترک‌ها یا پارگی‌های کوچکی در لایه‌ی خارجی دیسک‌ها شود و در نتیجه، ماده‌ی ژله‌مانند درون دیسک به سمت بیرون برآمده می‌شود  و یا حتی ممکن است فشار داخلی دیسک باعث پارگی کامل دیسک شده و این ماده از داخل دیسک بیرون بیاید و قسمت‌هایی از آن از دیسک جدا شود.

علاوه بر این، افرادی که سیگار می‌کشند، بیشتر از دیگران در معرض برآمدگی یا بیرون‌زدگی دیسک گردن هستند.

درمان

مشکلات بیرون‌زدگی دیسک گردن در ابتدا با به کارگیری روش‌های غیرجراحی درمان می‌شود، مانند اصلاح فعالیت‌ها، دارودرمانی برای کاهش درد و التهاب، فیزیوتراپی و احتمالا تجویز داروهای قوی‌تر مانند تزریق استروئید. علائم ناشی از پارگی دیسک گردن، معمولا به مرور زمان بهبود پیدا می‌کنند. اما در صورتی که بیرون‌زدگی دیسک موجب ایجاد فشار شدید به طناب نخاعی شده و مشکلات شدیدی را به وجود آورده است که با روش‌های غیرجراحی برطرف نمی‌شوند، در این صورت احتمالا عمل دیسکتومی‌قدامی‌دیسک گردنی و یا جراحی فیوژن مهره‌های گردنی به عنوان روش‌های درمانی مد نظر قرار می‌گیرند تا دیسک مورد نظر از گردن خارج شود و ستون فقرات دوباره تثبیت شود.

درمان‌های فیزیوتراپی

روش‌های درمانی فیزیوتراپی برای درمان بیرون‌زدگی دیسک گردن بسیار ایمن و موثر هستند. از آن جایی که علت بیرون‌زدگی و برآمدگی دیسک بین مهره‌های گردنی، فشار به گردن و فشردگی مهره‌ها به یکدیگر است، هدف از اغلب درمان‌های فیزیوتراپی کشش دادن ستون فقرات گردنی و بازگرداندن فضای مناسب بین مهره‌ای برای دیسک‌ها است. همچنین هدف مهم دیگر این روش‌های درمانی، تقویت کردن عضلات اطراف ستون فقرات است تا از فشار وارد شده به مهره‌ها و دسیک‌های بین مهره‌ای کاسته شود.

فیزیوتراپی شامل ترکیبی از تکنیک‌های کنترل درد، حرکات اصلاحی، ماساژ درمانی و آموزش به بیمار برای انجام دادن صحیح فعالیت‌های روزمره می‌شود. اهداف مورد نظر این درمان‌ها عبارتند از:

• تسکین دادن درد و التهاب ناشی از برآمدگی دیسک.
• تقویت عضلات کمر، شکم و گردن برای بهبود میزان پشتیبانی عضلانی از ستون فقرات و همچنین افزایش انعطاف پذیری و دامنه حرکتی ستون فقرات.
• تلاش برای بازگرداندن دیسک بیرون زده، به محل قبلی خود در کانال ستون فقرات.
• بهبود جریان خون و رسیدن اکسیژن و مواد مغذی به ستون فقرات.

فیزیوتراپیست شما بعد از گرفتن اطلاعاتی در مورد علائمی ‌که دارید، برخی معاینات و تست‌ها را انجام می‌دهد تا تعیین کند که کدام یک از تکنیک‌های درمانی برای شما مفید هستند. فیزیوتراپیست احتمالا وضعیت قرارگیری بدن شما (حالت بدن) را بررسی می‌کند و از شما می‌خواهد به او نشان دهید که چگونه در خانه یا محل کار می‌ایستید یا می‌نشینید. فیزیوتراپیست همچنین با حرکت دادن بدن شما در جهات مختلف سعی می‌کند وضعیت عصب‌های شما را بررسی کند. او برای تشخیص وجود التهاب، سوزش، اسپاسم عضلانی و وجود بافت غیرطبیعی، ستون فقرات و اطراف آن را با دست لمس می‌کند. یک برنامه‌ی فیزیوتراپی برای بیرون‌زدگی دیسک گردن می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• جااندازی مفاصل در ستون فقرات با اعمال فشار ملایم در جهات مختلف.
• کشش ستون فقرات یا تراکشن به کمک دستگاه مخصوص تراکشن، برای کشیدن مفاصل و عضلات ستون فقرات.
• استفاده از دستگاه اولتراسوند برای ارسال امواج صوتی با فرکانس بالا به ناحیه آسیب‌دیده، به منظور افزایش جریان خون و رسیدن اکسیژن و مواد مغذی بیشتر به این ناحیه.
• تحریک الکتریکی برای برطرف کردن التهاب عصب‌ها و گرفتگی عضلانی.
• انجام تمرینات و حرکات اصلاحی مخصوص درمان بیرون‌زدگی دیسک به منظور افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات در ستون فقرات.
• بهبود مکانیک حرکتی بدن در حین انجام فعالیت‌های مختلف، مانند بلند کردن اجسام، شستن ظرف‌ها و …
• ماساژ بافت‌های نرم.

ورزش‌های دیسک گردن

تغییر الگوی زندگی

 کم کردن وزن اضافه و انجام تمریناتی ملایم به صورت منظم، می‌تواند باعث شود که از میزان فشار وارد شده به ستون فقرات و خصوصا مهره‌های آسیب‌دیده، کاسته شود.

درمان‌های دستی و ماساژدرمانی

وقتی بیماران به روش‌های درمانی مکمل فکر می‌کنند، اغلب اولین چیزی که به ذهنشان می‌رسد، انجام ماساژ یا درمان دستی یا هر دوی آنها است. در درمان دستی، تخصصی که مرتبط با آن است، با استفاده از فشار دست به جهت‌ها و جابجایی بدن، ستون فقرات را به طور صحیح قرار می‌دهد و تنش و گرفتگی عضلات در ناحیه کمر و گردن و اطراف دیسک آسیب‌دیده را کاهش می‌دهد. انجام ماساژ بافت نرم نیز تأثیر مشابهی دارد، اما تکنیک‌های ماساژ درمانی متفاوت هستند و اغلب هدف آنها رفع اسپاسم و آزادسازی بافت‌های نرم سطحی است.

روش‌های درمانی مکمل برای درمان دیسک گردن

برخی از روش‌های درمانی مکمل وجود دارند که می‌توانند در کنار روش‌های درمانی دیگر، جزئی از برنامه درمانی برای درمان دیسک گردن بیمار باشند. ممکن است پزشک جراح ارتوپد انجام این درمان دیسک گردن را تجویز کند. این روش‌ها شامل موارد زیر می‌شود:

• یوگا، که موجب کشش و تقویت عضلات پشتیبان ستون فقرات می‌شود.
• طب سوزنی، که در آن سوزن‌هایی در نقاط خاصی از بدن به نام نقاط ماشه‌ای فرو برده می‌شود.
• آروماتراپی که می‌تواند برای ریلکس شدن بیمار و تسکین درد او موثر باشد.
• درمان‌های گیاهی که به کمک آن بیماران می‌توانند برای تسکین درد خود کمتر به داروهای شیمیایی متکی باشند.

درمان با جراحی

در صورتی که دیسک کاملا پاره شده باشد و قسمت‌های داخلی دیسک از آن بیرون زده و از آن جدا شده باشند  و همچنین در صورتی که فشار به عصب‌ها یا طناب نخاعی موجب از دست رفتن بخش چشمگیری از عملکرد بدن شده است، لازم است عمل جراحی انجام شود. گزینه‌های جراحی برای بیرون زدگی دیسک گردن عبارتند از میکرودیسکتومی ‌و لامینکتومی. انتخاب روش جراحی بستگی به موقعیت دیسک و میزان بیرون‌زدگی آن دارد.