درمان سندرم پای بی قرار و پرش پا با حرکات اصلاحی فیزیوتراپی و دارو

تاریخ: ۲۰ آبان ۱۴۰۲

سندروم پای بیقرار (RLS) که به آن بیماری ویلیس اکبوم نیز گفته می‌شود، نوعی اختلال خواب است که باعث تحریک شدید و اغلب غیرقابل مقاومت برای حرکت دادن پاها (حتی دست‌ها یا بدن) می‌شود. RLS اغلب بعد از ظهرها اتفاق می‌افتد و باعث دشواری در به خواب رفتن می‌شود. اغلب اوقات افراد دچار سندروم پای بیقرار می‌خواهند در اطراف راه بروند و پاهای خود (یا دست‌های خود) را تکان بدهند تا به رفع احساسات ناراحت‌کننده خود کمک کنند. سندروم پای بیقرار تمام افراد را فارغ از سن و جنسیت تحت تاثیر قرار می‌دهد. درمان آن معمولاً شامل مصرف دارو و ورزش کردن است. بیماران مبتلا به سندروم پای بی‌قرار اغلب اظهار می‌کنند که فعال بودن می‌تواند به کاهش علائم آنها کمک کند.

پرش پا در برخی از افراد عاملی نگران کننده و منجر به اختلالاتی در بهبود کیفیت زندگی آن­ها می­شود.متخصصین ما در کلینیک سلامت امید توانسته­اند تا حد زیادی به بیماران این عارضه با آموزش حرکات اصلاحی و تقویت عضلات پای آنها جهت کنترل این مشکل کمک کنند. ممکن است درمان پرش پا کمی زمان بر باشد اما ارزش آن را دارد.

چه کسانی به سندروم پای بی‌قرار یا پرش پا مبتلا می‌شوند؟

افراد در هر رده سنی از کودکان گرفته تا بزرگسالان می‌توانند مبتلا به سندروم پای بیقرار شوند. علائم پرش پا ممکن است در کودکی یا بزرگسالی آغاز شود؛ اما احتمال ابتلا به این سندروم با افزایش سن به میزان قابل توجهی بیشتر می‌شود. RLS در زنان شایع‌تر از مردان است. تقریباً ۱۰ درصد از جمعیت ایالات متحده آمریکا مبتلا به سندروم پای بی‌قرار هستند.

چه عواملی باعث سندروم پای بیقرار می‌شوند؟

مشخص شده است که پای بیقرار در برخی از موارد، یک سندروم ژنتیکی است. به این معنا که والدین می‌توانند آن را به فرزندان خود منتقل کنند. تا ۹۲ درصد از بیماران مبتلا به پرش پا گزارش کرده‌اند که در بین نزدیکان درجه یک آنها یک فرد مبتلا به این سندروم وجود دارد. این بیماران در زندگی خود زودتر از کسانی که بدون داشتن رابطه ژنتیکی مبتلا به این سندروم هستند ( قبل از ۴۵ سالگی)، دچار علائم می‌شوند .

علاوه بر ریشه ژنتیکی، بسیاری از مشکلات پزشکی وجود دارند که تا حد زیادی با ایجاد سندروم پای بیقرار ارتباط نزدیک دارند. این مشکلات عبارتند از:

• سطوح پایین آهن ( کمبود آهن)
• اورمیه ( یک بیماری که با و تر شدن عملکرد کلیه همراه است)
• کم کاری تیروئید
• افسردگی
• فیبرومیالژیا
• بیماری پارکینسون
• بیماری کلیوی
• دیابت
• روماتیسم مفصلی
• نوروپاتی محیطی
• بارداری
• دیالیز

همچنین داروها نیز می‌توانند در ایجاد سندروم پای بی‌قرار نقش داشته باشند. داروهای شناخته شده با این تاثیر، شامل داروهای ضد افسردگی، داروهای مخصوص آلرژی و داروهای ضد تهوع می‌باشند.کافئین، نیکوتین و الکل نیز می‌توانند علائم پرش پا را بدتر کنند.

علائم سندروم پای بیقرار (RLS) چیست؟

علائم سندروم پای بیقرار شامل موارد زیر است:

• احساس ناراحتی در پا ( یا دست): این احساسات ناراحت کننده توسط بزرگسالان به شکل احساس خزیدن چیزی روی پوست، خارش، کشش، لرزش، سوزن سوزن شدن، سوزش یا زق زق کردن توصیف شده است. این احساسات معمولاً در هنگام خواب اتفاق می‌افتند اما در سایر شرایطی که اندام‌های بدن بی‌حرکت هستند نیز رخ می‌دهند.
• تحریک برای حرکت دادن پاها (یا دست‌ها): در این حالت شمابرای کاهش احساس ناراحتی در اندام‌های خود به شکل غیرقابل کنترلی تمایل به حرکت دادن دست‌ها و پاها دارید. این تمایل به خصوص هنگامی که در حال استراحت کردن هستید، مثلاً نشسته‌اید یا دراز کشیده‌اید، احساس می‌شود.
• اختلال در خواب: اغلب به دلیل تمایل به حرکت دادن اندام‌ها برای کاهش احساس ناراحتی، به زمان بیشتری برای به خواب رفتن احتیاج است.
• مشکلات رفتاری در هنگام خواب: به دلیل ناراحتی ممکن است احتیاج داشته باشید از رختخواب خارج شده و برای کاهش احساس ناراحتی بدن خود را بکشید.
• خواب آلودگی در طول روز:ممکن است در طول روز مشکلاتی مانند به خواب رفتن و خواب ماندن به دلیل عدم خواب راحت شبانه به وجود بیاید.
• مشکلات رفتاری و عملکردی: مجدداً باید گفت به دلیل اختلال خواب، ممکن است مشکلاتی در رفتار روزانه فرد (تحریک پذیری، اختلالات خلقی، مشکل در تمرکز، بیش فعالی و غیره) به وجود بیاید و باعث اختلال در عملکرد فرد شود.

سندروم پای بی‌قرار چگونه تشخیص داده می‌شود؟

متاسفانه هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص سندروم پای بیقرار (RLS) وجود ندارد. تشخیص بر اساس علائم شما صورت می‌گیرد. معمولاً پزشک مورد نظر سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند و ممکن است معاینه کامل جسمانی و عصبی انجام شود. همچنین، آزمایش خون ممکن است برای بررسی سایر مشکلات سلامتی مرتبط با سندروم پای بیقرار در نظر گرفته شود. برای ارزیابی اختلالات خواب دیگر، به ویژه آپنه انسدادی خواب، ارزیابی خواب شبانه نیز ممکن است توصیه شود.

پزشک ممکن است درباره سابقه خانوادگی شما در مورد پرش پا سوال کند. همچنین، از شما ممکن است بپرسد آیا مشکلات خوابی مانند بی‌خوابی (مشکل در خوابیدن یا در خواب ماندن) دارید یا خیر. همچنین، پزشک ممکن است از شما بپرسد که آیا در طول روز بیدار و هوشیار هستید و آیا مشکلی در رفتارها یا عملکرد شغلی خود تجربه می‌کنید یا خیر.

شما باید برای تایید تشخیص سندروم پای بیقرار، دارای پنج معیاری که در ادامه می‌آید باشید:

• برای حرکت دادن پاها ( یا دست ها)ی خود تحریک شده یا تمایل داشته باشید. این تمایل معمولاً باید همراه با احساسات ناراحت کننده ای مانند کشش احساس خزیدن چیزی روی پوست خارش درد یا سوزش باشد.

 همچنین تمایل برای حرکت کردن یا احساسات ناراحت کننده:

• در طول دوره‌های استراحت یا عدم فعالیت آغاز شده یا شدت پیدا می‌کنند.
• به صورت جزئی یا کلی با فعالیت‌هایی مانند خاراندن بدن، راه رفتن یا ورزش دادن ماهیچه‌ تحت تاثیر آن، بهتر می‌شوند.
• فقط به دلیل یک دارو یا مشکل رفتاری ایجاد نمی‌شوند.

سندروم پای بیقرار (RLS) چگونه درمان می‌شود؟

درمان سندروم پای بی‌قرار به شدت علائم آن بستگی دارد. اگر علائم پرش پا، کیفیت زندگی شما را تحت تاثیر قرار داده و دچار بی‌خوابی و خواب آلودگی در طول روز هستید، باید درمان آن در نظر گرفته شود. در موارد سندروم پای بیقرار که ناشی از اختلالات پزشکی نهفته می‌باشند نیز درمان خاص ضرورت دارد.

درمان‌های غیر دارویی برای RLS

ابتدا سعی می‌شود از درمان‌های غیردارویی استفاده شود، به خصوص اگر علائم خفیف باشند. درمان‌های غیر دارویی شامل موارد زیر می‌باشند:

• ورزش منظم مانند دوچرخه سواری/ زدن دوچرخه ثابت یا پیاده روی؛ اما باید تا چند ساعت پس از خارج شدن از رختخواب از انجام ورزش‌های سنگین و شدید خودداری نمایید.
• دنبال کردن عادت‌های مناسب خواب از جمله اجتناب از مطالعه، تماشا کردن تلویزیون یا استفاده از کامپیوتر یا تلفن همراه هنگام دراز کشیدن در وقت خواب. شما باید ۷ تا ۹ ساعت بخوابید و سایر عادت‌های صحیح خواب را دنبال کنید. نداشتن خواب کافی می‌تواند علائم RLS را شدیدتر کند.
• اجتناب کردن از مصرف محصولات دارای کافئین (قهوه، چای، کولا، شکلات و برخی از داروها { برچسب روی داروها را بررسی کنید}نیکوتین و الکل) یا محدود کردن مصرف آن‌ها
• استفاده از پد حرارتی، کمپرس آب سرد یا ماساژ پاها برای تسکین موقتی ناراحتی‌های پا
• همچنین می‌توانید ماساژ، طب سوزنی، پیاده روی و حرکات کششی سبک و سایر تکنیک‌های ریلکسیشن را در نظر بگیرید.
• از حمام آب گرم استفاده کنید.
• مکمل‌های منیزیم را امتحان کنید. ممکن است آنها برای شما مفید باشند.
• استرس را تا حد ممکن کاهش دهید. تمرینات مراقبه، یوگا، موسیقی بی‌کلام آرام یا گزینه‌های دیگر را امتحان کنید.
• مکمل آهن مصرف کنید. کمبود آهن یکی از دلایل برگشت پذیر سندروم پای بیقرار است. اگر آزمایش خون نشان دهد که شما دچار فقر آهن هستید، ممکن است پزشک مصرف مکمل آهن را توصیه کند.

 تجویز دارو 

هنگامی که علائم RLS مداوم یا شدید است، به احتمال زیاد ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما برای درمان اختلال، داروهایی تجویز می‌کند. گزینه‌های دارویی عبارتند از:

دوپامین  

آگونیست‌های دوپامین میل به حرکت و علائم حسی در پاها را کنترل می‌کنند و باعث کاهش پرش غیر ارادی پا در هنگام خواب می‌شوند. آگونیست‌های دوپامین تایید شده توسط FDA شامل روپینیرول (Requip)، پرامی پکسول (Mirapex) و چسب روتیگوتین (Neupro) می‌باشد که برای سندروم پای بی‌قرار استفاده می‌شود.

داروهای ضد صرع 

داروهای ضد تشنج می‌توانند ارسال سیگنال‌های درد از اعصاب درون پاها را مسدود کرده یا از سرعت آنها بکاهند. برخی از نمونه‌های این داروها شامل گاباپنتین اناکاربیل (Horizant)، گاباپنتین (Neurontin) و پرگابالین (Lyrica) می‌باشد. این داروها به ویژه در بیماران مبتلا به سندروم پای بیقرار دردناک به دلیل نوروپاتی، موثر هستند. داروی گاباپنتین انا کاربیل تنها داروی این گروه است که توسط FDA برای سندروم پای بیقرار تایید شده است. با این حال ممکن است سایر داروها نیز موثر باشند.

بنزودیازپین‌ها 

گاهی اوقات داروهای بنزودیازپین به خصوص کلونازپام (Klonopin) برای سندروم پای بیقرار تجویز می‌شوند. اما به دلیل ویژگی اعتیاد آور و عوارض جانبی آن از جمله خواب آلودگی در طول روز، معمولاً برای موارد بسیار شدید تجویز می‌شود.

مواد افیونی (مخدر)  

می‌توان از مواد افیونی مانند متادون یا اکسی کدون برای رفع علائم سندروم پای بی‌قرار استفاده کرد اما به دلیل خطر اعتیاد به آنها معمولاً تجویز نمی‌شوند؛ مگر آنکه اختلال بسیار شدید باشد و داروهای دیگر برای آن موثر نبوده باشند.

شما و پزشک خود درباره درمانی که ممکن است برای شما بهتر باشد با هم صحبت خواهید کرد.

فیزیوتراپی چگونه به سندرم پای بی­قرار کمک می­‌کند؟

فیزیوتراپیست می‌تواند با تهیه یک برنامه ورزشی که منطقی بوده و به صورت روزانه قابل انجام است به بیماران مبتلا به سندروم پای بیقرار کمک کند. تحریک عصب الکتریکی از طریق پوست به عنوان یکی از درمان‌های موثر برای سندروم پای بیقرار شناخته شده است.

ورزش برای سندرم پای بی­قرار 

در اینجا ۵ حرکت کششی آمده است که می‌تواند به تسکین درد عضلات ساق پا، ران‌ها، باسن و مچ پا در بیماران مبتلا به سندروم پای بیقرار کمک کند.

کشش عضله ساق پا 

دست‌های خود را دراز کنید به نحوی که کف دست‌های شما صاف روی دیوار قرار بگیرد و آرنج‌های شما نسبتاً صاف باشند. زانوی راست خود را اندکی خم کرده و با پای چپ خود یک یا دو قدم به سمت عقب بردارید. در حالی که پای دیگر ثابت باقی مانده است، پاشنه و کف پای خود را به سطح زمین بچسبانید. ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این موقعیت باقی بمانید. در حالیکه پاشنه و کف پای شما هم چنان روی زمین قرار دارد، زانوی چپ خود را خم کنید. برای عمیق‌تر کردن کشش، پای خود را کمی بیشتر به سمت عقب بکشید . این حرکت کششی را روی پای دیگر نیز تکرار کنید.

کشش جلوی ران  

موازی یک دیوار بایستید تا بتوانید تعادل خود را حفظ کنید. یکی از پاهای خود را صاف نگه داشته، پای دیگر را از زانو خم کنید و برای کشیدن پاشنه پا، مچ پا را با دست خود بگیرید و به سمت بالا بکشید. حدود ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این حرکت باقی بمانید. پای خود را عوض کرده و حرکت را روی پای دیگر تکرار کنید.

کشش کفل 

برای انجام این حرکت روبه روی یک صندلی بایستید. در حالیکه کمر خود را برای پشتیبانی بیشتر به یک دیوار تکیه داده‌اید، پای راست خود را بالا بیاورید و صاف روی صندلی قرار دهید. در حالی که زانوی خود را خم کرده‌اید؛ یا سعی کنید در حالیکه دسته صندلی را برای حفظ تعادل خود نگه داشته‌اید پای خود را روی صندلی قرار دهید. ستون فقرات خود را صاف نگه داشته و لگن خود را به آرامی به سمت جلو فشار دهید تا بتوانید کشش اندکی را در بالای ران راست خود احساس نمایید. لگن شما باید تنها کمی به سمت جلو متمایل شود. ۲۰ تا ۳۰ ثانیه در این وضعیت باقی بمانید. پاهای خود را جابجا کرده و حرکت را روی پای دیگر نیز انجام دهید.

چرخش مچ پا  

روی لبه یک صندلی بنشینید و هر دو پای خود را روی زمین قرار دهید. پای راست خود را سه سانت از زمین فاصله داده و با انگشتان خود به سمت بالا اشاره کنید. به وسیله پنجه پاهای خود یک حرکت دایره وار را انجام دهید و سایر بخش‌های پا را ثابت نگه دارید. این حرکت دایره وار را ۱۰ تا ۱۵ بار انجام داده، سپس جهت حرکت پای خود را تغییر دهید و ۱۰ تا ۱۵ بار دیگر دایره فرضی رسم کنید. این حرکت را روی پای چپ خود نیز انجام دهید.

کشش ساق پا به صورت نشسته 

این حرکت را در تخت خواب انجام دهید تا به کاهش ناراحتی حاصل از سندروم پای بیقرار که می‌تواند باعث بیدار ماندن شما شود، کمک کند. در تخت خواب بنشینید. پای راست خود را راست نگه داشته و پنجه پا را به سمت خود بکشید. با دست‌ها پنجه پاهای خود را نگه دارید و به سمت خود بکشید . این حرکت را ۱۰ تا ۲۰ ثانیه نگه دارید . این حرکت را روی پای مخالف خود نیز امتحان کنید. اگر نمی‌توانید به پنجه پای خود برسید، یک حوله را اطراف پنجه پاها بپیچید و انتهای آن را به سمت خود بکشید تا کشش در عضله ساق پای خود را احساس نمایید .

تحریک عصب الکتریکی از راه پوست 

یکی از موثرترین روش­های درمان پرش پا، تحریک الکتریکی در فیزیوتراپی است.

بیماران به راحتی روی یک صندلی که دارای پشتیبان کمر است می‌نشینند و از آنها خواسته می‌شود بخشی از بدن که تحت درمان قرار می‌گیرد را ریلکس نگه دارند و به آنها اموزش داده می‌شود تا در صورت احساس ناراحتی یا درد ، آن بخش از بدن را شل نگه دارند. الکترودها به صورت دوطرفه روی ناحیه ساق پا قرار می‌گیرند و این الکترودها تکانه‌های الکتریکی را به اعصاب منتقل می‌کنند و ارسال سیگنال‌های درد به مغز را مسدود می‌نمایند. سپس به مدت 10 دقیقه از جریان فرکانس پایین با پالس 1-5HZ با شدت 10Ma روی ناحیه تحت درمان استفاده می‌شود.