بیماری پارکینسون نوعی اختلال عصبی و یا تخریب کننده دستگاه عصبی مرکزی است که بر نحوه‌ی حرکت شما تأثیر می‌گذارد. این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که مشکلی در سلول‌های عصبی مغز که ماده شیمیایی مهمی به نام دوپامین تولید می‌کنند و مسئول عملکرد حرکتی می‌باشند، بروز کند. پایین آمدن سطح دوپامین، منجر به زوال تدریجی عملکرد حرکتی در فرد می‌شود. علائم اولیه بیماری پارکینسون شامل لرزش در دست‌ها، سفتی یا خشکی بدن و دشواری هنگام راه رفتن است. عضلات فرد مبتلا به بیماری پارکینسون با گذشت زمان به تدریج ضعیف می‌شوند.
در حالی که بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما بلافاصله پس از تشخیص پارکینسون، داروها می‌توانند به طور قابل توجهی علائم شما را بهبود بخشند. برخی از شیوه‌های توانبخشی از جمله کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز در روند بهبودی بیماری پارکینسون موثر می‌باشند.
گاهی اوقات، پزشک شما ممکن است جراحی را برای تنظیم مناطق خاص مغز و بهبود علائم شما توصیه کند.
چه عواملی باعث بیماری پارکینسون می‌شوند؟
هیچ فردی نمی‌داند چرا به بیماری پارکینسون مبتلا می‌شود. به احتمال زیاد به دلیل ترکیبی از موارد زیر است:
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- تماس مکرر با آفت کش‌ها مانند حشره کش‌ها، علف کش‌ها و قارچ کش‌ها
- بدن‌های لوئی که توده‌های غیر طبیعی پروتئین موجود در ساقه مغز افراد مبتلا به پارکینسون هستند و بر عملکرد مغز تأثیر می‌گذارند.
- از بین رفتن تولید دوپامین در مغز هنگام آسیب دیدن سلول‌های تولید کننده دوپامین
- سن بالا
علائم بیماری پارکینسون
علائم بیماری پارکینسون و میزان کاهش آن از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت است. شایع‌ترین علائم عبارتند از:
- لرزش: لرزش از دست و بازو شروع می‌شود. همچنین می‌تواند در فک یا پای شما ایجاد شود. در مراحل اولیه بیماری، معمولاً فقط یک طرف بدن یا یک اندام شما تحت تأثیر قرار می‌گیرد. با پیشرفت بیماری، لرزش ممکن است به طور گسترده‌تری گسترش یابد و با استرس بدتر می‌شود. لرزش اغلب در هنگام خواب و هنگام حرکت دادن بازو یا پا از بین می‌رود.
- کندی حرکت (برادی‌کینزیا): این کاهش سرعت حرکت است و به دلیل کندی مغز شما در انتقال دستورالعمل‌های لازم به قسمت‌های مناسب بدن ایجاد می‌شود. این علامت قابل پیش بینی نیست و می‌تواند به سرعت ناتوان کننده شود. یک لحظه ممکن است به راحتی در حال حرکت باشید، لحظه دیگر ممکن است برای حرکت و پایان کارهایی مانند لباس پوشیدن، استحمام یا بلند شدن از صندلی به کمک نیاز داشته باشید. حتی ممکن است هنگام راه رفتن پاهای خود را بکشید.
- عضلات سفت و سخت / خشکی اندام‌ها: سفتی یا خشکی عضلات شامل عدم توانایی شل شدن طبیعی عضلات است. این سفتی در اثر کشش کنترل نشده عضلات ایجاد شده و منجر به عدم توانایی حرکت آزادانه شما می‌شود. ممکن است در عضلات آسیب دیده درد داشته باشید و دامنه حرکتی شما محدود شود.
- ناپایداری در راه رفتن و اختلال در تعادل و هماهنگی: ممکن است در راه رفتن رو به جلو خم شوید که در این صورت احتمال زمین خوردن شما بیشتر می‌شود. ممکن است قدم‌های کوتاهی بردارید و در راه رفتن مشکل داشته باشید و یا در هنگام ایستادن بازوها را به طور طبیعی حرکت ندهید. وقتی می‌خواهید قدمی بردارید ممکن است احساس کنید پاهایتان به زمین چسبیده‌اند.
- پیچش عضله، اسپاسم یا گرفتگی عضله (دیستونی). ممکن است گرفتگی دردناک در پا یا احساس پیچ خوردگی در انگشتان پا را تجربه کنید. دیستونی می‌تواند در سایر اعضای بدن رخ دهد.
سایر علائم بیماری پارکینسون شامل موارد زیر است:
- کاهش حالت‌های صورت: ممکن است به دلیل تشدید بیماری لبخند یا پلک نزنید. صورت شما فاقد بیان است.
- تغییرات گفتاری / صوتی: گفتار ممکن است سریع باشد، نامفهوم شود یا لحنی نرم داشته باشد. ممکن است قبل از صحبت تردید کنید. میزان صدای شما ممکن است تغییر نکند (یکنواخت باشد).
- تغییرات دست خط: ممکن است دست خط شما کوچکتر و خواندن آن دشوارتر شود.
- افسردگی و اضطراب.
- مشکلات جویدن و بلع، آبریزش دهان.
- مشکلات ادراری.
- مشکلات ذهنی “تفکر” / مشکلات حافظه.
- توهم / هذیان.
- یبوست.
- مشکلات پوستی مانند شوره سر.
- از دست دادن حس بویایی.
- اختلالات خواب مانند دیر به خواب رفتن، حرف زدن یا راه رفتن در خواب و سندرم پای بی‌قرار.
- درد، عدم علاقه (بی علاقگی)، خستگی، تغییر وزن، تغییر بینایی.
- فشار خون پایین.
عوامل خطر بیماری پارکینسون
برخی از افراد بیشتر از دیگران مستعد ابتلا به بیماری پارکینسون هستند. آنها عبارتند از:
- افرادی که در سنین بالا هستند.
- مردها بیشتر از زنان به پارکینسون مبتلا می‌شوند.
- افرادی که سابقه خانوادگی بیماری پارکینسون دارند.
- زنان یائسه که میزان استروژن آنها بسیار پایین است.
- زنانی که تحت عمل جراحی رحم یا هیسترکتومی قرار گرفته‌اند.
- افرادی که از کمبود ویتامین B رنج می‌برند.
- افرادی که دچار ضربه سر شده‌اند.
- افرادی که مرتباً در معرض سموم محیطی مانند آفت کش یا علف کش هستند.
تشخیص پارکینسون
تشخیص بیماری پارکینسون گاهی اوقات دشوار است، زیرا علائم اولیه می‌توانند سایر اختلالات را تقلید کنند و هیچ آزمایش خون یا آزمایشات خاصی برای تشخیص بیماری وجود ندارد. برای رد سایر اختلالات که باعث علائم مشابه می‌شوند، ممکن است از آزمایشات تصویربرداری، مانند CT توموگرافی کامپیوتری یا MRI تصویربرداری تشدید مغناطیسی استفاده شود.
برای تشخیص بیماری پارکینسون، از شما در مورد سابقه پزشکی و خانوادگی، اختلالات عصبی و همچنین علائم فعلی، داروها و قرار گرفتن در معرض سموم سوال می‌شود. پزشک علائمی چون لرزش و سفتی عضله، نحوه‌ی راه رفتن، وضعیت بدن، هماهنگی اندام‌های بدن و کندی حرکت را بررسی می‌کند.
اگر فکر می‌کنید ممکن است به بیماری پارکینسون مبتلا باشید، احتمالاً باید به یک متخصص مغز و اعصاب، ترجیحاً یک متخصص مغز و اعصاب آموزش دیده‌ی اختلالات حرکتی مراجعه کنید. تصمیمات درمانی که در اوایل بیماری گرفته شده می‌تواند در موفقیت طولانی مدت درمان تأثیر بگذارد.
درمان پارکینسون
اگرچه بیماری پارکینسون قابل درمان نیست اما داروها اغلب به طرز چشمگیری به کنترل علائم کمک می‌کنند. در موارد پیشرفته‌تر، ممکن است جراحی توصیه شود.
پزشک شما همچنین ممکن است تغییر سبک زندگی مانند ورزش‌های هوازی را توصیه کند. در موارد اندکی، فیزیوتراپی با تمرکز بر روی تعادل و حرکات کششی امری ضروری است. همچنین، یک آسیب شناس گفتاری ممکن است به شما در بهبود مشکلات گفتاری کمک کند.
دارو
داروها به شما در رفع مشکلات لرزش، راه رفتن و حرکت کمک می‌کنند. افراد مبتلا به پارکینسون معمولاً غلظت دوپامین مغزی کمی دارند. اما بیمار مستقیماً نمی‌تواند دوپامین را دریافت کند، زیرا وارد مغز نمی‌شود. این داروها سطح دوپامین در سیستم شما را افزایش یا جایگزین می‌کنند.
داروهایی که پزشک ممکن است تجویز کند شامل موارد زیر است:
- کاربی دوپا – لوودوپا: لوودوپا یک ماده شیمیایی طبیعی است که به مغز شما منتقل و به دوپامین تبدیل می‌شود. این قوی‌ترین داروی بیماری پارکینسون است.
- کاربی دوپا – لوودوپا استنشاقی: لوودوپا اما به شکل استنشاقی است. این دارو در صورتیکه که داروهای خوراکی دیگر تاثیری نداشته باشند، به مدیریت علائم کمک می‌کند.
- آنتاگونیست دوپامین: آنتاگونیست‌های دوپامین به دوپامین تبدیل نمی‌شوند. آنها از اثرات دوپامین در مغز شما تقلید می‌کنند. آنها شامل پرامی پکسول، روپینیرول و روتیگوتین هستند.
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز: مهارکننده‌های آنزیم مونوآمین اکسیداز B (MAO B) به جلوگیری از تجزیه دوپامین مغز کمک می‌کتند.
فرایند جراحی
اگر دارو در درمان موثر نباشد، پزشکان ممکن است تحریک عمقی مغز را پیشنهاد دهند. در تحریک عمقی مغز، پزشک الکترودها را در اعماق مغز کاشته که پالس‌های الکتریکی را تحویل می‌دهند. این پالس‌ها می‌توانند به کنترل لرزش ناشی از بیماری پارکینسون کمک کنند.
پزشک ممکن است تنظیمات پالس‌های الکتریکی را در صورت لزوم برای درمان بیماری شما تنظیم کند. با این حال، جراحی خطراتی مانند عفونت، سکته یا خونریزی مغزی را شامل می‌شود.
سایر روش‌های درمانی
بسته به شرایط فردی، افراد مبتلا به بیماری پارکینسون ممکن است از خدمات دیگر متخصصین بهره‌مند شوند.
- فیزیوتراپیست‌ها (می‌توانند به مشکلات جسمی و حرکتی کمک کنند و ورزش و حرکاتی به بیمار آموزش دهند)
- کاردرمانگرها (می‌توانند در انجام کارهای روزمره مانند شستن، پخت و پز و استفاده از تجهیزات در خانه به بیمار پارکینسون کمک کنند)
- متخصصین گفتار درمانی (می‌توانند به مشکلات کلامی و ارتباطی کمک کنند)
- متخصصان تغذیه (می‌توانند در مورد تغذیه سالم، رژیم‌های متعادل و حفظ وزن سالم توصیه‌هایی داشته باشند)
برخی از افراد مبتلا به بیماری پارکینسون درمان‌های مکمل و جایگزین را مفید می‌دانند. بعید به نظر می‌رسد که آنها یک درمان خاصی را برای بیماری پارکینسون یا علائم شما ارائه دهند اما ممکن است به بهبود وضعیت عمومی شما کمک کنند.
برای کاهش علائم پارکینسون می‌توانم چه تغییراتی در سبک زندگی ایجاد کنم؟
ورزش
ورزش به بهبود قدرت عضلانی، تعادل، هماهنگی، انعطاف‌پذیری و لرزش کمک می‌کند. همچنین اعتقاد جدی بر این است که باعث بهبود حافظه، تفکر و کاهش خطر زمین خوردن و کاهش اضطراب و افسردگی می‌شود. یک مطالعه در افراد مبتلا به بیماری پارکینسون نشان داد که 2.5 ساعت ورزش در هفته منجر به بهبود توانایی حرکتی و بهبود کیفیت زندگی در مقایسه با افرادی که ورزش نکرده‌اند، می‌شود. برخی از تمریناتی که باید در نظر گرفت شامل تمرینات تقویت یا مقاومتی، تمرینات کششی یا ایروبیک (دویدن، پیاده‌روی، رقص) است. به طور کلی همه نوع ورزشی مفید است.
رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید
این نه تنها برای سلامت عمومی شما مفید است بلکه می‌تواند برخی از علائم مربوط به عدم حرکت پارکینسون مانند یبوست را کاهش دهد. خوردن غذاهای حاوی فیبر به خصوص یبوست را برطرف می‌کند.
جلوگیری از زمین خوردن و حفظ تعادل
زمین خوردن یک عارضه مکرر پارکینسون است. در حالی که شما می‌توانید کارهای زیادی را برای کاهش خطر زمین خوردن انجام دهید. دو مورد مهم عبارتند از:
- برای اطمینان از بهینه بودن روش‌های درمانی اعم از دارو یا تحریک عمیق مغز و یا برای مشاوره با یک فیزیوتراپیست که می‌تواند راه رفتن و تعادل شما را ارزیابی کند، با پزشک خود همکاری کنید.
- در مورد توصیه‌هایی از جمله وسایل کمکی یا ورزش برای بهبود ایمنی و جلوگیری از زمین خوردن، با متخصص طب فیزیکی مشورت کنید.
