اولتراسوند درمانی یک روش درمانی است که از سال ۱۹۴۰ توسط فیزیوتراپیست ها استفاده می‌شده است. امواج اولتراسوند از طریق تماس مستقیم یک پروب (سر دستگاه اولتراسوند) بر پوست به ناحیه موردنظر انتقال می‌یابند. یک ژل واسط مابین پروب دستگاه و پوست استفاده می‌شود. محققان دریافته‌اند که کاربرد اولتراسوند در فیزیوتراپی، به‌منظور جلوگیری از بروز دوباره‌ی کمردرد و گردن درد ایجادشده به دلیل آرتروز گردن و کمر، دیسک کمر و فتق دیسک گردن در عرض ۱۲ ماه، نرخ موفقیتی بالغ‌بر ۷۰ درصد را دارا می‌باشد.
درمان متمرکز اولتراسوند می‌تواند بصورت سرپایی برای بیماران انجام شود، نیاز به هیچ برشی بر روی بدن ندارد. با کمترین میزان ناراحتی و عوارض جانبی برای بیمار، آثار مفیدی دارد و به بیمار اجازه می‌دهد به‌سرعت دوره بهبودی را طی نماید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفن‌های02188801800 و 09107803155 تماس حاصل فرمایید.
اولتراسوند چگونه کار می‌کند؟
امواج مافوق صوت و یا امواج اولتراسوند با فرکانس بالا برای گوش انسان قابل‌شنیدن نمی‌باشند. آن‌ها از طریق ارتعاشات مکانیکی فلزات موجود در سر دستگاه التراسوند تولید می‌شوند. سپس سر دستگاه بر روی پوست قرار می‌گیرد و انرژی امواج از طریق پوست به ناحیه آسیب‌دیده انتقال می‌یابد.
زمانی که امواج صدا با مولکول‌های هوا تماس پیدا می‌کنند، بخشی از انرژی آن‌ها تلف می‌شود. بنابراین مابین سر دستگاه و پوست از یک ژل واسط استفاده می‌کنند تا از حداکثر تماس بین سر دستگاه و پوست اطمینان حاصل شود و امواج بتوانند به‌راحتی از طریق این واسط به پوست و بافت آسیب‌دیده انتقال پیدا کنند. امواج اولتراسوند همچنین در زیرآب نیز می‌توانند انتقال یابند، بنابراین آب هم می‌تواند واسطی برای انتقال امواج اولتراسوند در نظر گرفته شود.
اثر درمانی امواج اولتراسوند
اثرات درمانی اولتراسوندتراپی هنوز هم مورد اختلاف است. تا به امروز، در خصوص چگونگی اثر درمانی امواج اولتراسوند بر بافت آسیب‌دیده شواهد بسیار کمی وجود دارد. بااین‌وجود پزشکان در سراسر جهان به‌جای تکیه‌بر شواهد علمی بیشتر بر اساس شواهد تجربی خود همچنان به استفاده از امواج اولتراسوند برای درمان می‌پردازند. در زیر تعدادی از نظریه‌های موجود در خصوص نحوه اثراولتراسوند تراپی ارائه می‌شود:
اثر حرارتی:
زمانی که امواج اولتراسوند از سر دستگاه به پوست منتقل می‌شوند، باعث لرزش بافت‌های مجاور می‌گردند، به‌خصوص بافت‌هایی که حاوی کلاژن هستند. این افزایش ارتعاش، منجر به تولید گرما در داخل بافت‌ها می‌شود. در اغلب موارد این گرما توسط خود بیمار حس نخواهد شد. این افزایش دما می‌تواند باعث افزایش بهبود سازه‌هایی مانند رباط‌ها، تاندون‌ها، بافت‌های اسکار و کپسول لیفی مفاصل شود. علاوه بر این، گرمای تولیدشده می‌تواند موجب کاهش درد و اسپاسم عضلات و افزایش سرعت‌ترمیم بافت‌ها شود.
اثر بر روی فرایندهای التهابی و ترمیمی:
یکی از مزایای عمده تصور شده برای درمان اولتراسوند این است که، تصور می‌شود این روش می‌تواند زمان بهبودی و ترمیم آسیب‌دیدگی‌های برخی از بافت‌های نرم را کاهش دهد. تصور می‌شود امواج اولتراسوند از طریق جذب “ماست سل‌های” بیشتر به سمت ناحیه آسیب‌دیده، سرعت برطرف شدن فرایندهای التهابی را افزایش می‌دهد. این روش می‌تواند جریان خون بافت آسیب‌دیده را افزایش دهد، این امر در فاز تحت حاد آسیب‌دیدگی بافت‌ها سودمند است. ازآنجاکه اولتراسوند می‌تواند جریان خون بافت‌ها را افزایش دهد، استفاده از امواج اولتراسوند بلافاصله پس از آسیب توصیه نمی‌شود. همچنین امواج اولتراسوند می‌توانند تولید کلاژن‌ها را تحریک نمایند. کلاژن‌ها جزء اصلی پروتئینی بافت‌های نرم مانند تاندون‌ها و رباط‌ها می‌باشند. ازاین‌رو اولتراسوند درمانی می‌تواند فاز “پرولیفراتیو” ترمیم بافت‌ها را تسریع بخشد. تصور بر این است که امواج اولتراسوند، ترمیم کلاژن‌های بالغ را بهبود می‌بخشد، بنابراین می‌تواند اثر مثبتی بر بافت‌های لیفی اسکار که پس از آسیب‌دیدگی‌ها شکل می‌گیرند، داشته باشد.
روش استفاده از اولتراسوند درمانی
به‌طورمعمول در اولتراسوند درمانی، سر کوچک دستگاه بر روی پوست قرار می‌گیرد که به آن “پروب” می‌گویند. پروب پرتوهای مافوق صوت را تولید و آن‌ها را ساطع می‌کند. این دستگاه به‌طور مداوم بر روی پوست، برای حدود ۳ الی ۵ دقیقه حرکت داده می‌شود. ممکن است در صدمات حادتر، درمان ۱ الی ۲ بار در روز و در موارد مزمن به تعداد دفعات کمتر صورت بپذیرد. دوز امواج اولتراسوند (درشدت یا فرکانس پرتو) می‌تواند متفاوت باشد. به زبان ساده، فرکانس پایین قادر است در عمق بیشتری از بافت‌ها نفوذ نماید. بنابراین در مواردی که در آن آسیب‌دیدگی بافت عمقی باشد، از فرکانس‌های پایین استفاده می‌کنند. در مقابل، فرکانس‌های بالاتر، برای بافت‌های نزدیک به سطح پوست استفاده می‌شود.
اولتراسوند برای چه کسانی مناسب است و نتایج آن چیست؟
در حال حاضر اولتراسوند درمانی در درجه اول در درمان صدمات اسکلتی – عضلانی استفاده می‌شود. بیمارانی که به نحوی از مشکلات اسکلتی – عضلانی رنج می‌برند، تا حد زیادی می‌توانند از تکنولوژی اولتراسوند درمانی بهره ببرند، ازجمله در موارد زیر:
- التهاب پلانتار فاسیا
- بیماری آرنج تنیس‌بازان
- درد در قسمت تحتانی کمر
- اختلالات گیجگاهی – فکی
- رگ به رگ شدن رباط‌ها
- کشیدگی عضلات
- التهاب تاندون‌ها
- التهاب مفاصل
- متاتارسالژیا (Metatarsalgia)(درد در جلو و کف پا)
- التهاب مهره‌ها
- سندرم گیر افتادگی اعصاب
- آماس کیسه‌های مفصلی
- آرتروز
- بافت‌های اسکار
- آرتریت روماتوئید
با این حال، با توجه به شیوه و سطح درمانی امواج اولتراسونیک، همچنین می‌توان در درمان برخی از بیمارهای جدی و مزمن مانند سرطان‌ها نیز از اولتراسوند درمانی استفاده نمود.
برخی از روش‌های مختلف اولتراسوند درمانی عبارت‌اند از:
- درمان سنگ‌های حالب
- درمان سرطان‌ها
- تحویل هدفمند دارو به کمک امواج اولتراسوند
- HIFU(هایفوتراپی)
- دارورسانی ترانس- درمال به کمک امواج اولتراسوند
- اولتراسوند هموستاز
- ترومبولیز به کمک امواج فراصوت
زمانی که امواج اولتراسوند بر ناحیه‌ای از بدن گسیل داده می‌شوند، تکنولوژی اولتراسوند باعث دو اثر اصلی در بافت می‌شود: اثر حرارتی و اثر غیرحرارتی.
اثر حرارتی از طریق جذب امواج صدا توسط بافت‌های نرم بدن ایجاد می‌شود، درحالی‌که اثرات غیرحرارتی توسط ایجاد جریان‌های میکرو، جریان‌های صوتی و کاویتاسیون، یا لرزش بافت‌ها ایجاد می‌شود که درنهایت حاصل این فرایندها شکل‌گیری حباب‌های میکروسکوپی می‌باشد.
فرایند اولتراسوند چگونه کار می‌کند؟
بسته به فرکانس‌های مختلف و شدت امواج، اولتراسوند درمانی، در سطح‌های مختلفی اجرا می‌شود. این نوع تطبیق‌پذیری برای یک ابزار درمانی بسیار مفید است چراکه اجازه می‌دهد تا پزشک یا تکنسین درمان، مطابق با مشکل بیمار، شدت سطح درمان را تنظیم نماید. به‌هرحال، در اولتراسوند درمانی، هنگام گسیل امواج بر سطح موردنظر، سطح حرارت بافت‌ها افزایش می‌یابد.
در اختلالات اسکلتی- عضلانی، اولتراسوند درمانی از سه طریق به درمان کمک می‌نماید:
- سرعت فرایند درمان را با افزایش جریان خون در منطقه آسیب‌دیده، بهبود می‌بخشد.
- التهاب و تورم را کاهش می‌دهد که در پی آن درد نیز کاهش خواهد یافت.
- باعث نرم شدن بافت‌های اسکار می‌شود.
همچنین اولتراسوند درمانی قادر است تا:
- رسوبات داخلی مواد را بشکند، مانند سنگ‌ها رسوبی، در کلیه و کیسه صفرا. با شکسته شدن سنگ‌ها و تبدیل آن‌ها به قطعات کوچک‌تر، بدن قادر است آن‌ها را دفع نماید.
- بهبود جذب و اثربخشی داروها در بخش‌های خاصی از بدن، به‌عنوان‌مثال تضمین این‌که داروهای شیمی‌درمانی سلول‌های سرطانی مغز را به‌درستی مورد هدف قرار دهند.
- از بین بردن رسوبات دندانی، هنگام جرم‌گیری و تمیز کردن دندان‌ها
- کمک به لیپوساکشن، به‌عنوان‌مثال ساکشن لیپکتومی به کمک اولتراسوند
- در طی فرایندهای اسکلروتراپی (ترمیم رگ) یا درمان لیزر داخل وریدی (روش‌های غیر جراحی که برای درمان واریس بکار گرفته می‌شود)، می‌تواند کمک‌کننده باشد.
- تحریک بازسازی دندان یا استخوان‌ها (تنها زمانی که از پالس‌های با شدت کم استفاده شود).
- برطرف کردن مانع سد خونی – مغزی برای ارائه مؤثرتر داروها به سلول‌های مغزی.
- همکاری با آنتی‌بیوتیک‌ها در جهت از بین بردن باکتری‌ها
برای دستیابی به این مزایا، امواج اولتراسوند باید به سطح پوست ناحیه آسیب‌دیده گسیل داده شوند. این کار باید توسط یک مبدل و یا ابزار مخصوصی که بدین منظور تهیه‌شده است، انجام شود. هنگامی‌که امواج صوتی منتشر می‌شوند، به‌طور مؤثری توسط بافت‌های نرم بدن مانند رباط‌ها، تاندون‌ها و فاسیا ها جذب می‌شوند.
عوارض احتمالی و خطرات
باوجود استفاده گسترده از تکنولوژی اولتراسوند درمانی، برای استفاده ایمن از آن، دستورالعمل‌های خاصی وجود دارد. این دستورالعمل‌ها برای کمک به جلوگیری از خطرات خاص احتمالی می‌باشد، هرچند که درصد وقوع این خطرات بسیار پایین می‌باشد.
این خطرات عبارت‌اند از:
- سوختگی ناشی از حرارت امواج اولتراسوند.
- خونریزی ناشی از درمان‌های مکانیکی.
- واکنش‌های زیستی غیرقابل‌پیش‌بینی.
بااین‌حال، با توجه به استفاده منحصربه‌فرد از امواج صوتی به‌عنوان جزء اصلی روش درمان، اولتراسوند درمانی در مقایسه با روش‌های درمانی دیگر مانند پرتودرمانی، خطر بالقوه‌ای را برای بیماران به همراه نخواهد داشت. مهم‌تر از همه، آنکه خطر ابتلا به سرطان در این روش اصلاً وجود ندارد، حتی اگر روش اولتراسوند درمانی چندین بار تکرار و در دوز بالایی انجام شده باشد. برای اطمینان از ایمنی و سلامتی بیماران، بهتر است به‌دقت خطرات و مزایای استفاده از اولتراسوند درمانی در نظر گرفته شود. قبل از انجام این روش، مزایا و خطرات احتمالی باید به‌درستی سنجیده شود.
موارد منع مصرف اولتراسوند درمانی
ازآنجاکه تصور می‌شود امواج اولتراسوند در روند بازسازی بافت‌ها مؤثر است، بنابراین احتمال ایجاد بدشکلی‌های غیرطبیعی در بافت‌هایی که دچار اختلال شده‌اند وجود دارد. همچنین ازآنجاکه این روش درمانی باعث افزایش خون‌رسانی در بدن می‌شود، در صورت وجود بافت‌های سرطانی، احتمال گسترش آن‌ها به نقاط دیگر وجود دارد.
بنابراین در هنگام استفاده از اولتراسوند درمانی، برخی از موارد خاص را باید مدنظر داشت. اگر بیمار از موارد زیر رنج می‌برد نباید تحت این روش درمانی قرار بگیرد:
- وجود بدخیمی‌ها و یا بافت‌های سرطانی
- عفونت‌های حاد
- خطر خونریزی
- ایسکمی‌های (خون‌رسانی ضعیف به بافت‌ها) شدید
- سابقه ترومبوز وریدی
- آسیب‌دیدگی بافت‌های عصبی
- مشکوک بودن به شکستگی استخوان
- درصورتی‌که بیمار باردار است.
- امواج اولتراسوند درمانی نباید به اندام‌هایی همچون: اندام‌های جنسی، صفحات فعال رشد استخوانی در کودکان و یا چشم‌ها تابانده شود.
