نکروز سر استخوان ران:کاهش خون رسانی در ناحیه فمورال خطری جدی است

نکروز آواسکولار (استئونکروز) شرایطی است که در طی آن قسمت فوقانی ران خصوصا سر فمور آسیب می‌بیند. اساسا میزان خونرسانی به سر فمور یا توپی مفصل ران خون کمترمی‌باشد. از آن‌جایی که استخوان یک بافت زنده است با کاهش میزان خونرسانی دچار تخریب می‌شود. مرگ استخوان یا به‌عبارتی بافت مردگی منجربه فروپاشی سر فمور می‌شود. حاد بودن چنین شرایطی اغلب موجب تخریب سراستخوان ران خواهد شد. ناهنجاری نکروز آواسکولار عمدتا افراد 20 تا 50 سال را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. درکل، هرچه فرد در سلامت عمومی به سر ببرد خطر ابتلا به چنین عارضه‌ای کمتر خواهد شد. نکروز یا سیاه‌شدن سر استخوان ران معمولا ناشی از بیماری ثانویه، نهفته و یا آسیب‌های گذشته است.

چه عواملی موجب نکروز آواسکولار سر فمور می‌شوند؟

ناهنجاری نکروز آواسکولار سر استخوان ران ممکن است تروماتیک و یا غیرتروماتیک باشد. دررفتگی ران، جایی‌که سر فمور از مفصل خود جدا شده می‌تواند منجربه آسیب‌دیدگی نکروز آواسکولار شود. مطالعات حاکی از آن است بیش از 20% از افرادی که دچار دررفتگی ران شده‌اند به چنین ناهنجاری مبتلا می‌شوند. نکروز آواسکولار غیرتروماتیک می‌تواند ناشی از یک سری مشکلاتی از قبیل مصرف بیش از حد الکل، مصرف کورتیکواستروئید مزمن، لخته‌شدن خون و یا هر نوع آسیب شریان‌های خونرسان فمور باشد. ارتباط کورتیکواستروئید مزمن و مصرف الکل با بیماری نکروز آوسکولار سر استخوان ران در پاتوفیزیولوژی  کاملا درک نشده اما پیش‌بینی بر این است که مصرف بیش از حد مواد مذکور در تخریب مواد چربی مداخله ایجاد می‌کند. این امر منجربه تجمع مواد چربی و انباشته‌ شدن آن در رگ‌های خونی و در نهایت تنگ شدن عروق می‌گردد. تنگ‌شدن رگ‌های خونی موجب کاهش جریان خون در رگ‌ها و طبیعتا کاهش خونرسانی به فمور می‌شود. بار دیگر خاطر نشان می‌کنیم که کاهش خونرسانی به استخوان ران در ناحیه لگن باعث  سیاه شدن سر استخوان لگن می‌شود (بافت‌مردگی). سایر علل شناخته‌شده عبارتند از:

• بیماری گوچر
• دیابت
• اچ آی‌وی یا ایدز
• کم‌خونی داسی شکل
• پانکراتیت
• شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
• نواقص یا بیماری‌های خودایمنی
• فشار خون بالا
• واسکولیت
• بیماری کیسون

علائم نکروز آواسکولار چیست؟

شروع بیماری نکروز مستلزم زمان است. لازم به ذکر است که نکروز در ابتدا تقریبا بدون علائم است اما با پیشرفت بیماری درد تشدید می‌یابد. درد ناحیه لگن از علائم نهایی فعال و غیرفعال ناهنجاری بوده و می‌تواند موجب گسترده‌شدن درد به طول پاها شود. درد معمولا هنگامی بروز می‌کند که استخوان سر لگن با فعالیت‌هایی نظیر راه‌رفتن تحت فشار قرار می‌گیرد. بیماری نکروز همانند بیماری‌های دیگر معمولا در فازهای اولیه خود را بروز نمی‌دهد و تنها با درد کلی در ناحیه لگن همراه است. بنابراین برای پزشک عمومی حائز اهمیت است که تمامی جزئیات سوابق پزشکی بیمار را ثبت کرده و جهت تشخیص این‌که آیا علت واقعی درد نکروز می‌باشد یا خیر بیمار را به‌طور دقیق معاینه نماید.

نکروز آواسکولار چگونه تشخیص داده می‌شود؟

همانطور که قبلا اشاه کردیم ناهنجاری استئونکروز سر استخوان ران اغلب خود را بروز نمی‌دهد. بنابراین هنگامی که علل‌های دیگر حذف شدند و به‌نظر رسید که نکروز عامل اصلی درد ناحیه لگن باشد تصویربرداری از استخوان لگن انجام می‌شود. با وجود این‌که ام‌ آر‌ آی دقیق‌ترین تشخیص پزشکی شناخته شده‌ است اما محققان و متخصصین رادیوگرافی یک سیستم طبقه‌بندی شده از اشعه‌ایکس ساده را پیشنهاد کردند که سیستم فیکات نام دارد. اسکن‌های دیگر نظیر اسکن استخوان یا سی‌ تی‌ اسکن خیلی مفید و موثر نیستند و معمولا مختص مراحل خاصی از آسیب هستند. ام‌ آر آی را می‌توان به‌عنوان ابزار تشخیص پزشکی و همچنین کنترل بازسازی و بهبود درنظر گرفت.

درمان نکروز آواسکولار

درمان محافظه‌کارانه نکروز آواسکولار سر فمور با فیزیوتراپی تقریبا بی‌تاثیر است. گرچه هدف از درمان محافظه‌کارانه کاهش فشار اعمال‌شده بر سر استخوان ران است (معمولا با استفاده از عصا) اما تحقیقات نشان می‌دهند که این عارضه ظرف 1 تا 2 سال پیشرفت می‌کند. بدون درمان قطعی،  70 تا 80 درصد از موارد نکروز آواسکولار سر فمور پیشرفت کرده و به‌ناچار باید جراحی شوند. هدف اصلی جراحی، صرف‌نظر از نوع آن این است که به‌جای تعویض سر استخوان ران از سر طبیعی فمور محافظت کنیم. درمان‌های غیرجراحی نیز وجود دارند که پیشنهاد می‌شوند قبل از پیشرفت بیماری و تخریب کامل سر استخوان لگن انجام شوند. این درمان‌ها در مراحل اولیه تحقیق و توسعه هستند. کاربرد انواع مختلف تجهیزات الکترومغناطیسی، تحریک صوتی یا روش‌های دارویی با موفقیت‌های متعدد مورد آزمایش قرار گرفته‌اند. دکمپرشن هسته یا به‌عبارتی کاهش فشار سر فمور یکی از معروف‌ترین و موفق‌ترین درمان‌ها در این زمینه است. این روش با ایجاد حفره‌هایی در سر استخوان ران انجام می‌شود. این حفره‌ها برای ایجاد کانال‌هایی برای عروق خونی جدید و خونرسانی به نواحی آسیب‌دیده لگن و یا  پرکردن کانال‌ها با استخوان سالم از بخش‌های دیگر بدن صورت می‌گیرد. تحقیقات  به عمل آمده از طریق ام آر آی بعد و قبل از عمل بیماران، حاکی از آن است که این روش در درمان نکروز خصوصا در مراحل اولیه آن بسیار موفق بوده‌است. همانطور که مشهود است رویکردهای مختلفی وجود دارد که می‌توان در کنترل سیاه‌شدن سر استخوان فمور بکار برد. در نهایت، برای اطمینان از این‌که بیماری به‌طور موثر درمان شده یا خیر می‌توان به ارتوپد مراجعه کرد. تصمیم به انتخاب نوع درمان به مرحله نکروز و ارزیابی بالینی بیمار بستگی خواهد داشت.