متخصص طب فیزیکی: درمان درد کمر، گردن، شانه و زانو با طب فیزیکی

تاریخ: ۲۰ آبان ۱۴۰۲

طب فیزیکی یک حوزه گسترده و پیشرفت‌کرده در علم پزشکی است. اغلب افرادی که به تخصص طب فیزیکی مراجعه می‌کنند، با مشکلات اسکلتی عضلانی، اختلالات حرکتی و دردهای مزمن مفاصل روبرو هستند. اما این فقط بخشی از کاربردهای طب فیزیکی است و بسیار متنوع‌تر است. بسیاری از افراد عادی نیز به تخصص طب فیزیکی مراجعه می‌کنند، از جمله ورزشکاران و افرادی که به دنبال بهبود وضعیت سلامتی خود هستند. طب فیزیکی مزایای فراوانی دارد که اغلب افراد عادی با آن آشنا نیستند. متخصص طب فیزیکی برنامه‌ای مناسب بر اساس شرایط و مشکلات بیمار طراحی می‌کند تا به او در دستیابی به اهدافش کمک کند.

 متخصص طب فیزیکی چه بیماری‌هایی را درمان می‌کند؟ 

طب فیزیکی شامل درمان تعداد زیادی از بیماری‌ها و اختلالات از قبیل درد مزمن یا درد شدید، آسیب دیدگی‌های بافت نرم، آسیب دیدگی غضروف، آرتروز، اختلالات حرکتی و مشکلات مرتبط با راه رفتن است. اکثر اختلالاتی که توسط طب فیزیکی درمان می‌شوند جز بیماری‌های اسکلتی عضلانی، قلبی و عروقی و بیماری‌های با منشا عصبی هستند. متخصص طب فیزیکی از برخی روش‌ها مانند ماساژ درمانی، طب سوزنی، ورزش درمانی، کمپرس سرد و گرم یا تحریک الکتریکی برای کمک به تسریع فرآیند بهبود استفاده خواهد کرد. هدف از انجام این روش‌ها بهبود عملکرد فیزیکی فرد است، ارزیابی کامل شرایط جسمانی فرد به پزشک کمک می‌‌کند بتواند مشکلات بیمار خود را بررسی نماید. معاینه بیمار باعث می‌‌شود که پزشک بتواند مشکل بیمار خود را تشخیص دهد البته تعداد زیادی از بیماران قبل از مراجعه به متخصص طب فیزیکی به پزشک مراجعه کرده‌ اند و نوع مشکل آنها مشخص شده و پزشک مراجعه به متخصص طب فیزیکی را به آنها توصیه کرده است.

تخصص طب فیزیکی به وسیله روش‌های درمانی موجود، به بهبود کیفیت زندگی بیماران، افزایش توانایی حرکتی آنان و بهبود سلامت روانی، عاطفی و اجتماعی آنها می‌پردازد. حرکت و راه رفتن بخش مهمی از زندگی انسان است و بهبود توانایی راه رفتن می‌تواند منجر به بهبود کیفیت زندگی بیمار شود. تحقیقات نشان داده است که طب فیزیکی می‌تواند در پیشگیری از نیاز به عمل جراحی در افراد مبتلا به انواع مختلفی از آسیب‌دیدگی‌ها مؤثر باشد.

مزایای طب فیزیکی 

طب فیزیکی با مزایای بسیار زیادی همراه است. اگرچه همه افراد می‌توانند از مزایای طب فیزیکی بهره مند شوند، برخی دیگر نتایج بهتری را به دست می‌‌آورند.

 کاهش درد 

تمرینات ورزشی که به منظور درمان انجام می‌شوند، همچنین تکنیک‌های درمان دستی و روش‌هایی مانند اولتراسوند تراپی و تحریک الکتریکی، می‌توانند به تسکین درد و ناراحتی ناشی از بیماری‌های مختلف کمک کنند. طب فیزیکی می‌تواند به بهبود قدرت عضلات و مفاصل و افزایش عملکرد بدن کمک کند. در برخی موارد، طب فیزیکی می‌تواند منجر به بهبود کامل بیمار شود و از عود مجدد درد جلوگیری کند. درد کمر یکی از مشکلات شایع در جوامع امروزی است، زیرا بسیاری از افراد فعالیت بدنی کافی ندارند یا به دلیل وظیفه شغلی خود که نیاز به نشستن طولانی دارد، با مشکلات پشتی مواجه می‌شوند. در طول زمان، درد کمر بدتر می‌شود و ممکن است به یک درد مزمن تبدیل شود. طب فیزیکی می‌تواند در رفع درد کمر و بهبود وضعیت بدن کمک کند.

پیشگیری از نیاز به جراحی 

طب فیزیکی به بهبود بیمارانی که دچار آسیب دیدگی شده اند کمک می‌کند تا پس از بهبودی نیازی به عمل جراحی نداشته باشند. این مورد فقط یکی از مزایای متعدد طب فیزیکی است. حتی افرادی که قرار است تحت عمل جراحی قرار بگیرند می‌توانند پس از عمل از مزایای طب فیزیکی برای بهبود سریع تر خود بهره مند شوند.

 بهبود توانایی حرکتی 

فیزیوتراپی یک روش بی نظیر برای کمک به آن دسته از بیمارانی است که برای راه رفتن مشکل دارند یا دچار سایر اختلالات حرکتی می‌باشند. برخی از تمرینات کششی و تقویتی خاص می‌تواند باعث افزایش توانایی حرکتی و کاهش درد ناشی از راه رفتن شود. متخصص طب فیزیکی پس از انجام معاینات جامع و کامل بر اساس شرایط بیمار و مشکلات او به طراحی یک برنامه درمانی می‌‌پردازد و در صورت لزوم به بیمار توصیه می‌‌کنند از وسایل کمکی برای راه رفتن استفاده کند.

 توانبخشی پس از سکته مغزی 

ناتوانی حرکتی یکی از عوارض شایع پس از سکته مغزی است که به علت آسیب دیدگی بافت مغز به وجود می‌آید. طب فیزیکی برای تقویت کردن و ایجاد تعادل در نقاط ضعیف بدن تمرکز دارد. پس از آن که بیمار توسط یک متخصص طب فیزیکی ارزیابی شد و برنامه درمان را شروع کرد به تدریج توانایی او برای راه رفتن و انجام دادن امور منزل افزایش خواهد یافت و می‌‌تواند زندگی مستقلی داشته باشد. انجام دادن فعالیت‌های روزمره از قبیل لباس پوشیدن و رعایت بهداشت از جمله موارد مهمی هستند که پس از شروع برنامه طب فیزیکی بیمار می‌تواند به تنهایی از عهده آنها بر بیاید. سایر بیماری‌های نورولوژیکی که می‌‌توانند از مزایای حاصل از طب فیزیکی بهره‌ مند شوند عبارتند از فلج مغزی، بیماری پارکینسون و بیماری ام اس. اگر شما یا یکی از اعضای خانواده شما از اختلالات نورولوژیکی رنج می‌‌برد بهتر است با پزشک خود در خصوص مزایای طب فیزیکی و دنبال کردن آن به عنوان یک بخش از برنامه درمان صحبت کنید.

بهبودی پس از آسیب ورزشی 

ورزشکاران می‌توانند از مزایای حاصل از طب فیزیکی بهره مند شوند. پزشکان به خوبی می‌دانند که هریک از فعالیت‌های ورزشی با تاثیرات مختلف بر روی بدن همراه است و نوع آسیبی که به علت یک فعالیت ورزشی به بدن وارد می‌شود با نوع آسیب حاصل از یک فعالیت ورزشی دیگر یکسان نیست. به عنوان مثال گلف ‌بازان با مشکلات زانو و درد کمر مواجه هستند حال آنکه فوتبالیست‌ها از درد کمر و مشکلات شانه رنج می‌برند. متخصص طب فیزیکی می‌تواند به درمان انواع مختلف آسیب دیدگی‌های ورزشکاران کمک کند. هدف از درمان آسیب دیدگی ناشی از ورزش این است که ورزشکاران دوباره بتوانند فعالیت ورزشی خود را شروع کنند. اگرچه برخی از افراد به ورزش به عنوان یک تفریح نگاه می‌‌کنند و ورزشکارانی که در مسابقات رقابتی  شرکت می‌کنند می‌خواهند که هر چه سریع تر فعالیت جسمانی شان را شروع نمایند. متاسفانه حضور زود هنگام در فعالیت ورزشی پس از آسیب ایجاد شده باعث می‌شود که بیمار دچار آسیب دیدگی جدی و دائمی شود. متخصص طب فیزیکی به ورزشکاران کمک می‌کند می‌تواند تا حد امکان سریع تر به عرصه ورزش برگردند اما نکات مهم را برای پیشگیری از بروز آسیب دیدگی دائمی به آنها گوشزد خواهد کرد.

 بهبود تعادل بدن

مشکلات مرتبط با تعادل باعث می‌شود ریسک زمین خوردن و آسیب دیدگی در بیماران افزایش پیدا کند. متخصص طب فیزیکی برای درمان مشکلات مربوط به تعادل و ارزیابی شرایط بیمار می‌‌پردازد تا بتواند ریسک زمین خوردن را در او مشخص نماید. ورزش درمانی باعث بهبود تعادل در بیماران می‌‌شود و آنها در هنگام راه رفتن تعادل بهتری خواهند داشت. متخصص طب فیزیکی می‌تواند تمرینات مخصوصی را برای بهبود هماهنگی اعضای بدن بیمار آغاز نماید یا استفاده از وسایل کمکی مانند عصا و واکر را برای حفظ سلامت او پیشنهاد کند.

 اختلالات مرتبط با سن

متأسفانه با افزایش سن، ریسک ابتلا به برخی از بیماری‌ها و اختلالات مانند آرتروز و پوکی استخوان افزایش می‌یابد و برخی از موارد حتی به نیاز به تعویض مفصل می‌انجامد. طب فیزیکی یک روش درمانی مناسب برای افرادی است که جراحی تعویض مفصل را انجام داده‌اند. همچنین، این روش در کنترل نشانه‌ها و علائم آرتروز نیز بسیار موثر است.

 کاهش تورم

احتباس مایعات یک اختلال شایع است که می‌تواند باعث تورم غیر عادی دست و پا شود. تعداد زیادی از بیماری‌ها منجر به احتباس مایعات در بدن خواهند شد که تعدادی از این موارد عبارتند از مصرف برخی داروهای خاص، اختلالات قلبی عروقی، بیماری‌های کلیوی، آسیب عروق و سیروز کبدی. بیماران می‌توانند برای کاهش ریسک تورم دست و پای خود اقدام به انجام برخی کارها نمایند اما همیشه درمان علت بروز ورم  کار ساده ای نیست. طب فیزیکی یک روش عالی برای درمان آن دسته از بیمارانی است که دچار تورم دست و پا هستند.

بیماری‌های قلبی عروقی 

به طور کلی بیمارانی که دچار سکته قلبی می‌شوند یا جراحی قلب انجام می‌دهند به توانبخشی نیاز خواهند داشت طب فیزیکی می‌‌تواند در طول دوران بهبود به این گروه از بیماران کمک نماید. بیمارانی که دچار اختلالات ریوی هستند نیز می‌توانند از تمرینات ورزشی تقویتی و تنفسی برای تخلیه مایع از ریه‌های خود استفاده کنند تا عملکرد تنفسی آنها بهبود پیدا کند.

 تقویت عضلات کف لگن 

عضلات کف لگن وظیفه انجام برخی از فعالیت‌های اصلی بدن را برعهده دارند. متاسفانه هنگامی‌ که این عضلات ضعیف می‌‌شوند بیمار دچار برخی عوارض ناراحت کننده از قبیل بی اختیاری ادرار خواهد شد. متخصص طب فیزیکی به این گروه از بیماران کمک می‌کند و انجام دادن تمرینات تقویت کننده مخصوص عضلات کف لگن توانایی بهتری برای کنترل ادرار خود داشته باشند.

 متخصص طب فیزیکی از چه روش‌هایی استفاده می‌کند؟ 

در بخش زیر به برخی از انواع روش‌های درمانی اشاره می‌‌کنیم که در طب فیزیکی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

 درمان دستی 

درمان دستی عبارت است از هنر و دانش استفاده از دست‌ها برای ارزیابی، تشخیص و درمان مشکلات بیمار. درمان دستی شامل به حرکت درآوردن مفاصل، ماساژ بافت نرم، انجام دادن حرکات کششی، تکنیک‌های افزایش انرژی عضله، حرکات تقویتی، آزاد سازی میوفاسیال، طب فشاری، کرانیوساکرال تراپی و مواردی از این قبیل است. برای انجام هر یک از این روش‌ها باید متخصص طب فیزیکی دارای تخصص و مهارت لازم باشد.

 ماساژ بافت نرم

در طب فیزیکی از انواع مختلف تکنیک‌های ماساژ برای رفع انقباضات و گرفتگی عضلات و فاسیا استفاده خواهد شد. ماساژ بافت نرم بر اساس نیاز بیمار می‌تواند شامل ماساژ سطحی یا ماساژ عمقی باشد. برخی از تکنیک‌هایی که در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از ماساژ بافت عمیق، آزاد سازی میوفاسیال، ماساژ ضربه ای و روش‌های مشابه است.

بازآموزی عصبی- عضلانی 

پس از بروز هرگونه آسیب دیدگی از بازآموزی عصبی عضلانی برای آموزش عضلات و سیستم عصبی استفاده خواهد شد. احتمال آسیب دیدگی سیستم عصبی و عضلات مرتبط با آن وجود دارد و برای بهبود قدرت عضلات، حفظ تعادل، بهبود هماهنگی و توانایی راه رفتن انجام برخی تمرینات و تکنیک‌های خاص ضروری است. برخی از تکنیک‌هایی که برای منظور مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از تمرینات ورزشی مخصوص تعادل، تمرینات مخصوص بازآموزی بدن. افزایش توانایی بدن برای انجام امور روزمره و مواردی از این قبیل.

 به حرکت درآوردن مفاصل بدن 

از حرکات دست برای به حرکت درآوردن مفاصل آسیب دیده بدن استفاده می‌‌شود تا کپسول مفصل به طور صحیح کشیده شود. این حرکات کششی با توجه به شدت آسیب ایجاد شده از گرید یک تا پنج طبقه بندی می‌شوند.

تراکشن 

تراکشن روشی است که می‌‌توان به کمک حرکات دست و یا به کمک ماشین مخصوص از آن استفاده کرد تا مفصل باز شود و فضای کافی برای عصب یا سایر ساختارها فراهم شود. رایج ترین نوع تراکشن عبارت است از تراکشن گردن و تراکشن پایین کمر.

 لیزر سرد 

لیزر سرد یکی از مدالیته‌های درمانی بسیار قوی است که در این روش از امواج نور لیزر به درون بافت‌های ناحیه آسیب دیده نفوذ می‌کنند تا امکان ترمیم هرچه سریع تر بافت‌های نرم بدن فراهم شود.

 اولتراسوند تراپی

اولتراسوند تراپی یکی دیگر از مدالیته‌هایی رایج درمانی است که در آن از امواج صدا برای درمان ناحیه آسیب دیده استفاده می‌‌شود تا این امواج بتوانند به افزایش گردش خون بپردازند و تغییرات مکانیکی مورد نیاز به منظور تحریک فرآیند بهبود بافت نرم آسیب دیده را ایجاد نمایند.

 تحریک الکتریکی 

تحریک الکتریکی یکی دیگر از مدالیته‌های درمانی است که برای اهداف متعددی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از طول موج‌های مختلف انرژی الکتریکی برای کاهش تورم و درد، افزایش دامنه حرکات بدن یا قدرت آن استفاده خواهد شد. تحریک الکتریکی انواع مختلفی دارد که متخصص طب فیزیکی با توجه به شرایط بیمار به انتخاب یکی از آنها خواهد پرداخت.

 تمرینات ورزشی درمانی 

متخصص طب فیزیکی با توجه به نوع مشکل بیمار به تجویز تمرینات ورزشی می‌‌پردازد که معمولاً شامل حرکات تقویتی حرکات مخصوص تعادل و حرکات منفعل هستند.

 بهبود شرایط کار

متخصص طب فیزیکی به می‌تواند به بررسی فعالیت‌های مرتبط با شغل بیماران خود بپردازد و تکنیک‌های مناسب برای حمل کردن اشیا یا بالا رفتن از پله را به آنها یاد بدهد. او برای این کار از بیمار خود می‌‌خواهد به تشریح شغل و کاری که انجام می‌دهد بپردازد تا بتوان ریسک آسیب دیدگی ناشی از آن را به حداقل برساند.

 سرما و گرما درمانی 

معمولاً از کمپرس گرم برای افزایش گردش خون در عضلات و مفاصل بدن که دچار سفتی هستند استفاده می‌‌شود. کمپرس یخ نیز به منظور کاهش گردش خون، کاهش درد و تورم پس از درمان استفاده می‌شود.

 آب درمانی

آب درمانی در مواردی توصیه می‌‌شود که بیمار باید فعالیت ورزشی داشته باشد اما فشار کمی به مفاصل بدن او وارد شود. به عنوان در مثال افرادی که جراحی پا انجام داده اند و نمی‌توانند به خوبی روی مفصل آسیب دیده خود راه بروند آب درمانی توصیه خواهد شد. افرادی که دچار برخی بیماری‌ها از قبیل آرتروز، درد کمر، مشکلات تعادل و مواردی از این قبیل هستند می‌‌توانند از مزایای حاصل از آب درمانی بهره ‌مند شوند. متخصص طب فیزیکی همراه با بیمار خود وارد آب استخر می‌شود تا به او برای انجام تمرینات ورزشی مناسب کمک کند.

سوزن خشک

سوزن خشک یک روش درمانی است که در آن از تعدادی سوزن بسیار نازک استفاده می‌‌شود تا وارد نقاط میوفاسیال، تاندونها، رباط یا اعصاب مجاور شود. سوزن خشک باعث می‌شود فرایند ترمیم کنندگی بدن برای بهبود اختلالات دردناک اسکلتی عضلانی افزایش پیدا کند. سوزن خشک با طب سوزنی تفاوت دارد و هدف از انجام آن تغییر جریان انرژی به درون بدن نیست. در حقیقت سوزن خشک یک روش مدرن است که بر پایه شباهت علمی قرار دارد و از آن برای درمان درد و اختلالات اسکلتی عضلانی از قبیل درد گردن، گیر افتادگی شانه، تنیس البو، سندروم تونل کارپال، سردرد، درد زانو، پلانتار فاسیا، درد پایین کمر و درد ساق پا استفاده می‌شود.

 استفاده از چسب کینزیو 

استفاده از چسب کینزیو می‌تواند باعث شل شدن عضلات یا تحریک یک گروه خاص از عضلات شود تا نتایج مطلوب به دست بیاید. این روش در میان ورزشکاران و برای درمان برخی از بیماری‌های التهابی از قبیل سندروم پاتلوفمورال بسیار کاربرد دارد.

 بیوفیدبک 

بیوفیدبک روشی است که در آن یک دستگاه مخصوص روی عضله قرار داده می‌شود که یا باعث می‌شود عضله به سختی کار کند یا آن که فعالیت آن معمولی باشد. این است که به ارسال سیگنال به بدن بیمار می‌پردازد و به این ترتیب به پزشک برای شعار آزاد کردن یا فعال سازی عضله مورد نظر کمک خواهد کرد معمولاً از این روش برای بهبود سلامت زنان و درمان مشکلاتی از قبیل درد ناحیه لگن و بی اختیاری ادراری استفاده خواهد شد.

بازآموزی ورزشی

معمولاً تمرینات ورزشی خاصی وجود دارد که به بیماران کمک می‌کنند بتوانند به انجام مجدد فعالیت‌های دلخواه خود بپردازند. تعداد زیادی از این فعالیت‌های ورزشی و تکنیک‌ها شامل تحریک فعالیت جسمانی یا حرکات ورزشی نظیر پلی متریک برای بهبود عملکرد بدن است.

 بهبود پایداری ستون فقرات

تمرینات ورزشی خاصی با هدف تقویت ستون فقرات طراحی شده اند که هیچ گونه فشار غیر ضروری را به این ناحیه وارد نخواهند کرد. بهبود پایداری ستون فقرات در افرادی که دچار درد مزمن یا شدید ستون فقرات پسند بسیار مفید است.

 طب فیزیکی در منزل در مقابل مراجعه به مطب پزشک 

تعداد زیادی از بیمارانی که به متخصص طب فیزیکی مراجعه می‌کنند دچار مشکلات حرکتی هستند و مراجعه به پزشک برای انجام جلسات درمانی برای آنها دشوار است. یکی از مزایای طب فیزیکی در منزل این است که افراد مبتلا به اختلالات حرکتی نیاز به مراجعه منظم به مطب پزشک نخواهند داشت. بیماران به دلایل متعددی می‌‌توانند به مطب پزشک مراجعه کنند، مشکلات مربوط به رفت و آمد یا مراقبت از فرزندان از جمله دلایل شایع عدم مراجعه به متخصص طب فیزیکی است. انجام جلسات درمانی طب فیزیکی در منزل یک جایگزین مناسب برای مراجعه به مطب پزشک است. متخصص طب فیزیکی به ارائه خدمات درمانی تخصصی به بیمارانی که قادر به ترک کردن منزل نیستند خواهد پرداخت. بیمار می‌تواند از پزشک خود وقت بگیرد تا پزشک را در منزل ویزیت نماید و با او تمرین کند. دریافت خدمات درمانی در یک محیط آرام و راحت باعث می‌شود که بیمار عملکرد بهتری داشته باشد و دوران بهبود را سریع تر سپری نماید.