تاریخ: ۲۳ آبان ۱۴۰۲
بارداری باعث اتفاقات زیادی در بدن زنان می‌شود از جمله این که افزایش وزن جنین در شکم باعث کج شدن لگن به سمت جلو شده و موجب می‌شود مفاصل لگن و زانوها به سمت حالت قفل شدن بروند. بارداری باعث می‌شود مهره‌های کمر نیز در حالت کشیدگی یا قفل قرار گیرند. از این رو ، در این شرایط وزن بدن مادر و وزن نوزاد به مفاصل مهره‌های کمری آویزان می‌شود. همزمان رباط‌های بدن مادر به دلیل هورمون شل‌کننده‌ای که در بدن مادر در گردش است نرم می‌شوند. این مساله ممکن است باعث شود مفاصل خیلی بیشتر از محدوده طبیعی حرکتی خود کشیده شوند. از این رو بارداری باعث وارد آمدن فشار اضافی بر مهره‌های کمری شده و ممکن است باعث بروز کمر درد شود و یا کمر دردهای موجود را تشدید کند.
درمان کمر درد در بارداری نیاز به توجه ویژه دارد و باید حتما تحت نظر متخصص باتجربه انجام شود تا از آسیب رسیدن به مادر و جنین پبشگیری شود. در کلینیک توانبخشی و فیزیوتراپی امید بیماران با دقت مورد معاینه قرار می‌گیرند تا علت بیماری آنها تشخیص داده شود. بعد درمان با رویکرد پلکانی آغاز می‌شود. درمان از روش‌های ساده مانند استراحت، کمربند طبی، دارو، ورزش و فیزیوتراپی آغاز می‌شود و در صورت لزوم درمان‌های پیچیده‌تر تجویز خواهد شد.
چرا بعضی از زنان دچار درد پایین کمر در دوران بارداری می‌شوند و بعضی نه؟
این مساله ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی ، شکل ستون فقرات / لگن و یا سستی “طبیعی” مفاصل باشد. افرادی که بیش از حد تحرک دارند احتمالاً بیشتر در دوران بارداری دچار کمردرد می‌شوند . این مساله ممکن است به دلیل فشار خارجی که یک زن باردار به بدن خود وارد می‌کند نیز ایجاد شود. به عنوان مثال زنان بارداری که برای مدت طولانی بیاستند، فشار بیشتری بر ستون فقرات خود وارد می‌کنند. هر چه جثه جنین بزرگتر باشد نیز فشار بیشتری بر ستون فقرات وارد خواهد شد.
آیا این درد در کل دوره حاملگی ادامه خواهد داشت و آیا بعد از بارداری بهتر می‌شود؟
این مسئله در همه موارد یکسان نیست و به میزان و نحوه تحریک ستون فقرات و فشاری که در طول دوران بارداری بر بدن مادر وارد می‌شود، بستگی دارد. اهمیت بسیاری دارد که زنان در دوران بارداری خود عضلات خود را تمرین داده و وضعیت صحیح بدن خود را حفظ کنند تا بار از روی مفاصل برداشته شود.
لازم است زنان در دوران بارداری خود به طور مکرر استراحت کنند و از وارد آمدن فشار طولانی مدت بر مفاصل خود (بخصوص با ایستادن طولانی مدت) اجتناب کنند. هرچند که بعد از زایمان کودک از شکم خارج می‌شود، اما مفاصل هنوز نرم هستند زیرا تأثیر هورمون‌های بارداری تقریباً تا 6 ماه پس از قطع شیردهی بر رباط‌ها ادامه دارد.
تغییر عادت‌هایی که در خصوص وضعیت بدن در طول دوران بارداری ایجاد شده‌اند، بسیار سخت است. بنابراین، ممکن است درد بلافاصله بهبود نیابد مگر اینکه مادر شروع به رفع علل اولیه درد کند.
راه‌های درمان درد پایین کمر در بارداری
مشکلات کمر ممکن است در خواب افراد اختلال ایجاد کرده و فعالیت‌های زندگی روزمره را دشوارتر کند. اما انجام چند کار می‌تواند به کاهش درد و خواب بهتر شما کمک کرده و باعث شود در تمام طول دوران بارداری قوی باقی بمانید.
ورزش
کمر درد ممکن است فرد را وسوسه کند تا حد امکان دراز بکشد. البته استراحت بسیار مهم است ، به ویژه هنگامی که کسی باردار باشد. اما دراز کشیدن به مدت طولانی برای اشخاصی که کمرشان مشکل دارد توصیه نمی‌شود. به طور کلی بهتر است به بهترین نحو و در حد توان فعال بمانید و ورزش کنید.
انجام تمرینات کم فشاری مانند پیلاتس و یوگا می‌تواند به تقویت عضلات شما کمک کند تا از کمرتان بهتر حمایت کرده و وضعیت بدن ، انعطاف پذیری و تعادل شما بهبود پیدا کند. این نوع تمرینات به شما در مراقبت از سلامت روانتان نیز در طول دوران بارداری کمک کرده و استرس و اضطراب را کاهش می‌دهد.
اگر قصد دارید در کلاس‌های ورزشی شرکت کنید ، مطمئن شوید که معلم آن کلاس واجد شرایط بوده و به او اطلاع دهید که در هفته چندم بارداری هستید. بهتر است در کلاس‌های ورزشی‌ای شرکت کنید که مخصوص خانم‌های باردار است.
ورزش در آب نیز ممکن است برایتان مفید باشد چون می‌تواند وزن را از روی کمر برداشته و شدت ضربات و تکان‌های ناگهانی را کاهش دهد. بدین منظور شما میتوانید شنا کردن یا شرکت در کلاس‌های ورزش‌های ابی بارداری را امتحان کنید. برای اطلاع از این گونه کلاس‌ها با استخرهای اطراف خود تماس بگیرید.
تسکین درد
اگر کمر درد خفیفی دارید ، استفاده از استامینوفن ممکن است مفید باشد. مصرف استامینوفن در حین بارداری بی خطر است ، اما بهتر است قبل از آن با پزشک خود مشورت کنید. در صورت مصرف استامینوفن موارد زیر را حتما رعایت کنید:
- به دستورالعمل‌های موجود در بسته دارو رجوع کنید تا ببینید مجاز به استفاده از چه میزان دارو هستید.
- سعی کنید از کمترین دوز دارو و برای کمترین زمان استفاده کنید.
اگر کمر درد خیلی بد باشد ، ممکن است پزشک بتواند مسکن‌های قوی‌تری تجویز کند و یا ممکن است شما را به یک فیزیوتراپیست نیز ارجاع دهند.
نسبت به وضعیت بدنی خود آگاه باشید
در حالت ایستاد‌ه ، سر و شانه‌های خود را تا جایی که میتوانید عقب نگه دارید.
هنگام نشستن روی صندلی ، سعی کنید وضیعت‌های زیر را حفظ کنید:
- سطح باسن باید هم سطح یا کمی بالاتر از زانوها باشد.
- باسنتان باید در انتهای صندلی قرار گرفته باشد.
- کمرتان توسط پشتی صندلی پشتیبانی شود.
- پاهایتان روی زمین به راحتی استراحت کند.
اگر در یک دفتر کار کار می‌کنید ، قسمت بالای صفحه رایانه شما باید دقیقاً هم سطح چشمتان تنظیم شود. صفحه کلید شما باید در ارتفاع راحتی باشد تا در هنگام کار کردن با آن ساعدتان صاف بماند. سعی کنید به طور مرتب از جای خود بلند شوید تا دچار گرفتگی و خشکی بدن نشوید.
سعی کنید هنگامی که روی یک مبل نشسته‌اید، لم نداده یا اصطلاحا در مبل فرو نروید. برای حمایت از کمر خود از کوسن استفاده کنید و پاهای خود را به راحتی روی زمین قرار دهید. ممکن است دراز کشیدن به پهلو در زمان تماشای تلویزیون یا استراحت برایتان مفید باشد.
نکاتی در مورد نحوه ورود به تختخواب و خروج از آن برای زنان بارداری که کمردرد دارند
- سعی کنید از دراز کشیدن به پشت برای مدت طولانی خودداری کنید. برای کمر و کودک شما بهتر است به پهلو دراز بکشید.
- ممکن است با قرار دادن یک بالش زیر برآمدگی شکم و یا بین زانوهای خود برای حمایت از کمرتان احساس راحتی بیشتری بکنید. این کار ممکن است به بهتر خوابیدن شما نیز کمک کند.
- استفاده از بالشتک‌های بارداری برای بعضی از خانم‌ها مفید است ، اگرچه این بالشتک‌ها ممکن است گران باشند. شما میتوانید به جای ان از یک بالش معمولی هم استفاده کنید.
- اگر هنگامی که به پهلو دراز می‌کشید در لگنتان احساس درد داشتید ، ممکن است قرار دادن یک پتوی نازک زیر ملحفه یا استفاده از یک رو تشکی از جنس مموری فوم که باعث نرمتر شدت سطح تشک شود برایتان مفید باشد.
با بزرگتر شدن شکم ورود به تختخواب و خروج از آن ممکن است دشوارتر شود. برای برداشتن فشار از روی کمر ، سعی کنید به پهلو چرخیده و همزمان شانه‌ها ، باسن و زانوهایتان را حرکت دهید. بگذارید پاهایتان راحت از لبه تخت آویزان شده و کف پاهای خود را روی زمین قرار دهید. در عین حال ، از بازوهای خود استفاده کنید تا خود را به حالت نشسته درآورید.
انجام تمام این کارها در یک حرکت ممکن است راحت‌تر باشد. برای برگشتن به تختخواب حرکت را از اخر به اول امتحان کنید.
نکات مفیدی برای کاهش کمر درد
- هنگام بلند کردن یا برداشتن چیزی از روی زمین زانوها را خم کرده و پشت خود را صاف نگه دارید.
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- کفش‌های تخت بپوشید.
- هنگام چرخش ، پاهای خود را حرکت دهید تا از پیچش ستون فقرات خود جلوگیری کنید.
- سعی کنید خریدهای خود را در 2 کیسه قرار داده و هر کدام را با یک دست حمل کنید تا وزن در دو طرف متعادل شود.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی ممکن است برای کاهش کمر درد مفید باشد. ماساژ همچنین راهی عالی برای گذراندن وقتی آرام و ریلکس کردن خود و رفع هرگونه فشار و اضطراب عاطفی است.
در طول 12 هفته اول بارداری (سه ماهه اول) ماساژ کامل بدن انجام ندهید زیرا طی این مدت شکم نباید ماساژ داده شود. همچنین بهتر است شخصی که ماساژ انجام می‌دهد یک ماساژور مخصوص خانم‌های باردار باشد.
طب سوزنی
طب سوزنی یکی از روش‌های طب مکمل است که در آن متخصص طب سوزنی سوزن‌های نازکی را به نقاط خاصی از بدن بیمار وارد می‌کند. از طب سوزنی می‌توان برای کنترل و تسکین درد استفاده کرد. تحقیقات نشان داده است که طب سوزنی می‌تواند به بهبود کمر درد در زنان باردار کمک کند.
انجام طب سوزنی معمولاً در هنگام بارداری بی‌خطر است اما قبل از وقت گرفتن برای انجام طب سوزنی با پزشک خود در این خصوص صحبت کنید. اگر می‌خواهید طب سوزنی انجام دهید ، مطمئن شوید که متخصص طب سوزنی شما کاملاً واجد شرایط است و در هر جلسه درمانی از سوزن‌های یکبار مصرف استفاده می‌کند. به پزشک خود بگویید که باردار هستید زیرا تحریک بعضی نقاط طب سوزنی در طول بارداری ممکن است ایمن نباشد.
چه مواقعی در صورت بروز کمر درد لازم است بلافاصله به پزشک مراجعه کرد؟
کمردرد گاهی اوقات ممکن است نشانه مساله‌ای جدیتر باشد. لزومی ندارد بترسید ، اما در صورت بروز کمر درد در شرایط زیر لازم است با ماما یا پزشک زنان و زایمان خود تماس بگیرید:
- در صورتی که در سه ماهه دوم یا سوم بارداری خود باشید کمر درد می‌تواند نشانه‌‌ای از زایمان زودرس باشد.
- در صورت بروز تب، خونریزی از مهبل و یا درد در هنگام ادرار کردن
- از دست دادن حس در یکی از پاها یا هر دو پا ، شکم و یا اندام تناسلی
- احساس درد در یک سمت یا هر دو سمت ( در زیر دنده‌ها) که این مساله ممکن است نشانه پری-اکلامپسیا باشد.
سوالات متداول
گاهی اوقات درد تا پایین پا کشیده می‌شود ، این درد چطور در اثر کمر درد ایجاد می‌شود؟
گاهی اوقات ممکن است مغز مشکلات مربوط به مفاصل کمر را در ناحیه‌ای ادراک کند که به لحاظ مکانی از ستون فقرات فاصله دارد. این مکانیسم با عنوان “همگرایی” شناخته شده است و همان دلایلی را دارد که افرادی که قطع عضو داشته‌اند دچار “درد اندام خیالی” می‌شوند.
اگر کسی در یک بارداری دچار کمر درد شود، آیا در بارداری‌های بعدی هم مجددا به آن مبتلا خواهد شد؟
نه لزوما. پس از زایمان ممکن است درد کاملاً برطرف شود ، اما ، پس از اولین حمله کمر درد ، بدن نحوه پشتیبانی خود از ستون فقرات را تغییر می‌دهد. پس از آن کمر درد راحت‌تر می‌تواند ایجاد شود. این مساله به این خاطر است که بدن مکانیسم‌های محافظتی خود برای ستون فقرات (عضلات مرکزی و عضلات کف لگن) را از دست داده است. کسانی که در یک بارداری دچار کمر درد بوده‌اند و مجددا باردار شده‌اند ممکن است متوجه شوند که درد در بارداری بعدی بیشتر شده ، مگر اینکه قبل از آن ضعف عضلات مرکزی (عضلات کف لگن ، و عضلات مورب شکمی) خود را برطرف کرده باشند. یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما تمریناتی را آموزش دهد که به ترمیم سیستم عضلانی برای محافظت از ستون فقرات کمک می‌کنند.
آیا برای ارزیابی درد کمر نیاز به تصویربرداری پزشکی هست ؟
در دوران بارداری از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. احتمالاً نیازی به تصویربرداری نیست ، اما پزشک و یا متخصص در مورد هر بیمار به صورت موردی در این خصوص تصمیم‌گیری می‌کنند.
از چه روش‌های دیگری می‌توان برای تسکین درد استفاده کرد؟
بعد از سه ماهه اول میتوانید از روش TENS (دستگاه‌‌های تحریک عصبی که برای دردهای زایمان استفاده می‌شوند) استفاده کنید. ممکن است استفاده از ماساژ ملایم بافت نرم و درمان‌های دستی روی مفاصل کمر به کاهش علائم شما کمک کنند. گاهی اوقات استفاده از یک بریس لگنی نیز ممکن است مفید باشد.
آیا برای تقویت مجدد کمر باید حرکت دراز و نشست انجام دهم؟
خیر. دراز و نشست ممکن است مشکل را بدتر کند. در حین دراز و نشست ، بیشترین فشار بر عضلات فلکسور لگن وارد می‌شود و این می‌تواند بر مفاصل فاست میانی کمر فشار وارد کند. ماهیچه‌های شکم از کمر محافظت می‌کنند اما دراز و نشست راه درستی برای تقویت آنها نیست. برای این کار بهتر است به یک فیزیوتراپیست مراجعه کنید تا متناسب با مشکل شما، تمرینات مناسبی را به شما آموزش دهد.
