دیسک کمر و سیاتیک از چه جهاتی با هم تفاوت دارند؟

تاریخ: ۲۲ آبان ۱۴۰۲

سیاتیک و دیسک کمر از جهاتی با هم تشابه و از جهاتی تفاوت دارند. برای افرادی که تحت نظر پزشک نبوده ­اند و از دردهای شدید ناحیه کمر رنج می­برند، تشخیص اینکه درد کمر ناشی از سیاتیک است یا دیسک کمر کار ساده­ای نیست. برای تعیین نوع درمان چه در روش­‌های تهاجمی و چه روش‌­های غیر تهاجمی مثل دارو درمانی و ورزش تشخیص نوع بیماری بسیار حائز اهمیت است. بررسی تشابه و تفاوت‌­ها و علائم هر یک می­تواند راهنمای خوبی برای تشخیص و در نتیجه درمان صحیح باشد.

سیاتیک

عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن انسان است. این عصب که در ستون فقرات قرار گرفته است از 5 ریشه‌ی عصبی تشکیل شده است. اختلال در عملکرد این عصب که در طول پشت پا قرار گرفته است می‌تواند باعث سوزش، مور مور شدن و درد به هنگام نشستن و راه رفتن شود. این درد ممکن است تا کف پاها کشیده شود.

دیسک کمر

مهره‌های شما توسط اجزای بالش مانند که حاوی یک مایع ژله‌ای هستند، محافظت می‌شوند. وقتی یک فتق ایجاد می‌شود، این مایع ژله‌ای از پوسته محکم دیسک خارج می‌شود که باعث ایجاد فشار بر روی اعصاب و در نتیجه درد می‌شود.

فتق (پارگی یا لغزش) دیسک زمانی ایجاد می‌شود که یک دیسک از محل خود خارج شده و یا بیرون بزند و بر روی اعصاب یا ریشه‌های عصبی اطراف خود فشار وارد کند. این نوع آسیب نسبتاً شایع است. حرکات مکرر، بلند کردن نامناسب اجسام، اضافه وزن، آسیب‌های ناشی از ضربه شدید و حتی پیر شدن می‌توانند باعث فتق دیسک شوند. با افزایش سن خطر بروز عارضه‌های مربوط به دیسک‌های بین مهره‌ای افزایش می‌یابد. دیسک‌های شروع به تخریب کرده، خشک شده و ممکن است ترک خورده و پاره شوند. به علاوه، برخی از عوامل ژنتیکی خاص نیز می‌توانند خطر بروز عارضه‌های مربوط به دیسک کمر را در افراد افزایش دهند.

دیسک‌های بین مهره‌ای بالشتک‌های ضربه گیری هستند که بین مهره‌های ستون فقرات قرار گرفته‌اند. این دیسک‌ها نقش ضربه گیر داشته و به ستون فقرات انعطاف می‌دهند.

تفاوت

یکی از تفاوت‌های مهم بین فتق دیسک و سیاتیک این است که سیاتیک را می‌توان در دوره نسبتاً کوتاهی درمان کرد، در حالی که بیرون زدگی دیسک کمر نیازمند اقدامات پیچیده‌تری است. هر دوی این عارضه‌ها دارای طبیعت دائمی هستند و در صورت عدم درمان، تأثیرات شدیدی بر روی کیفیت زندگی خواهند داشت.

در ابتدا، ممکن است این دو عارضه با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. بدون استفاده از ابزارهای تشخیصی که قبلاً اشاره شد، تشخیص دقیق عارضه می‌تواند مشکلی باشد. در بعضی موارد، استفاده از اسکن MRI لازم است تا پزشک بتواند ساختارهای فیزیکی داخل بدن را به وضوح مشاهده کند و تشخیص دقیقی را ارائه دهد. همچنین، در برخی موارد، فتق دیسک ممکن است باعث بروز سیاتیک شود، اما برعکس آن اتفاق نمی‌افتد.

آمار کمردرد و سیاتیک به چه صورت است؟

در حالی که کمردرد عارضه‌ای بسیار شایع است، سیاتیک میزان شیوع کمتری دارد. تقریباً 80 درصد از جمعیت عمومی در دوره‌ای از زندگی خود تجربه‌ی کمردرد را داشته‌اند ولی تنها 2 تا 3 درصد از افراد مبتلا به کمردرد در واقع به سیاتیک مبتلا بوده‌اند.

• اکثر موارد بیرون زدگی دیسک کمر در سنین 30 تا 50 سال رخ می‌دهند.
• شایع‌ترین نقطه برای فتق دیسک، L4-L5 و پس از آن L5-S1 می‌باشد.

چه بخش‌هایی از آناتومی ستون فقرات درگیر دیسک کمر می‌شوند که باعث بروز سیاتیک خواهند شد؟

دیسک‌های بین مهره‌ای بالشتک‌هایی هستند که در بین مهره‌های ستون فقرات قرار گرفته‌اند. این بالشتک‌ها نقش ضربه گیر را ایفا کرده و به ستون فقرات انعطاف می‌دهند. لایه‌ی محکم خارجی دیسک که آنولوس فیبروزوس نام دارد، بخش درونی و نرم دیسک به نام نوکلئوس پالپوزوس را احاطه می‌کند بسیار شبیه به شکلات‌های مغزدار. ستون فقرات به بخش‌هایی تقسیم می‌شود. مهره‌های ستون فقرات دارای شماره بوده و دیسک‌های بین آن‌ها نیز بر همین اساس شماره گذاری می‌شوند. برای مثال مهره‌های بخش کمری ستون فقرات از L1 تا L5 شماره گذاری شده‌اند. دیسک‌های این ناحیه نیز به صورت L1-L2 تا L5-S1 (جایی که ستون فقرات به استخوان خاجی یا ساکروم متصل می‌شود) شماره گذاری شده‌اند.

چه چیزی باعث کمردرد و پادرد می‌شود؟

کمردرد و پادرد دلایل زیادی می‌توانند داشته باشند ازجمله سیاتیک. سیاتیک در اثر فشار وارد شدن بر روی عصب ایجاد می‌شود. درد ناشی از این عارضه معمولاً به صورت برق گرفتگی و یا درد ضربان دار در طول پا احساس می‌شود. ممکن است این درد در زمان عطسه یا سرفه تشدید شود. همچنین ممکن است در کف و انگشتان پا احساس بی حسی کنید. بروز ناگهانی اختلالات در کنترل مثانه و روده‌ها می‌تواند نشان دهنده‌ی عارضه‌ای جدی در ستون فقرات باشد که ممکن است به انجام عمل جراحی نیاز داشته باشد. تنگی کانال نخاعی کمری یکی دیگر از علل کمردرد و پادرد است. عمل جراحی در موارد مختلفی می‌تواند مفید باشد به خصوص برای از بین بردن درد پا. مواردی وجود دارند که حتی چندین سال پس از انجام عمل جراحی بر روی ستون فقرات، درد همچنان پابرجاست که به این عارضه “سندرم پس از لامینکتومی” گفته می‌شود. این عارضه معمولاً خود را به شکل درد کمر و پا نشان می‌دهد.

علائم فتق دیسک کمر چیست؟

علائم مختلفی ممکن است نشان دهنده‌ی فتق دیسک کمر باشند. درد ممکن است خفیف و مبهم و یا شدید باشد. سیاتیک نوع خاصی از درد عصبی است که ممکن است به دلیل فتق دیسک کمر و فشرده شدن عصب سیاتیک ایجاد شود. بدن انسان دارای 2 عصب سیاتیک است که هر کدام در یک طرف بدن قرار گرفته‌اند. زمانی که دیسک کمر بیرون زده و عصب سیاتیک را می‌فشارد، درد از ناحیه‌ی باسن و پشت ران تا زیر زانو و بعضاً تا کف پا کشیده می‌شود. ممکن است علائم دیگری مثل بی حسی ساق و کف پا و همچنین احساس مور مور و سوزش (پاراستزی) نیز مشاهده شوند. همچنین علائمی مثل گرفتگی و ضعف عضلانی، رفلکس‌های غیرطبیعی و در موارد شدید، از دست دادن کنترل مثانه و روده‌ها (که یک اورژانس پزشکی بوده و نیازمند رسیدگی فوری است) دیده خواهند شد.

بیرون زدگی دیسک کمر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص با گرفتن سوابق پزشکی بیمار و معاینه‌ی فیزیکی او آغاز می‌گردد. پزشک در مورد علائم از شما سوالاتی را پرسیده و برخی از حرکات بدن شما را بررسی می‌کند. اگر بالا آوردن مستقیم پاها (بالا بردن پا در حالی که دراز کشیده‌اید) دردی را ایجاد کند که به درون پا کشیده می‌شود، تشخیص فتق دیسک کمر محتمل است به خصوص اگر علائم دیگری مثل بی حسی و پاراستزی وجود داشته باشند.

با وجود اینکه عکس برداری با اشعه‌ی ایکس می‌تواند به رد احتمال عارضه‌های دیگر کمک کند (برای مثال شکستگی)، دیگر روش‌های عکس برداری مثل اسکن MRI برای تشخیص بیرون زدگی دیسک کمر لازم خواهند بود. عکس برداری با اشعه‌ی ایکس بافت‌های نرم مثل دیسک‌ها و اعصاب را مشخص نخواهد کرد. آزمایشات بیشتر مثل تست هدایت عصبی و الکترومیوگرام (EMG) برای تأیید بیرون زدگی دیسک لازم خواهند بود.

درمان فتق دیسک کمر و سیاتیک

ازجمله روش‌های درمانی می‌توان به داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs)، تزریق نخاعی آستروئید، استفاده از وسایل طبی حمایت کننده لامبوساکرال و فیزیوتراپی اشاره کرد.

رادیکولیت به دردی گفته می‌شود که در طی مسیر یک عصب منتشر می‌شود. این درد در اثر فشرده شدن یا التهاب ریشه‌های عصب ایجاد می‌شود. یکی از شایع‌ترین انواع رادیکولیت، سیاتیک است. در طی این عارضه، درد در طول عصب سیاتیک و از کمر تا ساق و کف پا کشیده می‌شود.

ازجمله روش‌های بدون جراحی برای درمان رادیکولیت / سیاتیک می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• داروهای مسکن غیر مخدر برای تسکین درد سیاتیک
• فیزیوتراپی
• تزریق انتهابی به ریشه‌های عصبی
• تزریق نخاعی آستروئید
• تحریک نخاع (سندرم پس از لامینکتومی)

آیا به جراحی نیاز خواهم داشت؟

بیرون زدگی دیسک و سیاتیک معمولاً با مراقبت مناسب مثل داروهای مسکن درد و گرفتگی، تزریقات و فیزیوتراپی به صورت خود به خودی درمان خواهند شد. در صورت پیشرفت علائم و بروز مشکلات عصبی (مثل درد شدید یا بی حسی در پاها) و یا در صورت احساس ضعف در پاها ممکن است انجام عمل جراحی لازم باشد.

انواع مختلفی از عمل‌های جراحی بر روی ستون فقرات انجام می‌شوند. نوع عمل جراحی که برای شما انتخاب می‌شود به وضعیت خاص شما بستگی خواهد داشت.

در ادامه در مورد پیدا کردن جراح مناسب که بتواند به بهترین شکل شما را درمان کند خواهیم پرداخت – چه به جراحی نیاز داشته باشید چه نداشته باشید.