خار پاشنه یکی از عارضه‌های مرتبط با پا محسوب می‌شود که در اثر رسوب کلسیم بین پاشنه و قوس کف پا ایجاد می‌شود. خار پاشنه پا معمولا در قسمت جلو و زیر پاشنه پا بروز می‌کند. این عارضه در نهایت دیگر قسمت‌ها از ناحیه مچ پا به پایین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. امکان دارد طول خار پاشنه تا نیم اینچ نیز برسد و لزوما با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نمی‌باشد.
امکان دارد تشخیص خار پاشنه پا دشوار باشد. این عارضه همیشه باعث بروز درد نمی‌شود. همچنین درد پاشنه پا همیشه به وجود خار پاشنه مرتبط نمی‌باشد.
علائم خار پاشنه پا
علائم خار پاشنه پا عبارتند از:
- درد
- التهاب
- ورم در قسمت جلوی پاشنه پا
امکان دارد ناحیه آسیب‌دیده در زمان لمس کردن گرم به نظر برسد. ممکن است علائم خار پاشنه به قسمت قوس کف پا منتقل شوند. در نهایت، امکان دارد برجستگی استخوانی کوچک قابل مشاهده باشد.
در برخی از مواقع خار پاشنه باعث بروز هیچ علائمی نمی‌شود. همچنین ممکن است هیچ تغییری در بافت‌های نرم یا استخوان‌های اطراف پاشنه مشاهده نشود. خار پاشنه پا معمولا فقط از طریق تصویربرداری با اشعه ایکس و دیگر تست‌هایی که برای بررسی عارضه‌ها مرتبط به پا به کار می‌روند، تشخیص داده می‌شوند.
علت بروز خار پاشنه پا
خار پاشنه پا در اثر کشیدگی بلند مدت عضله و رباط ایجاد می‌شود. در نهایت، کشیدگی بیش از حد سبب وارد شدن فشار بر استخوان پاشنه (کالکانئوس) شده و باعث بروز خار پاشنه می‌شود.
خار پاشنه پا به مرور زمان ایجاد می‌شود و به طور ناگهانی پس از فعالیت‌های ورزشی بروز نمی‌کند. خار پاشنه پا زمانی ایجاد می‌شود که شخص علائم اولیه مانند درد پاشنه پا را نادیده بگیرد.
فشار مکرر ناشی از پیاده‌روی، دویدن یا پریدن بر روی سطوح سخت و محکم یکی از دلایل شایع بروز خار پاشنه پا می‌باشد. این عارضه همچنین می‌تواند در اثر استفاده از کفشی که از پا به درستی محافظت نمی‌کند نیز ایجاد شود.
دیگر دلایل بروز خار پاشنه پا شامل:
- التهاب مفاصل
- ضرب‌دیدگی پاشنه پا
- اضافه وزن
- استفاده از کفش نامناسب
- مشکلات مرتبط با قدم برداشتن
- استفاده مکرر از دمپایی
- اسفاده از کفش‌های قدیمی و فرسوده
بسیاری از افراد دارای خار پاشنه، به عارضه فاشئیت پلانتار (التهاب نیام کف پا) نیز مبتلا هستند. این عارضه دردناک با بافت محکمی که در امتداد پاشنه و انگشتان پا قرار دارد، مرتبط می‌باشد. وجود این عارضه سبب افزایش احتمال بروز خار پاشنه پا می‌شود.
تشخیص خار پاشنه پا
تشخیص خار پاشنه پا بدون مراجعه به پزشک دشوار می‌باشد؛ چرا که علائم این عارضه مشابه دیگر انواع درد پاشنه و مشکلات مرتبط با پا هستند.
جهت تشخیص بایستی به افرادی مانند جراح ارتوپد یا متخصص درمان عارضه‌های مرتبط با پا مراجعه شود. متخصصین با استفاده از تصویربرداری با اشعه ایکس می‌توانند خار پاشنه را تشخیص دهند.
خار پاشنه معمولا توسط چشم غیر مسلح قابل مشاهده نمی‌باشد. به همین علت در صورت وجود هر گونه عاملی که باعث بروز درد و التهاب در قسمت مچ پا به پایین شده است بایستی از روش‌های تصویربرداری استفاده شود.
پیش از استفاده از آزمایش‌های تصویربرداری، پزشک قسمت مچ پا به پایین را معاینه کرده و هر گونه علائم التهاب، قرمزی یا احساس درد در زمان لمس را ارزیابی می‌کند. احساس درد در زمان لمس یکی دیگر از علائم خار پاشنه پا محسوب می‌شود. امکان دارد متخصص برای معاینه از بیمار درخواست کند که بر روی یک پا ایستاده و یا چند قدم گام بردارد.
روش‌های درمان خار پاشنه پا
درمان خار پاشنه پا به طور کلی شامل استراحت و تغییر در نحوه زندگی می‌باشد. بیمار می‌تواند در ارتباط با گزینه‌های مختلف درمانی با پزشک مشورت کند.
کمپرس سرد
استفاده از کمپرس سرد یا کیسه یخ برای مدت 15 دقیقه می‌تواند با بی‌حس کردن ناحیه مورد نظر، سبب تسکین موقتی درد خار پاشنه پا شود. این روش همچنین به کاهش ورم نیز کمک می‌کند. جهت تسکین درد خار پاشنه، به جای بسته حرارتی بایستی از کمپرس سرد استفاده شود؛ چرا که حرارت برای رفع درد مربوط به مفاصل و عضلات مناسب‌تر است.
تزریق داروهای ضد التهابی
برای رفع دردهای شدید، امکان دارد متخصص استفاده از تزریق داروی کورتیکو استروئید را توصیه کند. این داروی ضدالتهابی به تسکین درد و التهاب در قسمت پاشنه و قوس کف پا کمک می‌کند.
مصرف داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه پزشک
امکان دارد داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه پزشک به کاهش درد موقتی و یا شدید کمک کنند. این داروهای شامل استامینوفن (تایلنول)، آسپیرین و یا ایبوپروفن (ادویل، موترین) هستند.
در صورت مصرف داروهای دیگر مانند داروهای رقیق‌کننده خون و یا وجود عارضه‌های مرتبط با کبد یا کلیه باید به پزشک اطلاع داده شود؛ چرا که در چنین مواردی امکان دارد مصرف داروهای مُسکن بدون نیاز به نسخه امکان‌پذیر نباشد.
فیزیوتراپی و تمارین کششی
ممکن است پزشک متخصص استفاده از فیزیوتراپی را جهت جلوگیری از بروز درد بلندمدت برای بیمار توصیه کند؛ چرا که داروهای ضد التهابی بایستی تنها برای مدت کوتاه مصرف شوند.
تمارین ورزشی جهت بهبود خار پاشنه پا شامل کشش عضلات پاشنه می‌باشند. متخصص فیزیوتراپی نحوه انجام تمارین در منزل را به شخص آموزش می‌دهد. این تمارین ورزشی را می‌توان در هر زمان از روز انجام داد ولی حرکات کششی خصوصا پیش از خواب در زمان شب مفید هستند.
استراحت
استراحت یکی از مهم‌ترین اقدامات درمانی جهت بهبود فاشئیت پلانتار و خار پاشنه می‌باشد. استراحت به تسکین درد شدید کمک کرده و از تشدید عارضه نیز جلوگیری می‌کند. خصوصا پس از ایستادن و انجام فعالیت‌های دیگر برای مدت طولانی، استراحت از اهمیت زیادی برخوردار است.
استفاده از لوازم طبی
لوازم طبی مانند پد مخصوص خارپاشنه، از پاشنه و قوس کف پا محافظت کرده و سبب کاهش درد می‌شوند. پد خار پاشنه همچنین از آسیب‌دیدگی بیشتر پاشنه پا جلوگیری می‌کند. جهت محافظت کامل از ساختارهای موجود در قسمت مچ پا به پایین، این پدها بایستی به همراه کفش مناسب مورد استفاده قرار گیرند.
درمان خار پاشنه پا با جراحی
در صورتی که درد ناشی از خار پاشنه شدید و مداوم باشد، امکان دارد از روش جراحی جهت برداشتن خار پاشنه استفاده شود. در برخی از مواقع، فاشیای پلانتار نیز توسط جراحی برداشته می‌شود.
جراحی خار پاشنه نه تنها درد را کاهش می‌دهد بلکه سبب افزایش قابلیت حرکتی در کل قسمت مچ پا به پایین نیز می‌شود. بیشتر افرادی که از این روش جراحی استفاده می‌کنند، دچار فاشئیت پلانتار نیز هستند. با توجه به وجود دیگر روش‌های درمانی، معمولا زمانی که فقط خار پاشنه وجود داشته باشد از جراحی استفاده نمی‌شود.
پیش از استفاده از جراحی، پزشک از تصویربرداری با اشعه ایکس و الکترو کاردیوگرام و همچنین تست مربوط به ارزیابی جریان خون در پا استفاده می‌کند.
بهبود کامل پس از جراحی خار پاشنه پا و کسب توانایی برای قرار دادن وزن بر روی پا به زمان نیاز دارد. در زمان بهبودی موارد زیر بایستی در نظر گرفته شوند:
- استراحت و استفاده از یخ در ناحیه مورد نظر
- فشرده‌سازی
- استفاده از تجهیزات و ابزار کمکی
تمارین ورزشی برای درمان خار پاشنه پا
استفاده از تمارین ورزشی کششی به بهبود فعالیت عضلات و رباط‌ها و همچنین جلوگیری از بروز آسیب‌دیدگی کمک می‌کند. این تمارین همچنین در کاهش درد خار پاشنه و تسریع روند بهبودی موثر هستند.
حرکات کششی که به تسکین درد و التهاب در قسمت خار پاشنه و ساق پا کمک می‌کنند شامل:
- کشش ساق پا در مقابل دیوار
- کشش ساق پا بر روی راه پله
- حرکت کف پا بر روی توپ تنیس یا گلف
- خم کردن مچ پا در حالت نشسته
- گرفتن حوله با نوک انگشتان پا
جلوگیری از بروز خار پاشنه پا
جهت پیشگیری از بروز خار پاشنه پا بایستی به وضعیت کلی سلامتی پا توجه شود. به این منظور شخص باید به هر گونه فشار که در طول روز بر روی پاها وارد می‌شود توجه کند و در پایان روز به پاهای خود استراحت دهد.
بیمار هرگز نباید پس از بروز درد در قسمت پاشنه پا به پاهای خود فشار وارد کند. در این حالت ادامه روند پیاده‌روی، ورزش کردن یا استفاده از کفش نامناسب می‌تواند سبب ایجاد مشکلات بلندمدت مانند خار پاشنه پا شود. در صورت بروز درد پاشنه پس از هر گونه فعالیت، بایستی بر روی پاشنه کیسه یخ گذاشته شود و تا زمان بهبود عارضه، به پاها استراحت داده شود.
سوالات رایج در مورد خار پاشنه پا
خار پاشنه پا چگونه درمان می‌شود؟
جهت درمان درد خار پاشنه، امکان دارد پزشک از روش جراحی به نام آزادسازی فاشیای پلانتار استفاده کند. در این روش، جهت رفع التهاب در بافت، بخشی از رباط فاشیای پلانتار برداشته می‌شود. آزادسازی فاشیای پلانتار یک روش جراحی سرپایی است که به صورت جراحی باز یا جراحی اندوسکوپیک انجام می‌شود.
چگونه می‌تواند از وجود خار پاشنه پا اطمینان حاصل کرد؟
علائم خار پاشنه پا عبارتند از:
- بروز درد شدید در قسمت پاشنه در زمان ایستادن در زمان صبح
- درد خفیف در قسمت پاشنه در طول روز
- التهاب و ورم در قسمت جلوی پاشنه
- احساس گرمی در ناحیه آسیب‌دیده
- برآمدگی استخوانی کوچک و قابل مشاهده زیر پاشنه
بهبود خار پاشنه پا چقدر طول می‌کشد؟
بسته به شدت عارضه و نحوه درمان، امکان دارد بهبود خار پاشنه به چند هفته تا چند ماه زمان نیاز داشته باشد. در افرادی که دارای اضافه وزن هستند و یا مراجعه به پزشک را به تعویق می‌اندازند، احتمال طولانی شدن طول دوره بهبودی و بروز مجدد درد بیشتر است.
آیا اضافه وزن سبب افزایش احتمال بروز خار پاشنه پا می‌شود؟
اضافه وزن سبب می‌شود که بر روی تمامی استخوان‌ها و مفاصل فشار بیش از حد وارد شود. چاقی یا اضافه وزن به علت افزایش فشار بر روی پاها، سبب افزایش احتمال بروز خار پاشنه می‌شود.
آیا ماساژ در بهبود خار پاشنه موثر است؟
ماساژ برای تسکین درد مفید می‌باشد. جهت رفع درد مرتبط با خار پاشنه پا، امکان دارد متخصص در قسمت عضلات ساق پا از روش ماساژ استفاده کند. این روش سبب بهبود جریان خون و شل شدن عضلات ساق پا شده و در نتیجه فشار کمتری بر پا وارد می‌شود.
آیا عارضه پلانتار فاشئیت باعث بروز خار پاشنه پا می‌شود؟
بسیاری از افراد دارای خار پاشنه به عارضه فاشئیت پلانتار نیز مبتلا هستند. این عارضه دردناک با بافت محکمی که در امتداد پاشنه و انگشتان پا قرار دارد، مرتبط می‌باشد. وجود این عارضه سبب افزایش احتمال بروز خار پاشنه پا می‌شود.
عدم درمان خار پاشنه پا باعث بروز چه مشکلاتی می‌شود؟
در بسیاری از افراد خار پاشنه باعث بروز درد شدید می‌شود. در صورت عدم درمان، خار پاشنه می‌تواند سبب محدودیت در انجام فعالیت‌ها شده و در بسیاری از موارد نیز بیمار قادر به تحمل وزن بر روی پای آسیب‌دیده نمی‌باشد.
