تاریخ: ۲۰ آبان ۱۴۰۲
ریسمان نخاعی که در داخل ستون فقرات (ستون مهره های کمر) محافظت میشود، حاوی دستههایی از اعصاب است که پیامها را بین مغز و اعصاب بدن را رد و بدل میکنند. وجود تومور در نخاع یا نزدیکی آن میتواند این ارتباط را مختل کند و باعث اختلال در عملکرد آن شده و سلامتی را به طور جدی تهدید کند. معمولا برای تومورهای نخاعی اولیه و غیر سرطانی، عمل جراحی توصیه میشود. این روش درمانی برای تومورهای واقع در خارج از نخاع موفقیت آمیز است. با این حال برخی از تومورها نیز وجود دارند که نمیتوان آنها را بدون وارد کردن آسیب قابل توجه به نخاع از بین برد. در این موارد برای کاهش سرعت رشد تومور، از پرتودرمانی استفاده میشود. برداشتن مهرههای اطراف تومور به وسیله جراحی نیز میتواند با کاهش فشار روی اعصاب نخاعی، به تسکین درد و سایر علائم کمک کند. پزشکان و درمانگران میتوانند به شما کمک کنند تا پس از معالجه تومور ریسمان نخاعی، تحرک و احساسات خود را بازیابی کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید میتوانید با شماره تلفنهای02188801800 و 09107803155 تماس حاصل فرمایید.
تومور نخاعی چیست؟
تومورهای ریسمان نخاعی معمولاً متشکل از سلولهای غیرطبیعی است که در نخاع و یا در غلافهای محافظ آن رشد میکنند. این تومورها عموماً در نخاع تشکیل میشوند و به جای پخش شدن در سایر بخشهای بدن، محدود به نخاع میمانند. اکثر تومورهای ریسمان نخاعی اولیه غیرسرطانی (خوشخیم) هستند و تومورهای سرطانی نخاع که در سایر بخشهای بدن پخش میشوند، بسیار کمی رخ میدهند.
تومورهای نخاعی اولیه خوشخیم میتوانند در هر سنی اتفاق بیفتند، اما بیشتر در جوانان بزرگسالان و میانسالان مشاهده میشوند. بیشتر تومورهای سرطانی نخاع از نوع ثانویه هستند، به این معنا که سرطان در منطقهای دیگر از بدن شکل میگیرد و سپس به نخاع منتقل میشود. تقریباً ۲۰ درصد از افرادی که سرطان در بدن آنها پخش میشود، سرطان به مغز یا نخاع گسترش مییابد. این تومورهای سرطانی ثانویه، اغلب از سرطان ریه، پروستات یا پستان به نخاع منتقل میشوند.
پزشکان بر اساس موقعیت مکانی، تومورهای نخاعی را به سه گروه اصلی تقسیم میکنند:
- تومورهای اکسترادورال که خارج از غشای دورا (غشایی که از نخاع محافظت میکند) رشد میکنند و معمولاً در استخوانهای احاطه کننده کانال نخاعی قرار دارند. بیشتر تومورهای ریسمان نخاعی، اکسترادورال هستند.
- تومورهای اینترادورال – اکسترادورال معمولاً در داخل ریسمان نخاعی و درون غشای دورا رشد میکنند.
- تومورهای اینترادورال که درون خود ریسمان نخاعی رشد میکنند.
علائم تومور نخاعی در ناحیه کمر
تومورهای ریسمان نخاعی به تدریج رشد میکنند و با گذشت زمان بدتر میشوند. این تومورها بسته به موقعیت مکانی خود میتوانند علائم زیادی ایجاد کنند و با وارد کردن فشار به نخاع یا اعصاب اطراف خود، علائمی به وجود بیاورند و همچنین میتوانند جریان یافتن خون به نخاع را محدود کنند. علائم شایع تومور در ریسمان نخاعی عبارت است از:
- درد کمر– درد، معمولاً برجستهترین نشانه تومور است اما فشاری که تومور به ریسمان نخاعی وارد میکند میتواند باعث شود احساس کنید درد از نقاط مختلف بدن به وجود میآید. این درد گاهی شدید است و اغلب به طور مداوم ادامه دارد و میتواند به شکل سوزش یا درد شدید احساس شود.
- تغییرات حسی- این تغییرات میتوانند به شکل بیحسی، سوزن سوزن شدن، کاهش حساسیت به دما یا احساس سرما باشند.
- مشکلات تحرک – تومورهایی که مانع ارتباط عصبی میشوند میتوانند علائم مربوط به عضلات مانند ضعف پیشرونده عضلات یا از دست دادن کنترل روده یا مثانه را ایجاد کنند
بسته به موقعیت مکانی تومور در نخاع، بخش متفاوتی از بدن تحت تاثیر آن، علائم نشان خواهد داد. به طور کلی علائم در بخشهایی از بدن ظاهر میشوند که در سطح محل قرارگیری تومور یا پایین تر از آن قرار دارند.
چه موقع باید با یک متخصص تماس گرفت؟
کمردرد یک مشکل شایع است و به ندرت پیش میآید که نشانه سرطان باشد. با این حال برای ارزیابی درد مداوم یا بدتر شدن درد کمر، با پزشک خود تماس بگیرید؛ به خصوص اگر این درد مانع خواب شبانه شما میشود. اگر هرگونه بیحسی، سستی و ضعف را تجربه کردید، فوراً برای معاینه و ارزیابی با پزشک خود تماس بگیرید. این امر به ویژه برای افرادی که در گذشته مبتلا به سرطان بودهاند بسیار مهم است.
تشخیص
در صورت بروز هر یک از علائم تومور ریسمان نخاعی، پزشک شما را معاینه کرده و سوابق پزشکی شما را برای یافتن سایر بیماریهایی که ممکن است باعث علائم مشابه شده باشد، بررسی میکند. معاینه جسمانی شامل معاینه عصبی استاندارد خواهد بود که شامل بررسی حرکت چشم، واکنش چشم و واکنش مردمک چشم، رفلکسها، شنیدن، احساس کردن، قدرت، تعادل و هماهنگی در بدن است.
اگر پزشک به وجود تومور نخاعی مشکوک باشد ممکن است از عکس برداری اشعه ایکس ستون فقرات و سایر آزمایشها برای تشخیص استفاده کند. این آزمایشها عبارتند از:
اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن)
اسکن توموگرافی کامپیوتری میتواند محل تومور روی ریسمان نخاعی را مشخص کرده و همچنین به بررسی تورم خونریزی و سایر مشکلات همراه آن کمک کند. این تکنیک عکسبرداری با استفاده از کامپیوتر و دوربین اشعه ایکس که اطراف بدن بیمار میچرخد، تصویری از بخش فوقانی بافت و ساختارهای بدن فراهم میکند. گاهی اوقات قبل از اسکن یک رنگ به درون رگ تزریق میشود تا به نشان دادن تفاوت بین بافتها کمک کند که این رنگ باعث میشود دیدن تومور راحتتر شود.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (اسکن MRI)
این تکنیک عکسبرداری با استفاده از یک آهنربای قدرتمند، یک فرستنده امواج رادیویی و یک رایانه، تصویری از ریسمان نخاعی ارائه میکند. این تکنولوژی میتواند نسبت به اسکن توموگرافی تصاویر بهتری از تومورهای نزدیک به استخوان فراهم کند.
میلوگرام
میلوگرام یک تکنیک پیشرفته اشعه ایکس است که در آن رنگی که توسط اشعه ایکس جذب میشود به نخاع تزریق می شود. این رنگ ریسمان نخاعی را مشخص میکند اما از تومور عبور نخواهد کرد و تصویری با یک ناحیه تاریک یا باریک شده ارائه میکند که محل تومور را نشان میدهد. تصویر برداری میلوگرام فقط گاهی اوقات انجام میشود زیرا اسکن امآرآی اطلاعات مشابهی را ارائه میکند و در آن نیازی به تزریق به ستون فقرات نیست.
سوراخ کمری
این عمل یک روش نمونه برداری برای برداشتن نمونهای از مایع مغزی نخاعی است. این مایع برای یافتن سلولهای غیرطبیعی مورد آزمایش قرار میگیرد و ممکن است وجود تومور را نشان دهد.
بیوپسی
برای تایید تشخیص و رد سایر مشکلات یا بیماریها، ممکن است یک نمونه از تومور برداشته شده و زیر میکروسکوپ بررسی شود. با این حال برداشتن بیوپسی از تومور نخاعی بدون آسیب رساندن به نخاع دشوار است. بنابراین برنامه ریزی دقیق و تصویربرداری (مانند اسکن MRI یا CT اسکن یا هر دو) اهمیت زیادی دارند. در بسیاری از موارد، به خصوص زمانی که فرد از قبل مبتلا به سرطان بوده است، ممکن است درمان تومور نخاعی به انجام روش بیوپسی نیاز نداشته باشد.
درمان تومور نخاعی در ناحیه کمر
درمان تومور نخاعی در افراد مختلف، متفاوت است و به نوع تومور، محل آن و سلامت عمومی بدن شما بستگی دارد. گزینههای درمانی عبارتند از:
عمل جراحی
اگرچه برای تومورهای خوش خیم و بدخیم اولیه در نخاع، بیشتر عمل جراحی توصیه میشود. با این حال نقش عمل جراحی در موارد متاستاز سرطان به ستون فقرات یا نخاع یا برای سرطانی که به نخاع گسترش یافته است، بحث برانگیز است. تحولات اخیر در تصویربرداری و همچنین در ابزارها و تکنیکهای جدید جراحی مانند آسپیراتورها و لیزرهای التراسونیک، نقش جراحی را به عنوان یک تکنیک مداخلهجویانه به طور چشمگیری افزایش داده است .
در مورد تومورهای متاستاتیک که باعث فشرده شدن نخاع شدهاند، ممکن است برخی از جراحان مغز و اعصاب عمل جراحی را در بیماران منتخب انجام دهند تا فشار و درد را تسکین دهند، ستون فقرات را بازسازی یا تثبیت کرده و تحرک و عملکرد روده و مثانه را حفظ کنند و کیفیت زندگی بیمار را به حداکثر برسانند. در حالی که ممکن است برخی دیگر از پزشکان، جراحی را فقط برای بیماران مبتلا به یک تومور متاستاتیک واحد که هیچگونه شواهدی از رشد سرطان در سایر نواحی ندارند توصیه کنند.
پرتو درمانی
بیشتر بیماران مبتلا به تومورهای نخاعی اولیه، به پرتو درمانی نیاز ندارند. با این وجود پرتو درمانی برای درمان فشرده شدن نخاع به دلیل وجود سرطان متاستاتیک یا سرطانی که از سایر نواحی بدن گسترش پیدا کرده است، استفاده میشود. سایر اهداف پرتو درمانی شامل درمان برخی از سرطانهای اولیه نخاع و در موارد نادرتر تومورهای اولیه یا خوش خیم که نمیتوان آنها را با عمل جراحی به طور کامل از بین برد، است.
شیمی درمانی
ممکن است برای بزرگسالان مبتلا به گلیومای نخاعی که پس از عمل جراحی و پرتودرمانی پیشرفت کرده است، شیمی درمانی مشابه آنچه که برای تومورهای مغزی استفاده میشود، توصیه شود.
شیمی درمانی، استفاده از داروها برای کشتن سلولهای سرطانی است. ممکن است پزشک شما فقط از یک دارو یا ترکیبی از داروها استفاده کند. معمولاً این داروها از طریق دهان یا با تزریق به درون عروق خونی یا عضلات به بیمار داده میشوند. شیمی درمانی اینتراتکال شامل تزریق داروها به درون مایع مغزی نخاعی است.
شیمی درمانی معمولاً به شکل چرخشی انجام میشود. یعنی یک دوره درمانی که پس از آن یک دوره بهبودی وجود دارد و سپس یک دوره درمانی دیگر انجام میشود و به همین شکل ادامه پیدا می کند. اغلب لازم نیست بیماران برای مداوا در بیمارستان بمانند. بیشتر داروها را میتوان در مطب پزشک یا کلینیک درمانی به شکل سرپایی به بیمار تزریق کرد. اما بسته به داروهای مورد استفاده، نحوه تهیه آنها و سلامت عمومی بیمار، ممکن است بستری کوتاه مدت در بیمارستان ضرورت داشته باشد.
داروها
پزشکان متخصص میتوانند برای تسکین درد و سایر علائم، مانند مشکلات روده یا مثانه که در اثر تومور در ریسمان نخاعی یا درمانهایی مانند عمل جراحی یا پرتودرمانی ایجاد شدهاند، داروهایی را تجویز کنند.
داروهای ضد درد
ممکن است پزشکان از تزریق استروئید که باعث کاهش التهاب و تسکین موقتی درد ناشی از اسپاسم های عضلانی که پس از جراحی یا پرتودرمانی به وجود میآیند، استفاده کنند. داروهای ضد درد میتوانند در مدت زمان محدودی به کنترل درد شدید یا مزمن ناشی از تومور نخاعی کمک کنند. اما ممکن است این داروها عوارض جانبی مانند خواب آلودگی و افزایش میزان تحمل دارو ایجاد کنند که میتواند در نهایت منجر به وابستگی فرد به دارو شود.
سم بوتولینیوم که با نام تجاری بوتاکس نیز شناخته میشود یک داروی تزریقی است که برای جلوگیری از انقباضات عضلانی مورد استفاده قرار میگیرد و میتواند جایگزین موقتی برای داروهای ضد درد باشد. بوتاکس مانع آزاد شدن انتقال دهندههای عصبی یعنی پیام رسانهای شیمیایی تولید شده توسط سلولهای عصبی میشود که سیگنالهای درد را به مغز ارسال میکنند. بیشتر افراد این تزریقها را که ممکن است هر ۶ تا ۱۲ هفته یک بار انجام شود، تحمل میکنند.
فیزیوتراپی تومور نخاعی در ناحیه کمر
پزشکان متخصص در توانبخشی، قبل از تجویز فیزیوتراپی میزان عملکرد نخاع شما را ارزیابی میکنند. فیزیوتراپیستها از تمرینات و تکنیکهای زیادی برای کاهش فشار بر مثانه و روده و بهبود هماهنگی عضلات برای انجام فعالیتهای روزمره استفاده میکنند.
یکی از این تکنیکها که آموزش عصبی عضلانی نامیده میشود، شامل تکه تکه کردن وظایف ساده مانند برداشتن یک کتاب، به چندین حرکت واحد است که برای انجام آن کار مورد نیاز است. این حرکات ساده شامل حرکت دادن شانه، باز کردن دستها و بستن آن هستند. تمرین کردن هر یک از این حرکات چندین بار و سپس اعمال کردن مجدد آن روی کار مذکور، میتواند به بهبود قدرت و هماهنگی عضلات کمک کند.
در این باره باید یک ارزیابی دقیق درد انجام بگیرد و مداخلات عبارتند از:
- ابزارهای فیزیکی مانند TENS، حرارت و سرما
- تکنیکهای بافت نرم مانند ماساژ
- تمرینات تقویتی و کششی خاص
- برنامههای ورزشی یا فعالیتهای درجه بندی شده
- آب درمانی
- آموزش سرعت فعالیت
- آموزش موقعیت وضعی بدن
- آموزش به حداقل رساندن خطر صدمات ناشی از استفاده بیش از حد از بدن
- مهارتهای جابجایی و انتقال و مهارتهای ویلچر
- بررسی ارگونومی صندلیها و تجهیزات
ورزش
درمانگران همچنین برای تقویت اندامهای فوقانی و تحتانی بدن، تنه و ستون فقرات، کاهش درد و بهبود استقامت و تعادل، ورزشهایی را ارائه میکنند. پزشکان انواع برنامهها و تجهیزات تخصصی از جمله هیدروتراپی (آب درمانی) که شامل انجام تمرینات قدرتی در آب برای کاهش فشار روی اعصاب ناحیه کمر است، را ارائه میکنند تا به شما در بازیابی تحرک خود کمک کنند. این تمرینات میتوانند به جلوگیری از سقوط و سایر آسیبها و بهبودی سریع پس از درمان کمک کنند.
الکتروتراپی
لازم است روش نوین الکتروتراپی مبتنی بر شواهد و استفاده مناسب باشد. الکتروتراپی در صورت استفاده شدن در مکان و زمان مناسب و به دلایل درست و مناسب، «بسیار خوب» خواهد بود اما اگر غیر عاقلانه استفاده شود، نه تنها هیچ تاثیر مثبتی نخواهد داشت؛ بلکه نتایج زیان باری نیز به دنبال خواهد داشت. مهارت الکتروتراپی در این است که در انتخاب روش مورد استفاده و زمان استفاده از آن برای درمان تومور نخاعی در ناحیه کمر، تصمیم بالینی مناسبی گرفته شود.
تحریک عصب الکتریکی از راه پوست (TENS)
تحریک عصب الکتریکی از راه پوستTENS، یک روش تحریک الکتریکی است که هدف آن در درجه اول فراهم نمودن درجاتی از تسکین درد و علائم، با برانگیختن اعصاب حسی و در نتیجه تحریک مکانیزم ممانعت از درد و یا سیستم تسکین است. متدهای مختلف اعمال TENS مربوط به مکانیسمهای مختلف فیزیولوژیکی است. اثربخشی TENS با درمان بالینی درد، تفاوت دارد اما مطالعات نشان میدهند که در صورت استفاده خوب از این روش، تسکین درد به میزان قابل توجهی بیشتر از مداخله دارویی است. در زمینههای درمانی، این پیش فرض وجود دارد که استفاده از تحریک الکتریکی با هدف تسکین درد انجام میشود.
تحریک الکتریکی کاربردی (FES)
تحریک الکتریکی کاربردی FES یک فناوری کمکی است که میتوان از آن برای کمک به بهبود عملکرد عضلات پس از آسیب نخاعی استفاده کرد. FES برای تحریک نورونهای حرکتی یا فیبرهای عضلانی که از تحریک عصبی محروم شدهاند، از اعمال مستقیم پالسهای الکتریکی استفاده میکند تا در حین فعالیت، باعث ایجاد انقباض در اندام ضعیف شده یا فلج شده شود. FES در درمان مشکلات ارتوپدی و عصبی، سابقه درازمدتی دارد. از اواسط دهه ۱۹۶۰ در افراد مبتلا به افتادگی پا از FES برای کمک به تحرک استفاده میشد. FES از طریق فعال کردن بافتهای قدامی ساق پا برای کمک به دورسی فلکس پا در چرخه ی قدم زدن عمل میکرد و اخیراً از آن به عنوان یک روش درمانی امیدوار کننده برای بهبود تحرک اندامها استفاده میشود.
بیوفیدبک
بیوفیدبک، تکنیک استفاده از تجهیزات برای افشا کردن برخی از وقایع طبیعی و غیرطبیعی فیزیولوژیک درون انسان در قالب سیگنالهای دیداری و شنیداری برای خود فرد است که به افراد میآموزد تا با دستکاری سیگنالهای نمایش داده شده، این اتفاقات غیر ارادی یا ناخواسته را دستکاری کنند. هدف نهایی این است که بیمار با علائم و سیگنالهای بدن خود آشنا شود و بتواند آگاهانه آنها را کنترل کند. در مرحله اول با استفاده از ابزارهای بیوفیدبک و بعدها بدون این تجهیزات.
علاوه بر این، آموزش عصبی-عضلانی با درمان بیوفیدبک یک فرایند یادگیری مبتنی بر ابزار است که بر تکنیکهای تغییرات عملی تکیه میکند. اصل حاکم این است که «هرگونه رفتاری، خواه یک مانور پیچیده مانند غذاخوردن باشد؛ خواه یک وظیفه ساده مانند انقباض عضلات، در صورت تقویت شدن، احتمال تکرار و رفع نقص آن تا چندین برابر افزایش پیدا میکند.»
کاردرمانی
متخصصین کار درمانی میتوانند به شما کمک کنند تا فعالیتهای روزمره مانند حمام کردن، رفتن به دستشویی و لباس پوشیدن را مجددا از سر بگیرید. متخصصین کار درمانی به شما نشان میدهند که چگونه ورزشها را با خیال راحت انجام دهید و از دستگاههایی استفاده کنید که بتوانند در عملکرد مستقل به شما کمک کنند.
پیش آگاهی
پیش آگاهی به محل تومور در نخاع، نوع تومور و اندازه تومور در زمان مشخص بستگی دارد. تشخیص و درمان زودهنگام برای بازیابی عملکرد بیمار و جلوگیری از آسیب دائمی به نخاع بسیار ضروری است.
معمولا تومور نخاعی پس از ایجاد، تا زمان درمان به رشد خود ادامه خواهد داد و در صورتی که درمان نشده باقی بماند میتواند به فلج دائمی، معلولیت قابل توجه و مرگ منجر شود.
پیشگیری
اگر چه نمیتوان از ایجاد تومورهای نخاعی جلوگیری کرد اما میتوان قبل از درگیر شدن ستون فقرات، مانع رشد برخی سرطانها که به نخاع سرایت میکنند، شد. نمونهای از این سرطانها، سرطان ریه است که میتوان با خودداری از سیگار کشیدن از آن جلوگیری کرد یا سرطان پستان که میتوان در صورت تشخیص زودهنگام از طریق غربالگری مناسب، آن را درمان کرده و مانع سرایت آن به ستونفقرات شد. اگرچه وجود سابقه خانوادگی در تشکیل تومورهای خوش خیم دخیل است؛ اما علت اصلی تشکیل تومورهای نخاعی به شکل راز باقی مانده است. علل احتمالی آن که در دست بررسی هستند، شامل ژنهای ناقص ویروسها و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی است.