تنگی کانال نخاع کمر: علایم و درمان بدون جراحی

تاریخ: ۱ آذر ۱۴۰۲

تنگی کانال نخاعی ایجاد می‌شود زمانی که فضاهای داخل ستون فقرات تنگ شده و نخاع و ریشه‌های عصبی تحت فشار قرار می‌گیرند. تخمین زده شده است که حدود ۷۵٪ موارد تنگی کانال نخاعی در ناحیه کمر (مهره‌های کمری) رخ می‌دهد. لازم به ذکر است که در اکثر این موارد، فشار بر ریشه‌های عصبی اعمال می‌شود که به نوبه خود باعث بروز درد در پشت پا می‌شود.

علت

دلایل گوناگونی را می‌توان برای تنگی کانال نخاعی برشمرد که بعضی از آنها عبارت‌اند از:

بالا رفتن سن: رباط‌های (لیگامان‌های) بدن (بافت‌های اتصال دهنده محکم بین استخوان‌های ستون فقرات) در نتیجه پا به سن گذاشتن ضخیم می‌شوند. خارها (زائده‌های کوچک) روی استخوان‌ها و داخل کانال نخاعی ایجاد می‌شوند و دیسک‌های محافظ بالشتک مانند قرار گرفته بین مهره‌ها نیز به تدریج تحلیل می‌روند و متلاشی می‌شوند. درهم شکستن مفاصل فاست (سطح‌های صاف روی هر یک از مهره‌های تشکیل دهنده ستون فقرات) نیز شروع می‌شود. تمام این عامل‌ها به تنگی کانال نخاعی می‌انجامند.
آرتروز: استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید دو گونه آرتروز تأثیرگذار بر تنگی کانال نخاعی هستند.
وراثت: اگر کانال نخاعی از بدو تولد بسیار کوچک باشد، علائم تنگی کانال نخاعی در نخستین سال‌های دوره جوانی بروز می‌یابد. بدشکلی‌های ساختاری مهره‌های درگیر می‌تواند موجب تنگ شدن کانال ستون مهره ها بشود. به این نوع از بیماری تنگی کانال نخاع مادرزادی کمر می گویند.
ناپایداری ستون فقرات یا اسپوندیلولیستزیس (لغزش مهره): لغزیدن رو به جلوی یک مهره روی مهره دیگر می‌تواند تنگی کانال نخاعی را به دنبال داشته باشد.
تومورهای ستون فقرات: زائده‌های غیرطبیعی بافت نرم به واسطه‌ی ملتهب ساختن یا رشد بافت داخل کانال نخاعی مستقیماً بر آن تأثیر می‌گذارد و گاهی اوقات به باز جذب استخوان (از بین رفتن استخوان به دلیل فعالیت بیش از اندازه سلول‌های استخوانی خاص) یا جایگزینی استخوان و فروپاشی نهایی ساختار حمایت کننده ستون فقرات و تنگی کانال نخاعی می‌انجامد.
ضربه یا تروما: تصادف و صدمه دیدن یا باعث از جا در رفتن ستون فقرات و کانال نخاعی می‌شود یا به شکستگی‌های ناگهانی و انفجاری‌ می‌انجامد که در پی آن، تکه‌های استخوان به درون کانال نخاعی نفوذ می‌کنند و باعث تنگی کانال نخاعی می شود.

علائم و نشانه ها

موضوع تنگی کانال نخاعی و اثرات آن بر ضعف و درد بیماران، مورد بحث و پژوهش‌های پزشکی فعلی قرار دارد. درد و ضعف در ناحیه باسن، پا و همچنین از باسن تا پا، از علائم شایع تنگی کانال نخاعی هستند که با فشرده شدن ساختارهای مویرگی و خفگی رگ‌های خونی که به ریشه‌های عصبی متصل می‌شوند، مرتبط می‌شوند. این علائم ممکن است ناشی از فشار فیزیکی مستقیم بر ریشه‌های عصبی باشند. هر دو این فرایندها باعث اختلال در عملکرد ریشه‌های عصبی می‌شوند و منجر به کاهش کارایی و مقاومت عصب‌ها می‌گردد. بعضی از افراد مبتلا به بیماری‌های تنگی کانال نخاعی هیچ علامتی ندارند، برخی دچار درد کمر می‌شوند و برخی دیگر حتی نمی‌توانند راه بروند. بیمارانی که تنگی کانال نخاعی شدید دارند، به تدریج درد شدیدی در باسن، ران یا پا تجربه می‌کنند که معمولاً هنگام ایستادن یا راه رفتن بدتر می‌شود و با استراحت کاهش می‌یابد. بعضی بیماران درد و ضعف در پا را تجربه می‌کنند، اما هیچ دردی در ناحیه پشت و کمر ندارند. کرختی، گزگز کردن و ضعف در پایین بدن، علائم شدیدتر تنگی کانال نخاعی هستند. در برخی مواقع، قرار گرفتن در موقعیت‌ها و حالات خاص مانند خم شدن مهره‌های کمری و خم شدن جلو، باعث کاهش علائم تنگی کانال نخاعی می‌شود زیرا فشار بر روی عصب‌ها کاهش می‌یابد. به عنوان مثال، بیشتر بیماران مبتلا به این بیماری می‌توانند دوچرخه سواری کنند و به راحتی از سطوح شیبدار و پله‌ها عبور کنند بدون ایجاد درد بالا؛ آنها معمولاً مسافت‌های طولانی را با استفاده از وسیله‌ای مانند چرخ خرید طی می‌کنند. با این حال، علائم ممکن است هنگام پایین آمدن از سراشیبی یا پلکان یا راه رفتن بدون تکیبه چرخ خرید، مجدداً بروز کنند. شدت و حضور علائم تنگی کانال نخاعی به عوامل متعددی مانند پهنای کانال نخاعی، حساسیت عصب‌های درگیر و نیازهای عملکردی فرد و تحمل درد وابسته است.

تشخیص

روماتولوژیست پرسش‌هایی را در زمینه تجربه علائم و سابقه پزشکی بیمار مطرح می‌کند و چنانچه احتمال دهد که بیمار دچار تنگی کانال نخاعی شده است، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. بعضی از علائم مدّ نظر پزشک عبارت‌اند از:

کرختی، ضعف، احساس گرفتگی یا درد در پاها، ران یا انتهای پا به حدی که راه رفتن را دشوار سازد.
درد منتشر شونده در پا
عملکرد غیرطبیعی روده و یا مثانه
نقص عملکرد جنسی
فلج شدن کامل یا جزیی پا در موارد وخیم که یک فوریت پزشکی محسوب می‌شود و بیمار به سرعت مورد درمان قرار می‌گیرد.

ضمناً روماتولوژیست احتمال ابتلا به عارضه‌های دیگری، مانند آرتروز زانو یا مفصل ران، اختلال‌های سیستم عصبی یا اختلال‌های قلب و رگ‌های خونی، را نیز در نظر می‌گیرد که علائم مشابهی دارند. به علاوه روماتولوژیست به منظور تشخیص و تعیین شدت عارضه و وخامت آن، دستور انجام آزمایش‌های دیگری را نیز می‌دهد که معمولاً عبارت‌اند از:

پرتونگاری (اشعه ایکس) ستون فقرات جهت بررسی وجود استئوآرتریت، زائده‌های استخوانی و تنگی کانال نخاعی.
مقطع‌نگاری رایانه‌ای (سی. تی. اسکن) که تصویرهای جامع‌تری را از پشت بدن و کانال نخاعی به دست می‌دهد.
تصویربرداری ام آر آی ستون فقرات جهت تهیه تصویرهایی از اعصاب و کانال نخاعی.
عضله نگاری برقی (الکترومیوگرافی) برای بررسی وضعیت عصب‌های ورودی پا.
پرتونگاری مفصل‌های ران و زانوها، آزمایش‌های خون و آزمایش‌هایی برای بررسی جریان خون در پاها و تشخیص افتراقی و از میدان حدس خارج کردن بیماری‌هایی با علائم مشابه.

درمان

درادامه درمان تنگی کانال نخاعی با استفاده از درمان های بدون جراحی وبا جراحی شرح داده می شود.

بدون جراحی

راه های درمان های بدون جراحی متنوعی برای کاهش علائم و درمان تنگی کانال نخاعی وجود دارد. پزشک مراحل درمان را با توجه به شدت بیماری از درمان های اولیه شروع می کند و در صورت مفید نبودن این درمان ها جراحی را تجویز خواهد کرد.

درمان های اولیه

یکی از اقدامات اصلی که بیمار می‌تواند برای درمان تنگی کانال نخاعی انجام دهد، حفظ حالت اندامی مناسب و شکل صحیح و طبیعی ستون فقرات است. قسمت کمر (قوس کمری) به عنوان بخشی که بار اصلی وزن بدن را تحمل می‌کند، بسیار حائز اهمیت است. به همین دلیل، مراقبت از این بخش می‌تواند از آسیب مهره‌ها، دیسک‌ها و سایر اجزای ستون فقرات جلوگیری کند. بیمار احتمالاً باید تغییراتی در قرارگیری بدن خود در حالت ایستاده، نشسته و خوابیده ایجاد کند و در مورد روش صحیح بلند کردن اشیاء و خم شدن آموزش ببیند. همچنین، ترک سیگار و حفظ وزن مناسب با توجه به قد و ساختار بدن می‌تواند باعث کاهش سرعت پیشرفت بیماری تنگی کانال نخاعی شود.

فیزیوتراپی (طب فیزیکی)

هدف فیزیوتراپی این است که به بیمار کمک کند تا به سرعت به فعالیت‌های قبلی خود بازگردد و به زندگی طبیعی بازگردد. پزشک فیزیوتراپی به بیمار آموزش می‌دهد که چگونه حالت اندامی مناسبی را حفظ کند و روش‌های صحیح بلند کردن اشیاء و پیاده‌روی را یاد می‌دهد. او به بیمار کمک می‌کند عضلات شکم، پا و پشت بدن را تقویت کند. همچنین، فیزیوتراپیست بیمار را تشویق به انجام نرمش‌های کششی و افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات و پاها می‌کند. ورزش‌های مخصوص و نرمش‌های تقویتی عضلات نقش مهمی در درمان تنگی کانال نخاعی دارند و بهتر است همیشه در برنامه ورزشی بیمار در نظر گرفته شوند. البته، قبل از شروع هر برنامه نرمشی جدید، بیمار باید حتماً با پزشک خود مشورت کند.

دارو

داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs):مانند آسپرین، ناپروکسین و ایبوپروفن جهت کاهش التهاب و تسکین درد تنگی کانال نخاعی تجویز می‌شوند.
مسکن: مانند استامینوفن درد را تسکین می‌دهند اما اثر ضدالتهابی NSAIDs را ندارند. مصرف طولانی مدت ضد دردها و NSAIDs باعث بروز مشکلات کلیوی و کبدی و زخم معده می‌شود.
استروئیدها: برای کاهش ورم و التهاب اعصاب تجویز و به صورت خوراکی در مقدار بسیار کم طی یک دوره درمانی پنج روزه مصرف می‌شود. مزیت استروئید این است که درد را ظرف 24 ساعت تسکین می‌دهد. داروی استروئیدی گاهی داخل ناحیه تحت فشار قرار گرفتن عصب و کانال نخاع در صورت شدید بودن درد تنگی کانال نخاعی تزریق می‌شود.
تزریق داروی استروئیدی در فضای اپیدورال: این عمل با حداقل تهاجم با هدف کاهش تورم و التهاب عصب‌های ستون فقرات شامل تزریق کورتیکواستروئید و عامل بی‌حس کننده و ضد درد درون فضای اپیدورال ستون فقرات می‌شود. درد حدود 50% بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی پس از تزریق تسکین می‌یابد، اگرچه این اثر معمولاً موقتی است. این تزریق‌ها را، در صورت نتیجه‌بخش بودن، می‌توان تا سه بار در سال تکرار کرد.
تزریق در مفصل فاست: این عمل با حداقل تهاجم، تزریق کورتیکواستروئید و عامل ضد درد و بی‌حس کننده درون مفصل فاست دردناک را شامل می‌شود؛ این تزریق یا درون کپسول مفصل یا بافت پیرامون کپسول مفصل انجام می‌شود.

درمان های دیگر

کایروپراکتیک تنظیم ستون فقرات درمانی است که در آن جهت منظم ساختن استخوان‌ها و بازگرداندن دامنه حرکتی مفاصل به حالت طبیعی، فشار روی ناحیه تحت درمان اعمال می‌شود. حرکت مناسب در کاهش درد، گرفتگی یا سفتی عضله در بیماری تنگی کانال نخاعی می باشد و عملکرد سیستم عصبی و وضعیت سلامت عمومی را بهبود می‌بخشد و علاوه بر این، تشکیل بافت همبند دامن زننده به خشکی و تحلیل و فرسایش را کاهش می‌دهد. برخی بیماران تمایل دارند تا روش‌های مانند طب سوزنی، طب فشاری، مکمل‌های غذایی و بایوفیدبک را امتحان کنند. این درمان‌ها به بیمار دچار تنگی کانال نخاعی کمک می‌کند تا ساز و کارهای ضروری برای مدیریت درد و بهبود شرایط جسمی و روحی را فرابگیرد.

جراحی

در صورت موفقیت‌آمیز نیودن دیگر روش‌های درمانی در از بین بردن علائم بیماری تنگی کانال نخاعی به ناچار به جراحی ستون فقرات روی آورده می‌شود و میزان فشار روی اعصاب کاهش داده می‌شود؛ در این راستا، رباط (لیگامان)، استخوان اضافی و بافت نرم برداشته می‌شود تا فضای بیشتری در اختیار عصب قرار بگیرد. عمل جراحی با توجه به مکان دقیق تحت فشار قرار گرفتن عصب انجام می‌شود. نحوه این عمل بسته به بافت نرم خارج شده، لامینکتومی (برداشتن استخوان پشت نخاع)، فورامینکتومی (برداشتن استخوان اطراف عصب ستون فقرات) یا دیسکتومی (برداشتن دیسک مهره‌ای برای کاهش فشار) نامیده می‌شود. دکتر در مورد مراقبت های بعد از عمل جراحی با شما صحبت خواهد کرد.

اکثر موارد ابتلا به تنگی کانال نخاعی مادرزادی و اکتسابی با روش های بدون جراحی حرکات اصلاحی، ورزش، استفاده از بریس و کمربند طبی(در صورت صلاحدید پزشک) و…. موفق به کاهش و رفع علائم بیماری می شوند و تنها تعادای کمی از بیماران که علائم و نشانه های بیماری در آنها بهبودی نیافته است نیاز به عمل جراحی پیدا می کنند. روش درمان بستگی به علت تنگی کانال نخاعی دارد. تنگی کانال نخاعی در بارداری باید مورد توجه قرار بگیرد و حتما باید تخت مراقبت های پزشکی باشد.